بعد از گذشت ۲.۵ سال از برجام، فقط چند هواپیما نصیب ایران شد؟

به گزارش گروه فضای مجازی ،خروج یکطرفه شرکت هواپیماسازی آمریکایی بوئینگ از قرارداد فروش هواپیما به ایران، بدون تحویل حتی یک فروند هواپیما، اندکی بعد از خروج ترامپ از برجام!دولت آمریکا ماه گذشته از برجام خارج شد و بازگشت تحریم‌ها بر علیه ایران را ظرف مدت سه تا ۶ ماه آینده اعلام داشته است.

به فاصله اندکی، شرکت هواپیما ساز آمریکایی، اینک گفته که در نتیجه بازگشت تحریم‌های ایالات متحده، هواپیمایی به ایران تحویل نخواهد داد.بعد از خروج ترامپ از برجام، شرکت‌های خارجی اروپایی، یکی پس از دیگری با نیت قرار نگرفتن در زیرتیغ تحریم‌های آمریکا، خروج خود را از ایران تسریع بخشیده‌اند؛ شرکت‌هایی، چون دانیلی ایتالیا، پژو فرانسه، زیمنس آلمان، انی ایتالیا و توتال فرانسه.

"استیون منوچین"، وزیرخزانه‌داری آمریکا پس از اعلام خروج این کشور از برجام گفته که مجوز فروش هواپیما‌های مسافربری دو شرکت بوئینگ و ایرباس به ایران لغو خواهد شد.هرچند که سخنگوی ایرباس هنوز از این اظهارنظر به صورت رسمی حمایت نکرده و تنها به گفتن این جمله بسنده کرده که این شرکت در حال بررسی شرایط بوده و در نظر دارد تا با مشتریان خود در این باره مشورت کند.این احتمال، اکنون به شدت تقویت شده که شرکت هواپیماسازی ایرباس هم به صورت رسمی، با پشت کردن به قرارداد خود با ایران ایر، به بزودی بازار ایران را ترک خواهد گفت.

ایران ایر، پیشتر قرارداد خرید ۲۰۰ فروند هواپیما، شامل ۱۰۰ فروند هواپیمای ایرباس، ۸۰ فروند هواپیمای بوئینگ و ۲۰ فروند هواپیمای ATR۷۲-۶۰۰ را با شرکت‌های سازنده مذکور به امضا رسانده که تا اکنون فقط ۱۱ فروند از این هواپیماها، یعنی ۳ فروند ایرباس و ۸ فروند ATR۷۲-۶۰۰ به ناوگان هوایی ایران پیوسته است.ارزش این قراردادها، حدود ۴۰ میلیارد دلار برآورد شده است که ۱۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار آن مختص قرارداد ایران با بوئینگ است. در کنار ایرباس، قراربوده که از اوایل سال ۲۰۱۸ میلادی، تعدادی از هواپیمای بوئینگ هم به شبکه ناوگان هوایی ایران بپیوندد.

فرزانه شرفبافی، مدیرعامل ایران ایر، اواسط بهمن ماه سال گذشته هم وعده داد که نخستین فروند از هواپیما‌های بوئینگ اواخر همان سال دریافت می‌شود.اما واقعیت این است که این شرکت هواپیماساز آمریکایی در این دو سال، همه فرصت‌ها را بدون تحویل حتی یک فروند هواپیما به ایران سوزاند.

"رضا نخجوانی"، رئیس پیشین سازمان هواپیمایی کشوری گفته که در صورت اعمال تحریم‌های جدید ایالات متحده آمریکا بر علیه ایران، قرارداد "ایران‌ایر" با شرکت هواپیمایی بوئینگ به حالت تعلیق درخواهد آمد.موضوعی که اصغر فخریه کاشان، قائم مقام پیشین وزیر راه وشهرسازی، با زبانی برعکس آن را ترجمه کرده و درباره سرنوشت قرارداد ایران ایر و بویینگ در صورت خروج آمریکا از برجام گفته بود که هر تصمیم جدید دولت آمریکا درباره قرارداد فروش هواپیما به ایران عطف به ماسبق نمی‌شود و اگر آمریکا از برجام خارج شود، این موضوع تاثیری در مجوز‌هایی که اوفک برای فروش هواپیما‌ها صادر کرده، نخواهد گذاشت.

گذشت زمان و عقب نشینی بوئینگ از عدم تحویل هواپیما، اما نشان داد که در قرارداد خرید این تعداد هواپیما از بوئینگ، هیچ بند جریمه‌ای لحاظ نشده است.حالا سیدتقی کبیری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفته: ایران از طریق محاکم بین المللی، فسخ قرارداد بویینگ را پیگیری خواهد کرد و افزوده که باید از همان ابتدا تضمین قوی از این شرکت هوایپماسازی می‌گرفتیم تا به راحتی قرارداد‌ها را نقض نکنند هر چند که در این راستا تذکراتی داده بودیم.

دراینصورت، می‌توان نتیجه گرفت که پرونده خرید هواپیما از بوئینگ و احتمالا ایرباس هم با خروج ترامپ از برجام بسته شده و صنعت حمل و نقل هوایی ایران باید به داشتن تنها سه هواپیمای نوساز پهن پیکر ازاین خانواده دلخوش کند.صنعتی که در چهار دهه گذشته دچار فرسودگی شدید شده و دستکم ۱۲۴ فروند از ۲۹۸ فروند هواپیمای موجود آن در شبکه حمل و نقل هوایی کشور، زمینگیر بوده است.از نشانه‌های عقب ماندگی صنعت حمل و نقل هوایی کشور دراین مدت، می‌توان به فعال بودن تنها ۵۹ درصد از ناوگان مسافری کشور نسبت داد.

۴۱ درصد دیگر هواپیما‌ها درآشیانه فرودگاهها، هم در حال خاک خوردن هستند.برکنار از این، روزانه بیش از ۴۰۰ پرواز درمسیر‌های داخلی ازطریق فرودگاه مهرآباد انجام می‌شود که برآورد شده، نیمی از این پرواز‌ها با تاخیر همراه بوده است.عمده بهانه شرکت‌های هواپیمایی برای بروز این مقدار تاخیر در پروازها، فرسوده بودن ناوگان حمل و نقل هوایی ونبود قطعات مورد نیاز است. میانگین عمر هواپیما‌های فعال در ایران ۲۴ سال بوده و در شرایط فعلی، صنعت هوانوردی ایران نیازمند ۵۵۰ فروند هواپیمای مسافری است.

بودجه مورد نیاز برای خرید ۵۰۰ هواپیمای جدید برای ایران چیزی حدود ۳۰ میلیارد دلار است.یکی از اهداف مهم در برنامه‌های توسعه ای، افزایش سهم حمل و نقل هوایی درجابجایی مسافر است هرچند که درشرایط کنونی، سهم حمل و نقل هوایی از حمل و نقل عمومی کشور حدود ۱۴ درصداست.مهمترین دلیل وزارت راه برای عقد قرارداد خرید هواپیما از فرانسه وآمریکا، جبران عقب ماندگی صنعت حمل و نقل هوایی بوده، حال آنکه مهمترین دستاورد این ماجرا تزریق تنها ۱۱ فروند هواپیما به شبکه ناوگان هوایی ایران بوده است.بدون تعارف، رهاورد برجام برای صنعت حمل ونقل هوایی کشور هیچ چیزی دندان گیری نبوده و بیشتر دست دستمایه شرمساری است.

هرچند که اصغر فخریه کاشان مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور بین الملل، مدعی شده که وزارت راه و شهرسازی حداکثر استفاده از فرصت پسابرجام را کرده است.به غیر از او، فرزانه شرفبافی، مدیرعامل فعلی شرکت «هما» درباره تحویل هواپیما‌های جدید به ایران ایر پس از خروج آمریکا از برجام گفته که انتظار دارد تا انتهای سالجاری میلادی هشت فروند هواپیمای توربوپراپ ای‌تی‌آر وسه فروند ایرباس به ایران تحویل شود.

شکی نیست که مدیرعامل کنونی ایران ایر، شناخت چندانی از وضعیت کنونی شرایط بین المللی ندارد چرا که هرلحظه ممکن است که ایرباس هم با اطلاعیه‌ای رسمی از قراردادخود با ایران پا پس بکشد.واقعیت این است با وجود دفاع ظاهری دولتمردان اروپایی از برجام در کشمکش کنونی میان ماندن و یارفتن شرکت‌های اروپایی، رفتار آن‌ها بیشتر به یک نمایش ساختگی شبیه‌تر است.

چنانچه واقعیت‌های کنونی مبادلات اقتصادی برروی میزچیده شود، ترک تهران توسط مابقی شرکت‌های اروپایی ازجمله ایرباس، محتمل‌ترین گزینه است.چرا که حجم کل مبادلات تجاری ایران با اتحادیه اروپا کمتر از ۱۰ میلیارد دلار بوده حال آنکه میزان مبادلات تجاری اتحادیه اروپا با آمریکا حدود ۳۰۰ میلیارد دلار است.

وزارت راه و شهرسازی به عنوان متولی نوسازی حمل ونقل هوایی کشور باید از هم اکنون بپذیرد که شکست سنگینی در نوسازی ناوگان هوایی کشور خورده است.