مصادیق «جهاد علمی» جوانان انقلابی/ از قدرت‌نمایی در «صنعت فضایی» تا پیشرفت‌های شگرف در «نانوتکنولوژی» و «سلول‌های بنیادی»
به گزارش خبرنگار گروه سیاسی ، جمهوری اسلامی ایران در طول سال‌های اخیر در فهرست ۵ کشور نوظهور فضایی دنیا جای گرفته است. این امر از آن جهت مهم و دارای جنبه استراتژیک است که ماهواره‌ها در دنیای امروز کارکرد‌های غیرقابل‌انکار و پیش‌برنده‌ای دارند و مجموعه وسیعی از امکانات را در اختیار بشر قرار می‌دهند. امروزه در دنیا، ماهواره‌ها «چشم سوم بشر» هستند و کشور‌هایی که از این صنعت بی‌بهره‌اند، «کشور‌های کور» نامیده می‌شوند.
موفقیت دانشمندان کشورمان در پرتاب موجود زنده به فضا و پرتاب ماهواره‌های مخابراتی و تصویربرداری و ایجاد پایگاه رصد فضایی از جمله دستاورد‌هایی است که ایران در یک دهه اخیر به آن دست یافته است.
مردادماه سال گذشته (جولای ۲۰۱۷) بود که آمریکا، انگلیس، آلمان و فرانسه بیانیه مشترکی را علیه پرتاب «ماهواره‌برسیمرغ» توسط ایران صادر کردند تا عمق دشمنی و مخالفت خود را با پیشرفت فضایی کشور اعلام کنند.
ماهواره امید
«ماهواره امید»، نخستین ماهواره ساخت کشورمان است که کارکردی تحقیقاتی و مخابراتی داشت و تمام تجهیزاتش در سازمان فضایی ایران طراحی و تولید شد.
ساخت «ماهواره امید» از ۱۵ اسفند ۱۳۸۴ آغاز و طی ۲ سال آماده انجام تست‌های مشترک شد. این ماهواره ۱۵ بهمن ۱۳۸۷ در سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، در مدار فضا قرار گرفت و به مدت ۹۰ روز در مدار بود و حدود ۱۲۰۰ مرتبه در مدار زمین چرخش کرد.
«ناسا» موفقیت‌آمیز بودن ماموریت ماهواره ایرانی امید را تایید کرد؛ ماموریتی که ناظر بر ایجاد ارتباط دوسویه ماهواره و ایستگاه زمینی به منظور ذخیره و ارسال داده‌های «تله‌متری» و «تله کامند» بود.
ماهواره رصد
«ماهواره رصد» را باید نخستین ماهواره تصویربرداری ایران محسوب کرد. همچنین این ماهواره دومین ماهواره ایرانی است که توسط موشک‌های حامل ایرانی به فضا فرستاده شده است.
در روز ۲۵ خرداد ۹۰ خبر قرار گرفتن «ماهواره رصد» در «مدار لئو زمین» در ارتفاع ۲۶۰ کیلومتری سطح زمین، به گوش جهانیان رسید.
«ماهواره رصد» نخستین ماهواره تصویربرداری ایران بود که تمامی مراحل طراحی، ساخت، تجمیع، تست و آماده سازی برای پرتاب آن در داخل کشور انجام شد.
ماهواره نوید
«ماهواره نوید» ماهواره‌ای با کارکرد «سنجش از دور» محسوب می‌شود که در تاریخ ۱۴ بهمن ماه ۹۰ توسط ایران به فضا پرتاب شد.
این ماهواره که سومین ماهواره پرتاب شده ایرانی محسوب می‌شد، در مقایسه با ماهواره‌های قبلی پرتاب شده از قابلیت‌های بیشتری برخوردار بود؛ از جمله «سیستم وضوح تصویربرداری قدرتمندتر»، «تکنولوژی کنترل مطلبوتر»، «چرخان بودن پایداری» و «تامین انرژی از طریق سلول‌های خورشیدی».
ماهواره فجر
ساخت «ماهواره فجر» با استاندارد‌های عالی جهانی در سال ۹۱ پیگیری شد. این ماهواره مدل ارتقاء یافته و پیشرفته ماهواره امید است و مجهز به میکروموتور‌های ایرانی با توان ۲۰۰ و ۳۰۰ نیوتن می‌باشد.
«قابلیت تغییرمداری»، «قرارگیری در مدار‌های بالاتر»، «طول عمر بسیار بیشتر»، «همراه داشتن محموله تصویربرداری»، «دارا بودن سامانه جی پی اس»، «توانایی افزایش ارتفاع نسبت به زمین از طریق انتقال مداری» و «بهره مندی از سلول‌های خورشیدی برای شارژ باتری» از جمله ویژگی‌های منحصربه فرد «ماهواره فجر» است که آنرا از «ماهواره امید» متمایز می‌کند.
کاوشگر پیشگام
در نهم بهمن ماه ۱۳۹۱، رکورد جدیدی برای دستاورد‌های فضایی کشور ثبت شد و «کاوشگر پیشگام» توانست به کمک یک پرتابگر سوخت جامد، سرنشین خود را که «میمونی از نژاد رزوس» بود تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری سطح زمین حمل کند و به سلامت فرود آورد تا بدین ترتیب ایران در ردیف معدود کشور‌هایی قرار گیرد که از توانمندی ارسال موجود زنده به فضا ماورای جو (ارتفاع بالاتر از ۱۰۰ کیلومتر) و بازگشت سالم آن برخوردار هستند.
هدف از انجام این مأموریت، بررسی و مطالعه دقیق‌تر شرایط پروازی و اثر آن بر مجموعههای فنی محموله و زمینه‌سازی مناسب برای تحقیقات زیست فضایی کشور بود.
قدرت ایران در نانوتکنولوژی
دستاورد‌های ارزشمند در حوزه نانوتکنولوژی از دیگر آثار پیشرفت‌های علمی و فناوری ایران بعد از انقلاب است. علم نانو تحولات بزرگی را در جهان ایجاد کرده و در ایران این نوع علم از جایگاه و موقعیت خوبی برخوردار شده است. نانو حوزه‌های کاربرد وسیعی از قبیل: تولید و انباشت دارو، تشخیص بیماری‌ها، سم‌زدایی از آب، افزایش بهره وری در کشاورزی، انباشت و نگهداری محصولات کشاورزی و مواد غذایی، کنترل آفات و سالم‌سازی هوا دارد.
در سال ۲۰۱۵ میلادی ۶۶۹۰ مقاله مرتبط با فناوری نانو توسط محققان ایرانی در WoS نمایه شد که معادل ۷۲/ ۴ درصد از کل مقالات نانوی منتشـر شـده در سال ۲۰۱۵ است. ایران با این سهم از تولید علم نانو همانند سال ۲۰۱۴ در رتبه هفتم دنیا قرار گرفت. این جایگاه در حالی بدست آمده که کشور در سال ۲۰۰۱ و قبل از تاسیس ستاد فناوری نانو که تعداد معدودی از محققان و دانشمندان ایرانی با این فناوری نوظهور آشنا بودند. با انتشار ۱۰ مقاله نانو در رده ۵۷ دنیا و ششم منطقه غرب آسیا قرار داشت.
در سال‌های بعد، ایران همواره یک روند صعودی را در تولید علوم نانو طی کرد به طوری که از انتشار سالانه ۱۰ مقاله نانو به انتشار روزانه ۱۸ مقاله رسید. متوسط درصد رشد سالانه مقالات نانوی ایران در این ۱۵ سـال حدود ۵۱ درصد بوده اســت. این تعداد از مقالات نانو حدود یک پنجم از کل مقالات علمی ایران در WoS را شامل می شوند، در حالی که سهم مقالات نانو از کل مقالات دنیا در سال ۲۰۱۵ میلادی ۹ درصد بوده است. این امر نشان دهنده اولویت دهی ویژه جمهوری اسلامی ایران به علوم و فناوری نانو است. همچنین رتبه ایران از لحاظ سرانه مقاله نانو به جمعیت، ۲۴ و از لحاظ تعداد مقاله به ازای مقدار GDP براساس نرخ برابری قدرت پول (PPP) چهارم دنیا است.
پیشرفت‌های شگرف در زمینه سلول‌های بنیادی
طی سال‌های گذشته اقدامات چشمگیری در حوزه سلول‌های بنیادی رخ داده که باعث شده ایران در جمع ۱۵ کشور برتر این حوزه در دنیا قرار گیرد.
دستاورد‌های محققان ایرانی در زمینه استفاده از سلول‌های بنیادی، همانندسازی حیوانات، ترنس ژن (دستکاری ژنتیکی) و در نهایت تولید دارو‌های نوترکیب اکنون در تمام مجامع علمی جهان مورد توجه قرار گرفته است؛ این درحالی است که تا پیش از پیروزی انقلاب طرح خطوط این علم در کشور ما به ندرت و تنها در بین تعداد محدودی از فعالان علمی به میان می‌آمد و هیچگونه تحقیقات میدانی و عملیاتی در این زمینه صورت نگرفته بود.
یکی از فعالیت‌ها در زمینه کاربردی کردن سلول‌های بنیادی، تولید حیوانات همانندسازی و تراریخته (ترنس ژن) است که از سال ۱۳۸۰ در پژوهشگاه رویان در کشور ما آغاز شده است.
نتیجه ورود به این حوزه تولد حیوانات اهلی مانند گوساله، بزغاله و گوسفند است که بسیاری از آن‌ها هنوز نیز زنده اند و در تحقیقات مختلف مورد ارجاع هستند.
سیر دانش سلول‌های بنیادی از تحقیق و آزمایش تا درمان بالینی به این صورت است که پژوهش‌ها از آزمایشگاه شروع می‌شود، بعد در حیوانات کوچک آزمایش‌ها صورت می‌گیرد، سپس در حیوانات بزرگ و چنانچه امن بودن و بی‌ضرر بودن کامل روش درمانی تایید شود آنگاه با احتیاط به کارآزمایی بالینی پرداخته خواهد شد.
در حال حاضر بیش از ۷۰ نوع بیماری با استفاده از پزشکی بازساختی یا همان علم سلول‌های بنیادی درمان می‌شود.
هم اکنون میزان پیوند سلول‌های خون ساز در کشور به هزار مورد رسیده است. همین پیوند سلول‌های خون‌ساز در کشوری مثل آمریکا بین ۲ تا ۴ میلیارد تومان به پول ایران هزینه دارد، اما به برکت انقلاب اسلامی، یک بیمار ایرانی از خدمات پیوند سلول‌های خون‌ساز بصورت رایگان استفاده می‌کند.
مقام معظم رهبری روز پنجشنبه دوازدهم مهر ماه، در اجتماع ده‌ها هزار نفری بسیجیان در ورزشگاه آزادی، در بخشی از بیاناتشان به جهاد علمی جوانان کشور اشاره داشتند و فرمودند: «در جهاد علمی از حول‌وحوش آغاز دهه‌ی ۸۰، جوان‌ها بودند که در دانشگاه‌های مختلف، در پژوهشگاه‌های مختلف، به ندای مطالبه‌ی پیشرفت علمی لبّیک گفتند و راه علم و فنّاوری را به‌صورت جهشی در کشور باز کردند.»