کمک و مساعدت حق چه کسانی است؟

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، کمک و مساعدت در هر زمینه‌ای به افرادی که به آن نوع کمک نیاز دارند یک امر خیرخواهانه و انسانی است و ربطی به نگرش‌ها و اعتقادات افراد ندارد. در حدیث قدسی خداوند فرموده که مردم عیال من هستند و محبوب‌ترین آ‌ن‌ها نزد من کسی است که به سایر مردم بیشتر لطف و مهربانی کند و در برآوردن نیازهای آنان کوشاتر باشد. قرآن به طور مطلق مسلمانان را به احسان دستور می‌دهد و در آموزه‌های اسلامی بر احسان و نیکی به همگان تاکید شده است.

آیه دیگری از قرآن از مسلمانان می‌خواهد که به غیر مسلمانانی که با آن‌ها نجنگیده‌اند و آن‌ها را از شهر و دیارشان بیرون نکرده‌اند نیکی کنند. قرافی در تفسیر کلمه نیکی معتقد است که نیکی عبارت است از مهربانی با ضعیفان، برآوردن نیاز نیازمندان، دادن غذا به گرسنگان، و نرمش و مهربانی کردن با آنان و تمام این اقدامات باید بدون ترس از غیرمسلمانان و اقلیت‌های دینی یا بدون داشتن طمع و بهر‌ه‌برداری از آن‌ها صورت گیرد.

همچنین حفظ آبرو و تمام مصالح و حقوق آن‌ها جزئی از نیکی است که قرآن نسبت به ان سفارش می‌کند. این سفارش قرآن در مورد تمامی غیرمسلمانان است که ممکن است اقلیت دینی یا تحت حاکمیت کشور اسلامی هم نباشند.

مواردی وجود دارد که پیامبر اسلام (ص) به خانواده‌های فقیر یهودی یا غیرمسلمان صدقه داده است. در عهدنامه پیامبر اسلام (ص) با مسیحیان سرزمین نجران تصریح شده است که اگر کلیساهای آن‌ها نیاز به بازسازی داشته باشند مسلمانان باید به آن‌ها کمک کنند، دستور پیامبر اسلام (ص) به دادن صدقه به نیازمندان پیروان تمام ادیان، اعطای نفقه به یک سالخورده مسیحی از بیت‌المال مسلمین توسط امام علی (ع)  و سیراب کردن یک مرد یهودی بی‌رمق توسط امام صادق (ع)، از جمله نمونه‌هایی است که نشان می‌دهد همه انسان‌ها و گروه‌های مختلف از دیدگاه اسلام، شایسته هرگونه کمک انسانی هستند.

همچنین لازم است در گرفتن جزیه و مالیات از اقلیت‌ها با آنان مدارا شود تا مورد فشار قرار نگیرند. طبق احکام اسلام، اگر یک فرد اقلیت جزیه  و مالیات بدهکار باشد و بمیرد، نظر غالب این است که نه از ورثه‌اش گرفته شود و نه از اموالش برداشته می‌شود. اقلیت‌های فقیر نیز نه‌تنها از پرداخت جزیه و مالیات معافند، بلکه از بیت‌المال مسلمانان به آن‌ها کمک می‌شود.

جزیه یا خراج، پول یا اموالی است که اقلیت‌ها در جامعه اسلامی می‌پردازند و به عوض آن حکومت اسلامی امنیت آن‌ها را تامین می‌کند و به آن‌ها خدمات عمومی و اجتماعی ارائه می‌دهد و در صورت مورد حمله قرار گرفتن جامعه، آن اقلیت‌ها از شرکت در جنگ معاف خواهند بود.

این هم از ویژگی‌های برجسته دین اسلام است که در یک جامعه اسلامی اگر کشور مورد حمله نظامی قرار گرفت، غیرمسلمانان را مجبور نمی‌کند که بجنگند و دفاع کنند یا در این راه کشته شوند؛ چون بنیان‌های اعتقادی جامعه اسلامی را قبول ندارند، بلکه از آن‌ها می‌خواهد که فقط پولی را به‌عنوا جزیه، در عوض هزینه‌های دفاع، تامین امنیت و خدمات عمومی پرداخت کنند. البته آموزه‌ها و توصیه‌های نظری و نمونه‌های عملی در مورد ضرورت کمک و مساعدت بر همه انسان‌ها در متون اسلامی بی‌شمارند، به‌گونه‌ای که خود می‌تواند موضوع کتاب مستقلی باشد و ما در اینجا فقط اشاره‌ای کوتاه به این بحث داشتیم.

منبع: کتاب اسلام و همزیستی مسالمت‌آمیز علی‌اکبر علیخانی