«ننگ‌سالی» مصداق جهاد تبیین است/ روایت‌های مردمی؛ مانع تطهیر پهلوی/بزرگ‌ترین آرشیو تاریخ شفاهی مردمی دنیا در آمریکاست
خبرگزاری میزان - طبق اعلام روابط عمومی انتشارات راه یار؛ آیین رونمایی کتاب «ننگ سالی؛ خاطرات مردم محله علیقلی آقای اصفهان از دوران کشف حجاب رضاخانی، ممنوعیت روضه و قحطی» با حضور راویان، محققان، نویسنده کتاب و مسئولان شورای شهر و شهرداری اصفهان در مجتمع فرهنگی و حسینیه آیت‌الله خادمی برگزار شد.
مجید نادرالاصلی، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان در سخنانی در این مراسم اظهار کرد: اگر می‌گوییم اصفهان نقش بی‌بدیلی در هدایت و جریان‌سازی انقلاب در سطح کشور دارد به این دلیل است که گوشه گوشه‌اش، گروه‌‌ها مدّت‌ها و ساعت‌ها با تفکر برنامه‌ریزی می‌کردند تا یک حادثه‌ای به نام حکومت نظامی اتفاق بیفتد و اوّلین شهری که در آن حکومت نظامی رخ داد اصفهان بود.
وی با اشاره به مردمی که قبل از انقلاب شجاعانه مقابل یک نظام استبدادی پوشالی امّا به ظاهر قوی ایستادند، گفت: کتابی که اکنون منتشر شده، بخش کوچکی از تاریخ است، هرچند که یک حادثه مهمی است. امروز جای جهاد تبیین خالی است، ۴۳ سال از انقلاب گذشته است، همین حجاب باید دُرّ و گوهری در درون یک محفظه‌ای باشد یا نه یک ایده پشتش است که وقتی حضرت زهرا(س) که با احدی تماس نداشت امّا در دفاع از ولایت آمد درِ خانه تک تک انصار و مهاجر را زد و گفت مگر یادتان رفته است که پدر من چه گفت؟
نادرالاصلی افزود: مگر یادمان رفته انقلاب چه کار کرده؟ مگر یادمان رفته انقلابی که در هشت سال دفاع مقدّس تمام دنیا به او نه گفت، گفت آری و ایستاد پای کار. مگر یادمان رفته است در تاریخ مدافعین حرم، تمام دنیا یک طرف ایستاد رهبری معظم انقلاب گفت سوریه بماند و ماند و امروز امثال پوتین کرنش‌کنان می‌آیند اینجا می‌ایستند، این تبیین است.
تاریخ شفاهی؛ هویت‌بخش است
میثم بکتاشیان، شهردار منطقه یک اصفهان نیز در سخنانش ضمن ابراز تاسف از اینکه در ایران دیر به فکر ثبت و ضبط خاطرات تاریخ شفاهی افتادیم، گفت: هر موقعی که کار شروع شود ارزشمند است، چند سالی است که به‌طور ویژه در حوزه تاریخ شفاهی فعالیت می‌شود، ضبط و ثبت خاطرات به مثابه خودش نکته خاصی ندارد ولی از دل خاطرات زیسته و جریان‌های اجتماعی اتفاق‌افتاده است و با تاریخ انسان‌ها روبرو می‌شویم.
وی با بیان اینکه در ادبیات پژوهشی هم در کشورهای اروپایی جدیداً به صورت میکرو نگاه می‌کنند یعنی تک‌تک افراد برایشان مهم است، خاطرنشان کرد: صاحب‌نظران این کشورها درخصوص افرادی که در تاریخ معاصرشان مثمرثمر بودند و تجارب زندگی آنها برای انسان‌ها مهم است در حوزه‌های مختلف ورود پیدا می‌کنند و به ثبت و ضبط تاریخ شفاهی می‌پردازند.
بکتاشیان درخصوص نسبت شهرداری با تاریخ شفاهی، بیان کرد: زمانی موفق خواهیم بود که توجه ویژه‌ای به این مناسبات و به تاریخ شفاهی پرداخته شود، چون اگر توسعه‌ای که می‌خواهد بپذیرد و اتفاقی که شهرداری به دنبال آن است، به دور از هویت و دور از تاریخ، وقایع و اتفاقاتی که می‌افتد باشد قطعاً آن حرکت توسعه‌ای به شکست منتج خواهد شد و زمانی این اتفاق می‌تواند تعالی‌بخش باشد که با هویت و تاریخ ما سنخیت داشته باشد، تاریخ شفاهی به ما خیلی در این زمینه می‌تواند کمک کند.
روایت مردم، حلقه مفقوده تاریخ شفاهی
یاسر عسگری، مدیر انتشارات «راه یار» نیز در سخنانی در این مراسم با اشاره به جذابیت روایت‌های مردمی برای مخاطبان، محققان، جامعه‌شناسان، مردم‌شناس‌ها و کسانی که در زمینه تولید علوم انسانی اسلامی فعالیت می‌کنند، خاطرنشان کرد: با آسیب‌شناسی تاریخ‌نگاری در چند دهه اخیر، متوجه می‌شویم خاطرات شفاهی یا تاریخ شفاهی، تجربیات و خاطرات مسئولین ارشد نظام، فرماندهان، سرداران و شخصیت‌های شاخص کشوری لشگری و دولتی تا حدودی روایت شده است اما روایت مردمی یک خلا بود که اخیراً دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب به این حوزه هم ورود کرده است.
عسگری با اشاره به اهمیت نقش‌آفرینی مردم در تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تصریح کرد: تجربه نشان داده حتی قوی‌ترین رهبران اجتماعی و سیاسی را داشته باشیم، بدون همراهی مردم، اتفاق خاصی نمی‌افتد؛ همّ و غمّ رهبران اجتماعی، سیاسی و مذهبی این هست که مردم را با خود همراه کنند، وقتی مردم صدق و صفا و خلوص را از مسئولین خود ببینند پای کار آن حرکت، آن اتفاق یا آن کار مبارک هستند.
مدیر انتشارات راه یار با اشاره به حسینیه آیت‌الله خادمی که مکان برگزاری مراسم این رونمایی بود، بیان کرد: حضور در این مکان مقدس برایم ارزشمند بود، این مکان یادگار آیت‌الله سیدحسین خادمی است که جزو رهبران انقلابی و کانون اصلی انقلاب اسلامی در شهر اصفهان در دل یکی از محلات اصفهان بوده است. یکی از اشتباهات ما این است که گاهی از این محله‌ها و مردم غافل می‌شویم.
وی اضافه کرد: این محله خیلی برای خودم جالب بود امروز که یکی دوبار رفتم و برگشتم برایم دلنشین بود، مثل این است که آدم در تاریخ 50ساله و صدساله خودش سیر می‌کند، بسیاری از چهره‌هایی که امروز به آیین رونمایی آمدند یا آنها را در کوچه‌ها دیدم، من را یاد پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خودم می‌اندازند، اگر بتوانیم یک روایت مردمی از اتفاقاتی که افتاده بیان کنیم اتفاق بزرگی را رقم زدیم.
عسگری با بیان این نکته که تاریخ و روایت‌های مردمی هویت‌ساز، انگیزه‌بخش، الهام‌‌بخش و حتی درس‌آموز برای سیاست‌گذاری فرهنگی و حکمرانی نوین هستند، توضیح داد: «ننگ‌سالی» جزو معدود کتاب‌هایی است که به محله‌نگاری با نگاه گفتمان انقلاب اسلامی پرداخته است، ما تجربه محله‌نگاری کم و بیش داریم امّا کسی تا به حال نیامده اتفاقاتی را که در حدود 90سال پیش برای مردم این منطقه افتاده بود، روایت کند.
مدیر انتشارات راه یار ضمن بیان اینکه اگر روایت‌های مردمی بیان شود، جلوی خیلی از تحریفات تاریخی گرفته می‌شود، گفت: جهاد تبیین یکی از دغدغه‌های ما است که از کارهای کوچک شروع می‌شود یعنی لزوماً قرار نیست که همه‌اش کارهای بزرگ انجام بدهیم، بلکه آن چیزی را که اتفاقی که افتاده است، راخوب رعایت بکنیم. یکی از مشکلات ما این است که اتفاقات تاریخی و تجربیاتی را که مردم دیده‌اند، کمتر روایت شده است.
وی با اشاره به روایت پدرش از زمان جنگ که ماجرایی را مشاهده کرده ولی رادیو BBC آن زمان، آن اتفاق را وارونه روایت کرده، بیان کرد: اسم کتاب «ننگ‌سالی» یک تعبیر زیبا دارد، تطهیر پهلوی و خیانت‌هایی که انجام داده، از مباحث مطرح این روزها است، تجربه نشان می‌دهد مردم هرجا اتفاقی بیفتد برای دینشان سفت و سخت پای کار هستند.
ننگ‌سالی مصداق جهاد تبیین است
عسگری با اشاره به بیان جزئیات اتفاقات در کتاب «ننگ سالی» که معمولا در کتاب‌های تاریخی بیان نمی‌شود، تصریح کرد: این کتاب می‌تواند سندی برای ساخت فیلم‌هایی مثل کلاه‌پهلوی باشد، این کتاب، صرفا روایت تاریخ شفاهی خاطرات یکی از محله‌های اصفهان است. ولی ممکن است در محله‌های دیگر، در شهرها و مناطق دیگر هم اتفاقات بیشتری افتاده باشد. این کتاب شروع کارهای محله‌نگاری است، اگر می‌بینید خاطرات دیگری هست که در این کتاب نیامده از محققان کار می‌خواهم که به ثبت و ضبط ادامه خاطرات بپردازند؛ این تازه شروع کار است، یکی از بحث‌هایی که رهبری روی آن تأکید دارند نقشی است که مردم می‌توانند در جامعه ایفا کنند.
مدیر نشر راه یار با اشاره به یکی از نکات درس‌آموز کتاب درمورد عاقبت افردای است که با دین بازی می‌کنند، توضیح داد: یکی از درس‌های این کتاب این است که قهرمان واقعی جامعه مردم ما هستند، ما دغدغه هویت‌سازی، دغدغه انقلاب اسلامی و دغدغه دین داریم باید هویت بزرگترهای خودمان را حفظ کنیم.
وی با بیان اینکه یکی از رویکردها و فعالیت‌های اصلی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب، توجه به این روایت‌های مردمی است، تصریح کرد: در ۵۰ سال اخیر، اتفاقات بزرگی داشتیم که ثبت و ضبط نشده و نقش مردم بیان نشده، به همین دلیل، نسل جدید ما دچار فراموشی شده و حافظه تاریخی‌اش را تقریباً از دست داده است.
مدیر انتشارات راه یار با بیان اینکه بزرگ‌ترین آرشیو تاریخ شفاهی مردمی دنیا در آمریکاست، گفت: مجموعه آرشیو‌های تاریخ شفاهی که مراکز تاریخ شفاهی ما دارند 50هزار ساعت است، تولید علم، از انباشت تجربیات فرهنگی صورت می‌گیرد؛ دفتر مطالعات در این صدد است که بتواند روایت‌های مردمی را تقویت کند.
وی با اشاره به اینکه کتاب ننگ‌سالی از مصادیق جهاد تبیین است، در پایان سخانش گفت: در حال حاضر این کتاب جزو معدود کتاب‌هایی هست که به تاریخ‌نگاریِ محله‌نگاری پرداخته و امیدوارم مسئولین شهری یا حتی مردم، مساجد، هیئت‌ها پای کار بیایند و تاریخ شفایی محله‌های خودشان را به تیم‌های تحقیق بسپارند تا کارهای خوبی در این زمینه انجام بشود، این نوع روایت‌های تاریخی باعث می‌شود که جلوی تطهیر پهلوی گرفته بشود و جلوی تحریف تاریخ را بگیریم.
جمع‌آوری دایره‌المعارف انقلاب شهری
در ادامه این مراسم، هاجر صفائیه، مسئول واحد خواهران دفتر تاریخ شفاهی اصفهان در سخنانی بیان کرد: سال 96 قرار شد در کل کشور، دایره‌المعارف انقلاب شهری جمع‌آوری شود امّا قسمت بر این بود که ما در اصفهان دایره‌المعارف انقلاب را در یک محله از اصفهان کار کنیم، طبق بررسی‌های انجام شده از محله علیقلی‌آقا به نظر می‌رسید چگالی خاطرات این محله بالا باشد.
وی با بیان اینکه محله‌نگاری، ثبت هویت تاریخی و فرهنگی مردم، گروه ما را کنار هم جمع کرد، توضیح داد: بافت تاریخی محله علیقلی‌آقا برای ما جذاب بود، می‌توانم بگویم با جمع‌آوری خاطرات محله علیقلی‌آقا بعد از سه سال به رده‌ای از تاریخ شفاهی رسیدیم که شاید در کشور بی‌نظیر باشد و شاید در شهر اصفهان هم نمونه این کار تاکنون کار نشده باشد.
صفائیه با بیان اینکه به همت محققین پروژه توانستیم خاطراتی درباره مساجد این محله اعم از گرفتن عروسی در مسجد، برگزاری تئاتر و سرود در مسجد جمع‌آوری کنیم، تصریح کرد: این محله مدارسی نیز دارد که شاید در اصفهان نمونه کمتری از آنها باشد، مدارسی مثل احمدیه و مدرسه بانو امین که در نوع خود در کشور اوّل است و خاطراتش ثبت و ضبط شده است. آیین‌هایی که در این محله بوده از جمله روضه‌های خانگی، هفتگی و دهگی است که در طول سال برگزار می‌شود و جلسات قرآنی که شاید شکل‌گیری هویت تاریخی، فرهنگی و تربیت دینی اعضای این محله را بر عهده داشته نیز ثبت و ضبط و شناسنامه‌دار شده است.
وی افزود: سعی شده خاطرات مردم که با خانه انقلاب در ارتباط بوده، جمع‌آوری شود. شاید جذاب‌ترین روایتی که از این خانه شنیدیم خاطراتی بود که خبرنگار لوموند روایت می‌کند که یک آیت‌اللهی در اصفهان از گوشه خانه قدیمی‌اش دارد کل شهر را اداره می‌کند.
صفائیه با بیان اینکه یکی از کارهایی که در دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب انجام شده، ثبت و ضبط خاطرات دوره1314 تا 1320بوده، اظهار کرد:هشت واقعه همزمان در کشور اتفاق می‌افتد که از جمله آنها قانون متحدالشکل شدن، ممنوعیت روضه، قحطی و یک سری وقایع دیگر است که ما به این نتیجه رسیدیم روی سه موضوع تمرکز کنیم و حاصلش کتاب ننگ‌سالی شد.
وی با اشاره دیگر تولیدات مربوط به کشف حجاب رضاخانی در اصفهان اظهار داشت: تولیدات رسانه‌ای از جمله کُمیک‌موشن و انیمیشن هم یکی از خروجی‌های این پروژه است، همچنین تاکنون پنج مقاله علمی از مصاحبه‌ها استخراج شده که به زودی چاپ می‌شود. البته امیدواریم این پروژه محله‌نگاری در 80محله اصفهان، راه بیفتد و در همین زمینه هم تیم ما توانایی آموزش علاقمندان را دارد تا در هر محله، اعضای همان محله بتوانند کار محله‌نگاری و جمع‌آوری خاطرات کشف حجاب را داشته باشند تا کتاب و محصولات متعددی تولید شود.
بنابرین گزارش، کتاب «ننگ سالی» در ۱۸۴ صفحه و با قیمت ۴۰ هزار تومان توسط انتشارات «راه یار» منتشر شده است و علاقمندان علاوه بر کتاب‌فروشی‌ها می‌توانند از طریق سایت و یا صفحات مجازی ناشر به نشانی raheyarpub.ir نسبت به تهیه کتاب اقدام کنند.
انتهای پیام/