برجام بدون حضور آمریکا امکانپذیر است؟

به گزارش خبرنگار گروه سیاسی ، ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا - آنطور که گفته شده است - تا ساعت ۲۲:۳۰ دقیقه امشب رسما اعلام خواهد کرد که آمریکا در برجام می‌ماند یا از این توافق بین‌المللی خارج می‌شود. پیش‌تر ۲۲ اردیبهشت (۱۲ می) موعد ضرب‌الاجل خودساخته ترامپ برای اعلام موضع پیرامون برجام، اعلام شده بود.

از برآیند اتفاقات چنین برداشت می‌شود که آمریکا با تصمیم ترامپ احتمالا از توافق هسته‌ای با ایران خارج خواهد شد. روز گذشته خبری در رسانه‌ها منتشر شد که گمانه‌زنی‌ها پیرامون ناتوانی اروپایی‌ها در اقناع ترامپ برای ماندن در برجام را تقویت کرد. خبر منتشره حکایت از آن داشت که وزرای خارجه سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان با صدور بیانیه‌ای بر ادامه برجام حتی بدون آمریکا تاکید کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: سناریوهای برجامی رئیس‌جمهور دیوانه‌نما/ ایران مقاومت می‌کند

آخرین تلاش‌های اروپایی‌ها برای نگه‌داشتن آمریکا در برجام
لودریان وزیر خارجه فرانسه گفته «ما به توافق هسته‌ای با ایران پایبند می‌مانیم فارغ از اینکه آمریکا چه تصمیمی اتخاذ کند». هایکو ماس وزیر خارجه آلمان نیز چنین گفته که «برلین بدون توجه به تصمیم ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا به برجام پایبند می‌ماند». بوریس جانسون وزیر خارجه انگلیس نیز به آمریکا سفر کرده است تا آخرین تلاش‌ها را برای راضی کردن ترامپ به ماندن در برجام انجام دهد.

ادامه برجام بدون حضور آمریکا؟!
اما آیا ادامه برجام بدون حضور آمریکا قابل تصور و یا حتی شدنی است؟ آیا در صورت خروج آمریکا از برجام ایران می‌تواند از مزایای اقتصادی برجام بهره‌مند شود؟ تکلیف تحریم‌هایی که آمریکا با خروجش از برجام، دیگر اصطلاحا «ویو» یا همان «تعلیق» نخواهد کرد، چه می‌شود؟ وقتی آمریکا در دو سال نیم اخیر که در ظاهر عضو توافق هسته‌ای بوده، با انواع و اقسام فشار‌ها مانع بهره مندی ایران از مزایای پولی و بانکی وفق برجام شده است، در صورتی که سران آمریکا علنا حکم به خروج از برجام دهند، ارتباطات بانکی و پولی ایران با خارج چگونه پیش خواهد رفت؟ سوالات فوق‌الذکر و انبوه سوالات دیگر مواردی است که پاسخ به آن‌ها شاید این معما را حل کند که استمرار برجام بدون حضور آمریکا چه طور ممکن خواهد شد.

بیشتر بخوانید: ۳۴ ماه نقض برجام؛ از اُفِک تا بوئینگ/ در دو سال گذشته چه کرده‌اند؟

تکلیف تعهدات برجامی آمریکا چه می‌شود؟
از سویی دیگر در بند‌های مشخصی از برجام، تکالیف معینی بر عهده دولت آمریکا گذاشته شده است؛ برای مثال مشخصا در بند ۲۱ برجام، تاکید شده که واشنگتن باید به موازات راستی‌آزمایی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران، تحریم‌ها را در حوزه‌هایی همچون معاملات مالی و بانکی، خدمات بیمه‌ای، خرید نفت، معاملات حوزه انرژی، فعالیت‌های حوزه کشتیرانی، خرید و فروش طلا و ... متوقف کند؛ حال سوالی که مطرح است این است که در صورت خروج آمریکا از برجام و عدم توقف این تحریم‌ها علیه ایران، تکلیف چه می‌شود؟

کاملا مشخص است که اگر امشب ترامپ از امضای تمدید تعلیق تحریم‌های هسته ایران خودداری کند، حکم به خروج آمریکا از برجام داده است؛ در آنصورت حتی به فرض پایبندی اروپایی‌ها به برجام، به هیچ وجه ادامه حضور ایران در این توافق، عقلاً به صرفه نخواهد بود؛ بدین معنا که ضرورتی ندارد وقتی بند‌های مهمی از برجام که ناظر بر تعهدات آمریکاست اجرایی نمی‌شود، ایران به تعهدات خود وفق برجام وفادار بماند.

نمی‌توانیم یکجانبه توافق فسخ شده را اجرا کنیم
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان که حدود دو هفته پیش به نیویورک سفر کرده بود در مصاحبه با تلویزیون سی بی اس آمریکا صریحا اعلام کرد که «جهان نمی‌تواند از ما بخواهد که به طور یک جانبه توافقی را که فسخ شده است به تنهایی اجرا کنیم».

آیا اروپا قادر به انجام تعهدات برجامی آمریکا هست؟ / «شری» که از برجام کم می‌شود
حجت‌الاسلام و المسلمین روحانی رئیس‌جمهور نیز روز گذشته در جریان جلسه شورای اداری استان خراسان رضوی گفت که «یا آنچه که ما در برجام می‌خواهیم توسط غیرآمریکا تامین و تضمین می‌شود، خب آمریکا که رفته بیرون، به نظر من خیلی هم خوب شده است؛ یک شری از این توافق کم شده است؛ یکی رفته بیرون که همیشه اذیت می‌کرد؛ ولی اگر دیدیم همه آنچه موردنظر ماست تامین نمی‌شود ما راه و برنامه ریزی معقول خود را داریم».

بیشتر بخوانید:  ۶ گزینه احتمالی ایران برای پاسخ به «خروج آمریکا از برجام»/ ۱۱ شکایت از تخلفات آمریکا

سخنان دیروز رئیس‌جمهور ناظر بر این بود که اگر غیرآمریکایی‌ها مشخصا اروپایی‌ها قادرند تعهدات برجامی آمریکایی‌ها را متقبل شوند، ادامه برجام بدون حضور «یک شر» یعنی آمریکا نه تنها بلااشکال که مزیت است، اما اگر اروپایی‌ها توان بر دوش کشیدن تعهدات برجامی متحد آن سوی آتلانتیک‌شان یعنی آمریکا را ندارند، بنابراین باید سند برجام را کان‌لم‌یکن تلقی کرد چرا که منطقاً و عقلاً ایران نمی‌تواند و نباید تعهداتی را انجام دهد که طرف مقابلش متقابلا از انجام آن‌ها شانه خالی کرده است.

بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در جریان نشست خبری روز گذشته خود در پاسخ به این سوال که سناریوی ادامه برجام بدون آمریکا را چه میزان محتمل می‌دانید؟ اظهار کرد: من در این خصوص که آیا ادامه برجام بدون آمریکا قابل تصور است یا نه؟ نظری ندارم، اما طبق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ طرف آمریکایی باید تعهدات خود را وفق مفاد توافق هسته‌ای با ایران انجام دهد؛ امروز بحث ما بحث خروج یا عدم خروج آمریکا از برجام نیست بلکه ما معتقدیم آمریکا باید تعهدات برجامی خود را به طور کامل اجرا کند و ما بر این امر پای خواهیم فشرد و خواهان این هستیم که طرف‌های اروپایی نیز با جدیت بیشتر از آمریکا بخواهند که به تعهدات خود عمل کند.