کشف اتفاقی یک سنگ قبر تاریخی در قائمشهر

مهدی خلیلی در گفت و گو با خبرنگار گروه جامعه گفت: در روز دوم فروردین ماه به‌صورت اتفاقی سنگ‌قبر کتیبه‌داری در حیاط مزار جفت سید روستای موسی‌خیل از توابع دهستان بالاتجن قائمشهر توسط یگان حفاظت میراث فرهنگی مازندران پیدا شد.

 

وی با اشاره تحقیقات درباره این سنگ قبر گفت: این اثر مربوط به دوره صفوی است. سنگ‌قبر به شکل ذوزنقه‌ای، به طول متغیر ۵۵ و ۴۹ سانتیمتر، به پهنای متغیر ۳۳ و ۲۷ سانتیمتر و ضخامت آن ده سانتیمتر است. جنس سنگ آهکی و رنگ آن کرم متمایل به زرد است. نیمه بالایی سنگ‌قبر، در چهار قاب مستطیلی، کتیبه‌ای شده است. قاب نخست که سال فوت متوفی حک شده به طول هفت سانتیمتر و سه قابِ پایینی هر یک به طول پانزده سانتیمتر است. شکستگی‌های کوچکی در گوشه چپ بالا و گوشه راست پایین وجود دارد. نیمه پایینی سنگ‌قبر به دلیل عوامل طبیعی، حفره‌های کوچکی ایجاد شده است.

 

این باستان شناس درباره متن کتیبه گفت: (سنه ۱۱۰۹، وفات المرقد، المرحوم حسین ابن بابا امین کرایلی) متنی است که روی سنگ قبر نوشته شده و همانطور که در کتیبه ذکر شده متوفی از ایل گرایلی بوده است.

 

وی افزود: ایل گرایلی از اقوام شناخته‌شده حوزه طبرستان هستند. در دوره صفویه ارتباط نزدیکی بین قبایل گرایلی و جغتای وجود داشت؛ چنانکه اسکندربیک منشی نویسنده «تاریخ عالم آرای عباسی» از سه رئیس مختلف از ایل گرایلی به‌عنوان امرای جغتای نام می‌برد که عبارت بودند از: میرزاعلی‌خان گرایلی، که در سال ۹۳۸ هـ. ق به حاکم دامغان کمک کرد تا ازبک‌ها را شکست دهد. میرزاعلی خلیفه، که در سال ۹۸۴ هـ. ق. رئیس ایل گرایلی بود؛ همچنین الله‌یارخان گرایلی، که در ۱۰۳۸ هـ. ق. رئیس این ایل بود.

 

خلیلی ادامه داد: در منابع دوره قاجار از ایل گرایلی بار‌ها نام برده شده است. در کتاب «مطلع‌الشمس» اثر محمدحسن خان اعتمادالسلطنه آمده است ایل گرایلی از ایل‌های بزرگ ترک‌های خراسان که در نواحی مختلفی از خراسان، گلستان و مازندران ساکن هستند. موطن اصلی آن‌ها منطقه صفی‌آباد (از توابع شهرستان اسفراین) در خراسان شمالی است. طوایف گرایلی ساکن ایران احتمالاً بعد از حمله چنگیزخان یعنی زمان حکومت هلاکوخان (حک: ۶۵۴ ـ ۶۶۳ هـ. ق) به خاک ایران آمدند.

 

وی افزود: ملگونوف روسی در سفرنامه‌اش نقل کرده است آقامحمّدخان قاجار ایل گرایلی را از نواحی کالپوش (منطقه‌ای در شهرستان میامی در استان سمنان) و کرانه‌های گرگان هجرت داده و در حوالی بهشهر کنونی اسکان داد. امروزه خاندان‌های متعدّد این ایل در نقاط مختلف مازندران به‌خصوص در دهستان بالاتجن قائمشهر سکونت دارند. نسل امروزی این ایل در فرهنگ و زبان و آداب و رسوم مازندرانی جذب شده و حالت طایفه‌ای و قومی آن‌ها به مرور از بین رفته است.

 

این باستان شناس با اشاره به تاریخ کتیبه گفت: تاریخ کتیبه سنگ‌قبر (۱۱۰۹ هـ. ق) مصادف با سال‌های نخست سلطنت شاه سلطان حسین (حک: ۱۱۰۵ ـ ۱۱۳۵ هـ. ق) آخرین پادشاه صفوی است. متأسفانه منابع تاریخی دوره صفویه آگاهی از ایل گرایلی در منطقه بالاتجن نمی‌دهد. اندک اطلاعی که از پیشینه این ایل در این منطقه داریم مربوط به عصر قاجار است.