خرید چهار جلد کتاب برای یک خانواده ۱۰۰ هزار تومان تمام می‌شود/آیا کتاب در سبد کالای خانوار جایی دارد؟
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، این روزها افزایش نرخ کتاب و همچنین بهای کاغذ در مجامع ادبی و اهالی چاپ و نشر به چالشی جدی در عرصه کتاب و کتابخوانی تبدیل شده است. چالشی که شاید بدون حمایت نهادهای فرهنگی و مسئولین آن به راحتی بر طرف نشود.
قیمت بالای کتاب یکی از اصلی‌ترین دلایل خرید کم این محصول فرهنگی از سوی مردم و حذف این کالای بنیادی از سبد خرید خانوار است. فرقی نمی کند که کاغذ کتاب داخلی باشد و یا وارداتی اما در هر صورت آنچه از سوی ناشرین بهانه اصلی بالا رفتن قیمت کتاب محسوب می‌شود بدون شک افزایش قیمت کاغذ است.
البته از سوی بسیاری از دست اندرکاران صنعت چاپ و نشر قیمت کنونی کتاب آن قدرها هم بالا نیست. آنها اعتقاد دارند که با کمترین سود ممکن کتاب را راهی صنعت چاپ می کنند و می گویند که نرخ خرید کتاب نسبت به بسیاری از کالاها پایین تر است اما چه اتفاقی می افتد که این بهای کم باز هم برای جامعه زیاد است.
***وقتی قیمت کاغذ دو برابر شده چطور انتظار ارزانی کتاب داریم
پرویز بیگی حبیب آبادی" شاعر و نویسنده عرصه ادبیات و همچنین مدیرمسئول انتشارات فصل پنجم در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگی ، درباره تاثیر افزایش قیمت کتاب در خرید از سوی علاقمندان گفت: در اصل قیمت کتاب بالا نمی‌رود. اگر ما سالانه شاهد افزایش بهای کتب هستیم به دلیل افزایش مواد و کاغذ و همچنین هزینه چاپ کتاب است. وقتی هزینه تولید بالا برود به طبع قیمت تمام شده کتاب نیز افزایش می یابد. علاوه بر مواد مورد نیاز برای چاپ هزینه نیروی انسانی نیز بالا رفته و همه اینها در افزایش قیمت کتاب تاثیرگذار است.
نویسنده کتاب "آینه در غبار" در ادامه با اشاره به افزایش سالانه قیمت کاغذ تاکید کرد: وقتی قیمت بهای کاغذ نسبت به سال گذشته دو برابر شده ما چطور می توانیم توقع داشته باشیم که انتشارات کتاب را با همان قیمت قبلی به بازار عرضه کند؟.
وی قیمت کتاب را نسبت به سایر کالاها پایین دانست و اشاره کرد: با این وجود من اعتقاد دارم که قیمت کتاب نسبت به بسیاری از کالاها و هزینه ها پایین است. به فرض مثال شما 10 هزار تومان را بابت خرید کتابی می دهید که همواره برایتان باقی می ماند، در صورتی که برای یک خوراکی بهایی بسیار بیشتر می پردازید. یک خوراکی ممکن است صرفاً گرسنگی را به صورت مقطعی برطرف کند اما ماندگاری کتاب با آن به هیچ وجه قابل مقایسه نیست.
این فعال عرصه کتاب درباره دلیل افزایش نرخ کاغذ افزود: واقعیت دلیل اینکه چرا قیمت کاغذ افزایش می یابد را باید افرادی که در این مساله تاثیرگذار هستند پاسخ دهند اما سوال من این است که با گذشت سالهای سال آیا در ایران کارخانه تولید کاغذ داریم؟. آیا آن تعداد اندک از کارخانه های کاغذ آن را مرغوب تولید می کنند و یا اینکه در حد کافی می توانند نیاز نشر را برطرف کنند؟.
وی ادامه داد: متاسفانه تاکنون هیچ فکری برای برطرف شدن مشکل کاغذ نشده و همچنان مسئله واردات کاغذ یکی از مشکلات بزرگ صنعت نشر در کشور است. در تمامی دنیا همه به دنبال تولید کاغذهایی هستند که منشا آن درخت نباشد اما ما هنوز در مراحل مقدماتی تولید کاغذ مانده ایم.
همچنین ماندگاری طولانی کتاب و از بین نرفتن آن نیز یکی دیگر از حسن‌های خرید کتاب از سوی اهالی نشر محسوب می‌شود. آنها معتقدند که اگر کتابی تهیه شود هیچگاه از بین نرفته و به نوعی سرمایه جاوید فرهنگی محسوب می شود و این در حالی است که دیگر کالاها همچون غذا و یا لباس بعد از مدتی به اتمام می رسد.
با این وجود آیا خانوار ایرانی قادر به تهیه کتب مورد نظر خود خواهد بود؟ آیا یک خانواده ایرانی چهار نفره می تواند به راحتی در ماه برای هر فرد خانواده یک عدد کتاب تهیه کند یا خیر.
به عنوان نمونه هزینه خرید چهار عدد کتاب با تعداد صفحات کمتر از دویست برگ چه هزینه‌ای را برای یک خانواده به همراه خواهد داشت و با توجه به این هزینه آیا خرید این کالای فرهنگی مقرون به صرفه است؟. حال اگر خانواده ای بخواهد از دیگر محصولات فرهنگی همچون سینما، تئاتر و کنسرت استفاده کند آیا به کتاب فرصتی خواهد رسید.
اگر در یک خانواده چهار نفره در نظر داشته باشیم که پدر، مادر، دختر و پسر حضور داشته باشند آمار تقریبی خرید چهار کتاب در ماه چه میزان خواهد بود. به طور تقریبی هزینه خرید یک کتاب آشپزی، یک کتاب هنری، یک کتاب کودک و یک کتاب تاریخی به صورت کاملاً حداقلی صد هزار تومان محسوب می‌شود.
این آمار در صورتی است که هر خانوار تنها به خواندن و خرید یک کتاب به ازای هر نفر در یک ماه بسنده کند. در غیر این صورت، هزینه خرید تعداد بیشتر کتاب بسیار بالاتر است. البته به این آمار باید هزینه خرید مجلات و روزنامه ها را نیز افزود.
حال اگر یک خانواده بخواهد هر روز یک عدد روزنامه نیز به سبد کالای فرهنگی خود اضافه کند و از اخبار روز ایران و جهان آگاه شود به چه قیمتی در ماه خواهد رسید. به طور نسبی و در کمترین حالت ماهانه سی هزار تومان بابت خرید روزنامه مصرف خواهد شد.
حال باید دید این ارقام به دست آمده خانوار ایرانی را مجاب و ترغیب به خرید و خواندن کتاب خواهد کرد یا نه. از سویی کتب دیجیتال نیز هنوز عمومیت نیافته و منابع این کتب بسیار محدود و سلیقه ای هستند و همین عاملی شده تا این گونه کتب هوادار چندانی نداشته باشد.
نرخ بالای کاغذ و قیمت کتاب یکی از دلایل کاهش سرانه مطالعه کشور است
با توجه به اینکه جمعیت بسیاری از کشور را کودکان، نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند باید در نظر داشت خانواده ها خارج از بحث کتاب و کتابخوانی هزینه بسیار زیادی را به صورت ماهانه برای خرید کتب درسی و کمک درسی پرداخت می کنند. این هزینه تا حدی بالاست که به هیچ عنوان فرصتی برای خرید کتب غیر درسی به آنها نمی دهد.
اینگونه کتب آموزشی و کمک آموزشی به نحوی تبلیغ و توزیع می‌شوند که خانواده مجبور به خرید آنها می شود و به نوعی آنقدر این کتب در موفقیت درسی افراد خانواده موثر جلوه می‌کنند که چاره ای به جز خرید آنها نیست.
هر روزه مطالعات بسیاری در باب دلیل و چرایی کاهش سرانه مطالعه کتاب در کشور انجام می شود اما هیچگاه راهکاری مناسب برای جلوگیری از هدر رفت کاغذ و همچنین هدف گذاری برای صنعت چاپ و نشر در نظر گرفته نشده است.
ناشرین نیز در این میان به دلیل عدم حمایت دولتی مجبور به خود اکتفایی و بالا بردن قیمت کتاب‌هایشان هستند. با اینکه می دانند این اتفاق به کاهش خرید منجر می شود اما هزینه کاغذ چاره ای برای آنها نگذاشته است.
این روزها به صورت سالانه شاهد کاهش تیراژ بسیاری از آثار برتر ادبیات ایران و جهان در کشور هستیم و شاید این عدم رغبت جمعی تنها به قیمت کاغذ و کتاب ختم نشود. حال باید دید چه تصمیمی برای صنعت نشر و چاپ گرفته می شود تا بحران کاهش سرانه مطالعه کتاب بر طرف شود.