خبرگزاری میزان - نشست تخصصی بین المللی حقوق بشر اسلامی با حضور جمعی از اساتید و کارشناسان داخلی و بین المللی و با محوریت حقوق بشر و رویکردهای اندیشمندان اسلامی (تسلیمی، تقابلی و تعاملی)، از سوی کمیته صیانت از حقوق زنان برگزار شد.

حجت‌الاسلام حسین جوان آراسته، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه علمیه در این نشست طی سخنانی ضمن تشریح رویکردهای مختلف درباره حقوق بشر، به طرح موضوعاتی درباره سه رویکرد «تسلیمی، تقابلی و تعاملی»، پرداخت.

وی اظهار کرد: سه نوع جهت گیری درباره نظام حقوق بشر عرفی یا اسناد بین الملل حقوق بشر از سوی اندیشمندان اسلامی داریم؛ جهت گیری اول مواجهه تسلیمی است؛ یعنی برخی اندیشمندان اسلامی در مواجهه با نظام بین الملل حقوق بشر دست تسلیم بالا برده‌اند و می‎گویند که اسلام باید خودش را همسو و منطبق با نظام بین المللی جهانی کند؛ به عبارت دیگر این تصور در ذهنیت برخی اندیشمندان اسلامی وجود دارد که آموزه‌های دینی منهای عبادات یعنی آنچه مربوط به اجتماع سیاست و حقوق است، برای زمان خودشان بوده و احکام اجتماعی اسلام تاریخ مصرف خود را از دست داده‌اند و ما باید خود را با نظام حاکم جهانی کنیم.

وی افزود: آن‌ها می‌گویند اسلام یک صورت دارد که به سمت عدالت تاکید می‌کنند و همین آرمان‌های اسلام در نظام حقوق بشر فعلی وجود دارد و ما باید همسو با حقوق بشر امروزی شویم و پرچم سفید تسلیم را در برابر آموزه‌های رایج حقوق بشر بلند کرده‌اند؛ این رویکرد را تسلیمی و رویکرد انفعالی در برابر نظام حقوق بشر عرفی می‌نامیم؛ در مقابل اندیشه اول برخی اندیشمندان رویکرد تقابلی دارند و اساساً یک مواجهه کاملاً منفی و بدبینانه به اسناد حقوق بشر دارند؛ دلایل این رویکرد این است که مبانی حقوق بشر سکولار با مبانی نظام اسلامی در تضاد است با این توضیح که حقوق بشر امروز و مشخصاً آنچه در اعلامیه حقوق بشر سال ۱۹۴۸ آمده که همه بر مبنای کرامت انسانی است و همه دولتها باید آن را به رسمیت بشناسند، بر مبنای اومانیسم و اصالت انسان است؛ منتها در اسلام هم کرامت انسانی داریم اما به این صورت که تعریف انسان متفاوت است؛ اگر تعریف انسان با همین تعریف طبیعت مادی باشد حقوق بشر ناشی از طبیعت انسانی معادل میشود با حقوق بشر عرفی کنونی؛ اندیشمندان گروه دوم معتقدند که اگر ما صرفاً طبیعت مادی انسان را در نظر بگیریم به حقیقت والای انسانی که مد نظر اسلام است جفا کرده‌ایم و بنابراین حقوق بشر کامل و جامع نیست.

آراسته گفت: به فرموده رهبر انقلاب در حقیقت مدعیان واقعی حقوق بشر ما باید باشیم. جبهه تقابلی که بعضی از اندیشمندان به طور کامل مقابل حقوق بشر فعلی گرفته اند، مبانی تاریخی نیز دارد؛ می‎گویند مسلمانان نقشی در اعلامیه حقوق بشر نداشتند در زمانی که اعلامیه حقوق بشر در سال ۱۹48 تصویب شد ۵۸ کشور عضو بودند که تنها یک کشور مسلمان یعنی لبنان در نوشتن این اعلامیه دخالت داشت که اتفاقاً نماینده لبنان یک فرد مسیحی بود؛ به عبارت دیگر هیچ مسلمانی در تهیه اعلامیه حقوق بشر اسلامی نقشی نداشت؛ بعد هم وقتی در سازمان ملل این اعلامیه را به رأی گذاشتند دو کشور در آن شرکت نکردند و هشت کشور از جمله عربستان سعودی به آن رأی ممتنع دادند؛ کسانی که رویکرد تقابلی با اسناد حقوق بشری جهانی را دارند به این نکته نیز اشاره می کنند که این اعلامیه با اجماع کشورها نبوده است.

حجت الاسلام جوان آراسته، افزود: رویکرد دیگر رویکرد تعاملی است که نباید به شکل اول تسلیم کامل شویم و آموزه‌های دین خود را منطبق با حقوق بشر نشان دهیم و نه اینکه رویکردی داشته باشیم که تمام ابعاد این اعلامیه را ضد دین بدانیمغ کسانی مثل شهید مطهری اتفاقاً از تصویب اعلامیه حقوق بشر تجلیل کرده اند که گام بزرگی در برابر فعالیت‌های کشورهای سلطه طلب در آن زمان بود اما باید به هر حال تصریح کرد که ما با ۴ ماده از این اعلامیه مشکل داریم و بقیه آن چه که در این اعلامیه آمده است با آموزه‌های اسلامی ما هماهنگ است؛ ما از اصول خود دست نمی‌کشیم اما آنچه که مایه تعجب است اینکه اعلامیه حقوق بشر که مبانی خود را کرامت و شرافت انسان قرار داده است، رویکردهایی دارد که دقیقاً مقابل شرافت انسانی است.

وی افزود: در مقابل این اعلامیه مسلمانان در سازمان کنفرانس اسلامی در سال ۱۹۹۰ اعلامیه حقوق بشر اسلامی را تصویب کردند که با ابتکار و پیشنهاد ایران انجام شد و امروز متفکران اسلامی باید مدعی حقوق بشر اسلامی باشند امیدوارم این نشست‌ها دست مایه‌ای باشد که بتوانیم در حوزه حقوق بشر اسلامی گام‌های جدیدتری برداریم.

در ادامه این نشست محسن قانعی، رایزن اداره کل زنان و حقوق  بشر  وزارت امور خارجه، اظهار کرد: حقوق بشر به عنوان ابزاری در سیاست‌های دولت‌های غربی است و در آن از کرامت انسانی خبری نیست.

به گفته وی، آنچه در عمل در حوزه حقوق بشر اجرا می شود و برخوردهایی که علیه ایران توسط سازمان ملل انجام می‌شود باعث شده که ما به این نکته برسیم حقوق بشر وسیله ای در دست سیاست خارجی کشورها است؛ علیه ایران قطعنامه می‌دهند از حقوق بشر استفاده می‌کنند!

وی افزود: علت تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر تحولات بعد از جنگ جهانی دوم بود اینها برای حفظشان انسان‌ها یکسری حقوق را تعریف کردند منتها مفهوم انسان درجوامع غربی و اسلامی کاملاً متفاوت است؛ در مبانی جوامع غربی انسان مبتنی بر اُمانیست و اصالت لذت است و این در مفاد مندرج در برنامه حقوق بشر کاملاً متجلی شده است؛ مثلاً در ماده ۱۶ که جمهوری اسلامی با آن مشکل دارد، این است که ازدواج با هر کسی را آزاد شمرده است در صورتی که ما مبانی حقوقی و فقهی درباره ازدواج با مشرکان را داریم یا همچنین در ماده ۱۸ حق آزادی تغییر دین را برای انسان ها برشمرده‌اند در حالی که ارتداد در اسلام بحث مهمی است.

قانعی گفت: در حوزه حقوق اعلامیه حقوق بشر از سال ۱۹۴۸ تا ۱۹۹۰ تحولاتی رخ داد و در سال ۱۳۶۹ با تشکیل سازمان کنفرانس اسلامی که الان سازمان همکاری اسلامی نام دارد، کشورهای اسلامی به عنوان قطب بازیگر اعلامیه‌ای تنظیم کردند تا صدای جدیدی را برای مشارکت در حوزه تصمیمگیری و تصمیمسازی جهانی اعلام کنند و بسیاری از مضامین اسلامی در اعلامیه ۱۹۹۰ قاهره آمده است که مبتنی بر تلاش‌های صاحب نظران در ایران در سال ۱۹۸۹ بود؛ اعلامیه قاهره، اعلامیه حقوق بشری جهان را به چالش کشیده است که بعدها کشورهای غربی به آن اعتراض کردند. چون بحث آن شریعت اسلامی بود.

وی افزود: در سال ۲۰۰۶ شورای حقوق بشر در سازمان ملل به عنوان نهاد فرعی تشکیل شد که ۴۷ کشور عضو در سازمان ملل عضو آن شدند تا اینکه در سال ۲۰۱۰ به تدریج کشورهای اسلامی به دنبال تجدید نظر در اعلامیه قاهره بودند تا اینکه در سال ۲۰۱۵ در سازمان همکاری اسلامی به آنها مسئولیت داده شد تا پیشنویس جدیدی از حقوق بشر اسلامی ارائه بدهند و این متن در سال ۲۰۱۸ بازنویسی شد. ایران متاسفانه به علت کارشکنی‌های عربستان نتوانست در این اعلامیه حضور داشته باشد و در سال ۲۰۲۰ اعلامیه جدیدی در میامی نیجریه توسط سازمان اسلامی تصویب شد. متاسفانه این اعلامیه جدید به خاطر عدم حضور ایران با مشکلات زیادی مواجه بود. به عنوان نمونه بگویم که در اعلامیه قاهره ۱۸ بار به عنوان شریعت اسلام اشاره و رفرنس داده شده بود اما در اعلامیه جدید جدید تنها سه بار به شریعت اسلام اشاره شده است؛ همچنین درباره مفاهیم خانواده تبعیض جنسیتی گزاره‌های بسیاری با تسامح و تساهل کشورهای اسلامی در آن گنجانده شده است.

 این عضو وزارت امور خارجه در ادامه اظهار داشت: در کل جمهوری اسلامی رهیافت تعاملی درباره حقوق بشر اسلامی داشته است. متاسفانه ایران در زمان رژیم شاه هم اعلامیه حقوق بشر جهانی و هم میثاقین را پذیرفته است و عضو این کنوانسیون‌ها شده است؛ در صورتی که عربستان سعودی به اعلامیه حقوق بشر رأی ممتنع دادند و هم در میثاق‌ها عضو نشده است. البته ما بعد از انقلاب اسلامی منفعل نبودیم و در سال ۱۹۹۰ میلادی برای اولین بار به کمیسیون حقوق کودک پیوستیم و در سال ۲۰۱۷ به پروتکل مبارزه با فحشا علیه کودکان پیوستیم؛ همچنین در سال ۲۰۰۹ عضو کنوانسیون حمایت از معلولان شده ایم که به صورت دوره ای هر چهار یا دوسال گزارش‌های سالانه را به سازمان ملل ارائه می‌دهیم؛ ما عضو ۶ رکن از 10 کن سازمان ملل متحد هستیم عضو شورای حقوق بشر نیستیم اما توانسته‌ایم بیشترین نقش را ذیل آیتم حقوق بشر درباره وضعیت حقوق بشر فلسطین داشته باشیم. همچنین در این شورا نقش فعالی در حوزه دگرباشان جنسیتی، اسلام هراسی و وضعیت اشغال‌های خارجی کشورها داشته ایم.

وی افزود: در سازمان همکاری اسلامی و نظام حقوق بین المللی به رغم تمام بی مهری ها ما پرچم خدامحوری در سازمان ملل را مقابل انسان محوری بلند کرده‌ایم و اخیراً در این سازمان در تلاش هستند تعریف خانواده را تغییر دهند و نرم‌های جدیدی در سطح جهانی تعریف کنند، ایران تنها صدایی است که رسماً جلوی این هنجار سازی ها می‌ایستد و روند تقابل را در این صحنه بینالمللی رقم زده است و این در حالی است که بسیاری از کشورهای اسلامی مقابل این هنجارشکنی‌ها هیچ مقاومتی نمی‌کنند. البته ما در جمهوری اسلامی باید بیش از پیش تلاش کنیم تا از طریق نمایندگان خود در مجامع بین المللی حضور فعال داشته باشیم ما بر مبنای اسلام حرف برای گفتن داریم و بعضی از موضوعات قطعاً با دیدگاههای شریعت اسلامی همخوانی دارد.

باقر درویش، رئیس انجمن حقوق بشر بحرین نیز در بخش دیگری از این نشست، گفت: حکومت بحرین از ابزارهایی مانند بازداشت در راستای سیاست‌های خود استفاده کرده است.

وی افزود: ما بیش از ۲۰۰ هزار بازداشت خودسرانه در این سال‌ها داشتیم بیش از ۳۰۰ نفر از بازداشتی ها خانم و بیش از ۱۶۰۰ نفر از آنها کودک هستند و جنبش بحرین تا کنون بیش از ۲۰۰ شهید داده است که ۳۰ نفر از آنها طفل و جنین بوده است؛ جنین‌ها در اثر استنشاق گاز سمی و بچه‌هایی که توسط ماشین‌های پلیس بحرین زیر گرفته شده‌اند؛ همچنین قتل‌های خارج از قانون و تبعیض وحشتناک فرقه‌ای که یکی از نمونه‌های آن تخریب ۳۸ مسجد شیعیان است و جنگ علیه هویت شیعی مردم اوج گستردگی تخلفات حقوق بشری رژیم بحرین را نشان می‌دهند.

درویش گفت: تخلفات دولت بحرین بسیار زیاد است و اگر اشاره به اقدامات متقابل حکومت بحرین در برابر تحرکات حقوق بشری و فعالان حقوق بشر در این کشور داشته باشیم؛ همچنین مؤسسات وهمی در بحرین ایجاد کرده‌اند تا وجهه خوبی از خود به نمایش بگذارند و با همه این تلاش‌ها، اقبال مردم به این مؤسسات صفر است؛ همچنین مثلثی را در ارتباط با مؤسسات مشابه در عربستان و امارات تشکیل داده اند و موسسه های وهمی فدراسیون عربی حقوق بشری تشکیل داده اند.

وی افزود: یکی از تخلفات آنها را یک رسانه سوئیسی در سالهای اخیر افشا کرد؛ آن‌ها می خواستند به سازمان های بین المللی رشوه دهند و با یک کیف پر از گزارشهای جعلی سفر کرده بودند؛ آن‌ها به بقیه مؤسسات پول می‌دهند تا حرفی در عرصه بین الملل داشته باشند؛ حتی در یکی از جلسات که ما هم حضور داشتیم ماشین نماینده عربستان حضور داشت و در همانجا به افراد پول می دادند تا علیه مردم بحرین شعار دهند؛ همچنین آن‌ها مؤسسات رسانه‌ای را خریده و به آژانس های خبری پول می‌دهند تا بحرین را به عنوان مهد تمام آزادی‌ها معرفی کنند؛ دیگر از سوء استفاده‌های آنها به بهانه معرفی بحرین به عنوان مهد آزادیها عملیات آزادی سازی روابط با اسرائیل است که می خواهند نشان بدهند ما با ادیان دیگر مشکلی نداریم.

رئیس انجمن حقوق بشر بحرین اظهار داشت: اولین چیزی که فعالان حقوق بشر اسلامی در آن در دنیا با مواجه هستند اسلام هراسی است

وی با بیان اینکه اصطلاحات بین المللی در حوزه حقوق بشر اصلاً واضح نیستند، گفت: تروریسم و آزادی بیان عبارات کلیدی و در عین حال کلی هستند و به صورت سیاسی و ابزاری از آنها استفاده می‌شود.

درویش با ابراز امیدواری از اینکه نشست‌های این چنینی به همبستگی بیشتر فعالان حقوق بشر اسلامی منجر شود، گفت: مثلاً در جنایت ترور شهید حاج قاسم سلیمانی در حالی که گزارشگر سازمان ملل آن را قتل خارج از قانون گزارش داد، موسسه‌های حقوق بشر اسلامی بازخورد بسیار ناچیزی به آن نشان داده‌اند؛ ما باید در یک جهت حرکت کنیم که پرونده علیه جنایت های آمریکا تشکیل شود.

• بیشتر بخوانید:
•  گزارش تصویری از هفتمین دوره اعطای جایزه حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی
•  جوایز هفتمین دوره حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی اهدا شد

در ادامه این نشست حلیمه حسینی، فعال بین‌المللی افغانستان، ضمن اشاره به رویکردهای مختلف حقوق بشری، گفت: امروز حقوق بشر یک ابزار سیاسی در جهان شده است.

وی با بیان اینکه در نشست امروز به بحث رویکرد تسلیمی تقابلی و تعاملی اندیشمندان جهان اسلام در مقابل حقوق بشر عرفی پرداخته شد، گفت: افغانستان پیشینه مشترکی با ایران دارد و ما از سال ۲۰۱۱ به این سو با هر سه رویکرد در عمل مواجه شده و با آن زندگی کردیم و ما بین دو نقطه قدرت طالبان و سقوط آن و قدرت گیری مجدد آن زندگی کرده‌ایم. افغانستان می‌تواند یک مدل درباره رویکرد درست در حوزه حقوق بشر بین الملل باشد. به عنوان یک زن مسلمان می گویم که ایده آل است که ما رویکرد تعاملی با غرب داشته باشیم اما تجربه ثابت کرده است که حقوق بشر صرفاً ابزار سیاسی است و باید به دنبال رابطه با قدرت باشیم تا بتوانیم در حوزه حقوق هم حرفی برای گفتن داشته باشیم نکته دیگر اینکه حتی که فعال حقوق بشر اسلامی باید با ادبیات حقوق بشر جهانی خود را همسو کند اگر این به صورت یک استراتژی هدفمند باشد بسیار خوب است اما اگر این ادبیات به یک حقوقدان تحمیل شده باشد باعث تأسف است.

وی افزود: خانم روزولت از آمریکا نقش اساسی در بیانیه حقوق بشر داشت اما بعد از اینکه او همسر رئیس جمهور آمریکا شد از بسیاری از فعالیت ها کناره گیری کرد و گفت الان من رئیس جمهور آمریکا را اداره می‌کنم! یعنی در واقع او همچنان نقش اول را داشت؛ آن‌ها مسیر سختی را طی کردند و حقوق خود را بر گرده همه ملت‌ها تحمیل کردند و با استفاده از ابزار و قدرت سیاسی بینش خود را بر جهان حاکم کرده‌اند اما باید این گردونه را عکس کنیم؛ آن‌ها برای اشغال کشور ما و نحوه برخورد و تعاملشان با کشورهای اشغال شده برنامه ریزی کرده اند که چه رویکردی را تحمیل و تطبیق کنند و متاسفانه اکنون خیلی از کشورهای اسلامی همبستگی ندارند و ارتباطات یکی از مهم‌ترین و محوری‌ترین بحث‌هایی است که میتواند به ما کمک کند.

حسینی اظهار داشت: من ده سال است با نهادهای بین المللی در افغانستان کار کرده ام برای نمونه ما یکبار میخواستیم برای جوانان و زنان افغانستان برنامه تولید کنیم و و اما در عمل با پروژه های میلیارد دلاری آمریکا در جامعه افغانستان مواجه شدیم که برای زنان و جوانان و افغانستان برنامه داشت و متاسفانه چنین پولی در یک جامعه فقیر و جنگ زده که حتی به خودآ گاهی نرسیده‌اند اثرات بسیار زیادی خواهد داشت؛ اگر من بخواهم صدای رسایی داشته باشم به یک ائتلاف نیاز دارم که این ائتلاف در فضای سیاسی به نتیجه برسد؛ امروز متاسفانه نرخ امید و خوشحالی در مردم افغانستان زیر صفر است این به خاطر ذلتی است که ما در سال های اخیر تجربه کرده‌ایم ما نباید از کشورهای هم دین خود غافل شویم و تعامل، اعتماد و احترام متقابل بین مردم کشورها شکل گیرد. امروز مردم افغانستان و مردم ایران بسیار با هم مشترک هستند و ما باید با هم تعامل کنیم.

در ادامه این برنامه الهام عابدینی، مسئول صامدون شبکه حمایت از اسرای فلسطینی در ایران گفت: در روزهای اخیر چند تن است اسیران فلسطینی که بیمار بودند در اثر اعتصاب غذا جانشان را از دست دادند؛ نقطه اول این است که ما باید موارد ظلم سیستماتیک رژیم اسراییل را به همه مردم نشان دهیم و این ظلم را برای همه تبیین کنیم؛ الان ۱۴۰۰ اسیر فلسطینی در زندان های رژیم اشغالگر اسرائیل وجود دارند که ۱۶۰ نفر از آنها کودک هستند و سه نفر هم زن هستند؛ آن‌ها همین الان با کمترین امکانات درمانی در زندان به سر می برند و وظیفه ما به دور از دور شعار و احساس زدگی روایت صحیح از تاریخ است.

وی در بخش دیگری گفت: در مورد موضوع فلسطین و موضوع صهیونیسم باید واقعیت و اسناد را به مردم دنیا نشان دهیم تا مردم بفهمند چرا ما به اسرائیل یک پایگاه نظامی می گوییم و این‌ها در حقیقت یک حکومت و دولت نیستند اگر ما روایت صحیح از تاریخ داشته باشیم بسیار به موضوع فلسطین کمک خواهد شد. در کنار آن رسانه‌ها باید فعالیت بیشتری داشته باشند.

انتهای پیام/