اولین جلسه بدون آمریکا؛ از قول‌های بزرگ تا تضمین‌های مایوس‌کننده/ تهران تصمیم می‌گیرد
نشست دیروز در مجموع سیزدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام از زمان انعقاد این توافق چندجانبه بین‌المللی در تیرماه سال ۹۴ بود.
این نشست نخستین نشست وزرای خارجه کشور‌های مشارکت کننده در انعقاد برجام، پس از خروج آمریکا از این توافق چندجانبه بین‌المللی در ۱۸ اردیبهشت ۹۷ بود. آخرین باری که نشست کمیسیون مشترک برجام تشکیل شد در تاریخ ۴ خرداد سال جاری بود که طرفین - ایران و ۱+۴- در سطح معاونان و مدیران کل وزارت خارجه حضور یافته بودند.
دیپلمات‌های حاضر در نشست سیزدهم
در نشست دیروز وین علاوه بر هیئت ایرانی به ریاست محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه، «وانگ یی» وزیر خارجه چین، «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه، «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان و «الستر برت» معاون وزیر خارجه انگلیس حضور داشتند؛ علت غیبت بوریس جانسون وزیر خارجه انگلیس در این نشست، حضور وی در نشستی پیرامون خروج لندن از اتحادیه اروپا بود.
ارائه بسته مایوس‌کننده، پیش از نشست وین
پیش از برگزاری این نشست و در روز پنجشنبه - ۱۴ تیر- بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا برای بقای برجام و به اصطلاح تضمین منافع ایران از مزایای اقتصادی توافق هسته‌ایِ بدون آمریکا به تهران ارائه شد که به گفته رئیس جمهور کشورمان مایوس کننده بود.
در همین رابطه روحانی در گفت‌وگوی تلفنی با «آنجلا مرکل» صدراعظم آلمان، گفت که «متاسفانه در بسته پیشنهادی ارائه شده راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یک سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا عنوان شده بود».
روحانی در ادامه مکالمه تلفنی با صدراعظم آلمان، با بیان اینکه برجام یک تعهد متقابل و دوطرفه بوده و بعد از حدود دو ماه انتظار ارائه یک برنامه روشن از سوی سه کشور اروپایی داشتیم، اظهار امیدواری کرد اجلاس روز جمعه وزرای خارجه ۱+۴ در وین، پیام صریح، روشن و امیدوار کننده‌ای برای ادامه برجام به همراه داشته باشد.
رئیس‌جمهور همچنین در پایان گفت‌وگوی تلفنی با مرکل، ادامه مسیر همکاری با اروپا در خصوص برجام را منوط به روند کار اجلاس وزرای کشور‌های اروپایی در وین دانست.
روحانی همچنین در همان شامگاه پنجشنبه در تماس تلفنی «امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه با وی، تلاش فرانسه در روند حفظ برجام در ماه‌های گذشته را مثبت دانست و اظهار داشت: بسته پیشنهادی اروپا درباره ادامه روند همکاری‌ها در برجام دربرگیرنده همه خواسته‌های ایران نیست و امیدواریم روند مذاکرات وزرای ۵ کشور در وین، بتواند خواسته‌های تهران را برای ادامه همکاری در برجام تامین کند.
«نه» به قول‌های نامشخص ؛ «آری» به تعهدات روشن
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز صبح دیروز -جمعه- پیش از برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام، طی توئیتی متذکر شد که «انتظار دارم همتایانم در اتحادیه اروپا بویژه سه کشور اروپایی به اضافه چین و روسیه بجای قول‌های بزرگ و نامشخص، تعهداتی روشن و قابل اجرا بدهند. تحریم‌ها و اجرای برجام مانعه‌الجمع اند».
ظریف در بدو ورود به وین نیز در جمع خبرنگاران گفته بود که «آنچه که انتظار داریم این است بسته‌ای که ارائه می‌دهند، دربرگیرنده تعهدات مجموعه کشور‌های باقیمانده از ۱+۵ یعنی چین، روسیه، آلمان، فرانسه، انگلیس و اتحادیه اروپا باشد و حقوق اقتصادی و سیاسی و هسته‌ای مردم ایران از برجام را تامین کند».
صرف صبحانه کاری با هیئت اتحادیه اروپا
در نخستین ساعات صبح دیروز - جمعه - هیئت ایرانی به ریاست محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و هیئت اتحادیه اروپا به ریاست «فدریکا موگرینی» هماهنگ‌کننده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیش از برگزاری نشست مشترک وزرای خارجه عضو برجام، در یک صبحانه کاری در وین شرکت و گفت‌وگو کردند.
اعضای هیئت ایرانی در این صبحانه کاری علاوه بر ظریف عبارت بودند از: سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه، مجید تخت‌روانچی معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور و لعیا جنیدی معاون حقوقی رئیس‌جمهور.
دیدارهای دوجانبه هیئت ایرانی با هیئت‌های چین و روسیه
پس از صرف صبحانه کاری با هیئت اتحادیه اروپا، دومین برنامه ظریف، دیدار و گفت‌وگو با همتای چینی‌اش «وانگ یی» بود. در این دیدار «کاظم غریب آبادی» سفیر ایران در وین نیز حضور داشت. محور رایزنی ظریف و وزیر خارجه چین، آینده برجام بود.
دیداربا «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه و رایزنی با وی در خصوص موضوعات دوجانبه مورد علاقه تهران و مسکو و آینده برجام، برنامه بعدی ظریف در وین بود.
آغاز نشست
سرانجام نخستین نشست کمیسیون مشترک برجامِ بدون آمریکا در سطح وزرای خارجه با حضور وزرای خارجه ایران و گروه ۱+۴ ساعت ۱۱ و ۳۰ دقیقه روز جمعه به وقت وین (۱۴ به وقت تهران) در هتل «پله کوبورگ» شهر وین آغاز شد.
تشریح مواضع ایران توسط ظریف در سی دقیقه ابتدایی
در حالیکه حدود سی دقیقه از آغاز نشست کمیسیون مشترک برجام گذشته بود، پس از اظهارات اولیه «فدریکا موگرینی»، مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص وضعیت برجام پس از خروج غیر قانونی آمریکا از این توافق بین‌المللی توسط «محمد جواد ظریف» تشریح شد.
مذاکرات جدی و سازنده
ساعت هنوز به ۱۷ بعدازظهر به وقت تهران نرسیده بود که هیئت‌های حاضر در نشست کمیسیون مشترک برجام از محل نشست خارج شدند؛ ظریف به عنوان رئیس هیئت ایرانی پس از خروج از محل نشست، در جمع خبرنگاران به تشریح این مذاکرات حدود سه ساعته پرداخت و با جدی و سازنده خواندن مذاکرات گفت که «امروز همه تاکید کردیم که باید مردم ایران منافع برجام را ببینند».
ظریف بر روی این نکته نیز تاکید کرد که «در نشست امروز، طرف‌های برجام در سطح وزرای خارجه بر تعهدات خود در حوزه مختلف از ادامه فروش نفت تا روابط بانکی و حمل‌ونقل و همکاری‌های تجاری و سرمایه‌گذاری صحه گذاشتند».
توضیحات بیشتر اروپایی‌ها درباره بسته مایوس‌کننده‌شان
وزیر امور خارجه به دریافت بسته پیشنهادی توسط تهران از ناحیه اروپا در روز پنجشنبه هفته گذشته هم اشاره کرد و در این باره که رئیس‌جمهور محتوای بسته پیشنهادی اروپایی‌ها را ناکافی دانسته است، نیز گفت: «در نشست امروز - جمعه - وین، اروپایی‌ها در خصوص برخی حوزه‌ها مثل نفتی و بانکی که در بسته پیشنهادی مندرج بود، توضیحات بیشتری دادند و مقرر شد که همه تعهدات‌شان عملیاتی شود و برای آن نیز زمان بندی تعیین و مقرر شد پیش از اجرای تحریم‌های آمریکا، تعهدات اروپایی‌ها عملیاتی شود».
دو تعهد مشخص اروپایی‌ها که قبل از مردادماه باید عملیاتی شود
تعهداتی که ظریف در مصاحبه دیروزش به دو مورد از آن‌ها اشاره کرد و عبارتند از: اعمال «مقرارت مسدود کننده» اتحادیه اروپا برای بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا که باید تا پیش از مردادماه - موعد اعمال بسته نخست تحریمی آمریکا- اجرایی شود و مورد دوم، فعال شدن بانک سرمایه‌گذاری اروپا در ارتباط با مراودات تجاری و صنعتی با ایران.
ظریف دیروز پس از پایان نشست کمیسیون برجام این را هم گفت که آنچه مهم است، بیان جزئیات نحوه عملیاتی شدن تعهدات اروپایی‌ها و سایر طرف‌های برجام است. به گفته ظریف در جلسه دیروز جزئیات تعهدات طرف مقابل در برخی حوزه‌ها بیان شد و حالا تهران باید ببیند که طرف‌های برجامی در چه حدی به تعهدات‌شان جامه عمل می‌پوشانند.
شاید نوبت به «اقدامات واکنشی» ایران برسد
ظریف در ادامه با بیان اینکه هنوز کسی نتوانسته مشکل خروج آمریکا از برجام را حل کند، تصریح کرد: ایران همواره به عهد خود پایبند بوده و هم اکنون هم هست، اما در قالب برجام این امکان را داریم که اگر به مصلحت کشور نبود به خاطر نقض آمریکا، اقداماتی را انجام دهیم. ما تصمیم داریم، تعهداتی که امروز به ما ارائه شد را به تهران منتقل کنیم تا مسئولان راجع به ادامه موضوع تصمیم بگیرند.
وزیر امور خارجه کشورمان دیروز پس از نشست مشترک برجام، اظهار امیدواری کرد که با اجرایی شدن تعهدات سایر طرف‌های برجام نیازی به انجام اقداماتی از جانب تهران در واکنش به نقض برجام توسط آمریکا نباشد؛ اما به گفته ظریف تصمیم‌گیری در سطح عالی کشور راجع به زمان‌بندی اقدامات مزبور، صورت گرفته و جزئیات آن در هیئت عالی نظارت بر برجام پیشنهاد و مشخص شده است.
بیانیه ۱۰ بندی
اما نشست دیروز کمیسیون مشترک برجام با یک بیانیه ۱۰ بندی به کار خود پایان داد؛ بیانیه‌ای که در مطلع آن باز هم بابت خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران ابراز تاسف عمیق شده است و در بند ۴ آن تصریح شده که «اعضای برجام مجددا بر تعهد خود در اجرای کامل و موثر توافق هسته‌ای تاکید دارند چرا که که برجام عنصری کلیدی در ساختار جهانی عدم اشاعه بوده و یک دستاورد بسیار مهم در حوزه دیپلماسی چندجانبه است که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ با اتفاق آرا به تایید شورای امنیت سازمان ملل متحد رسیده است».
در بند ششم بیانیه نشست ۱۵ تیر کمیسیون مشترک برجام، تصریح شد که «رفع تحریم‌های ایران و بهره مندی تهران از مزایای اقتصادی برجام، بخش حیاتی توافق هسته‌ای است».
«ارتقای روابط اقتصادی با ایران» و «تداوم صادرات نفت ایران» دو موضوع مهمی بود که در بند هشتم بیانیه نشست دیروز بدان تصریح شده بود.
همچنین در بیانیه دیروز نکاتی نیز در باب «بازطراحی راکتور اراک» و «همکاری صلح‌آمیز هسته‌ای با ایران وفق پیوست ۳ برجام» و «پیشبرد فرایند مقررات مسدودکننده اتحادیه اروپا» مرقوم شد.
به هر ترتیب در جریان نشست دیروز کمیسیون مشترک برجام مقرر شد که جلسات کارشناسان طرف‌های برجام از این به بعد به صورت فشرده‌تر انجام شود تا طرفین -بویژه ایران- اطمینان یابند تعهدات ارائه شده جنبه اجرایی دارند.
لازم به یادآوری است که آمریکا در اقدامی مغایر با قواعد و مقررات حقوقی و عرفی بین‌الملل، ۱۸ اردیبهشت ۹۷ از برجام که توافقی چندجانبه و بین المللی است، خارج شد. تا قبل از خروج آمریکا از برجام، یازده دور نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان و مدیران کل برگزار شد. بعد از خروج واشنگتن از این توافق، یک دور نشست در سطح معاونان در تاریخ چهارم خرداد سال‌جاری در وین برگزار شد؛ بنابراین نشست دیروز کمیسیون مشترک برجام در سطح وزرای خارجه سیزدهمین نشست کمیسیون مزبور بود.