فرجام مبهم/ گوشزد ایران به اروپایی‌ها درباره خروج از برجام
ترامپ آخرین بار شامگاه جمعه ۱۲ ژانویه ۲۰۱۸ (۲۲ دی ۹۶)، پیرامون برجام، اعلام موضع کرد. وی در این موضع‌گیری، پایبندی ایران به مفاد توافق هسته‌ای را تایید نکرد، اما اعلام کرد که برای آخرین بار تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را امضا می‌کند.
رئیس‌جمهور آمریکا روز چهارشنبه ۲۳ فوریه (۴ اسفند ۹۶) نیز طی سخنانی در جمع فعالان سیاسی محافظه‌کار این کشور، اعلام کرده بود که چنانچه اصلاحات و تغییرات مدنظرش در برجام لحاظ نشود، دیگر امضای خود را پای این توافق‌نامه بین‌المللی نمی‌نشاند و در موعد بعدی (۱۲ می –۲۲ اردیبهشت) از تمدید تعلیق تحریم‌های ایران سرباز می‌زند.
ترامپ خواهان تغییر برجام در ۶ حوزه است
پس از این اظهارات ترامپ، روزنامه واشنگتن پست، به نقل از یکی از مقامات کاخ سفید نوشت که اصلاحات مدنظر ترامپ برای تغییر برجام در ۶ حوزه خلاصه می‌شود: «لغو بند غروب برجام و مادام‌العمر بودن محدودیت‌های هسته‌ای ایران»؛ «ایجاد امکان بازرسی از تاسیسات نظامی ایران»؛ «تحدید اقتدار موشکی ایران»؛ «ادعا‌های حقوق بشری»؛ «موضوعات ادعایی درباره تهدید سایبری» و «فعالیت‌های اقتصادی سپاه».
از سویی دیگر از اروپا متحد آمریکا خبر می‌رسد که تصمیم‌گیران قاره سبز در تلاش هستند به هر شکل ممکن ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا را راضی به ماندن در برجام کنند. از اواسط اکتبر ۲۰۱۷ (مهر ۱۳۹۶) رایزنی‌های دیپلمات‌های اروپایی با اعضای هیئت حاکمه آمریکا برای مجاب کردن آن‌ها به حفظ برجام آغاز شده و تاکنون ادامه داشته است.
حفظ برجام به شیوه اروپایی!
در آخرین دور این رایزنی‌ها، پنجشنبه هفته گذشته ۱۲ آوریل (۲۳ فروردین) چند دیپلمات ارشد انگلیسی، فرانسوی و آلمانی در واشنگتن درباره برجام با یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا دیدار کردند. پس از این دیدار «ژرار آرو» سفیر فرانسه در آمریکا طی توئیتی اعلام کرد که فرانسه، انگلیس و آلمان پیشنهاد‌های مهمی ارائه کرده‌اند که هم به نگرانی‌های مشترک آمریکا و اروپا درباره فعالیت‌های ایران پاسخ می‌دهد و در عین حال، برجام را نیز حفظ می‌کند.
توافق پشت‌پرده؟!
این قبیل اظهارات از جانب دیپلمات‌های اروپایی، شائبه توافق پشت‌پرده اروپا و آمریکا برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران به بهانه راضی کردن ترامپ به باقی ماندن در برجام را تقویت کرده است. امری که علاوه بر مغایرت با بند‌های ۲۶، ۲۸ و ۲۹ برجام به معنای نفی فلسفه وجودی توافق هسته‌ای برای ایران است.
در همین راستا، نشریه پولیتیکو آمریکا گزارش داده که تروئیکای اروپایی شامل انگلیس، آلمان و فرانسه پیشنهاداتی را از جمله تحریم ۱۵ شخص و نهاد ایرانی با هدف ترغیب آمریکا به حفظ برجام، ارائه کرده‌اند، اما تاکنون با مخالفت تعدادی ازکشور‌های عضو اتحادیه اروپا از جمله ایتالیا و اسپانیا و اتریش مواجه شده است.
برجام عنصری استراژیک از امنیت اروپا
البته روز دوشنبه هفته جاری، نشست وزرای خارجه اروپایی در لوکزامبورگ برگزار شد که در پایان این نشست «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به خبرنگاران گفت «در حال حاضر هیج تصمیمی یا اجماعی در خصوص تحریم‌های جدید علیه ایران در اتحادیه اروپا وجود ندارد. پیشنهاد‌هایی که چند کشور عضو مطرح کرده‌اند در ارتباط با جنگ سوریه است و هیچ ارتباطی با اجرای برجام ندارد».
موگرینی این را هم به خبرنگاران گفت که «در تلاشیم تا به جامعه بین‌المللی و مقام‌های ایران اطمینان بدهیم که اتحادیه اروپا به اجرای کامل برجام متعهد است و به این کار در آینده ادامه خواهد داد، زیرا این عنصری استراژیک از امنیت ما است».
«هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان نیز در حاشیه نشست لوگزامبورگ ضمن اشاره به ضرورت پرداختن به موضوعاتی، چون حضور ایران در سوریه و موشک‌های بالستیک تهران، تاکید کرد که «مهم است که برجام حفظ شود».
برجام منهای آمریکا؟!
ادامه برجام بدون آمریکا، سناریو دیگری است که ظاهرا در نشست وزرای خارجه اروپایی در لوکزامبورگ مورد بحث قرار گرفته است؛ «سیمون کاوینی» وزیر امور خارجه ایرلند در این رابطه به خبرنگاران گفت که «ما قویا خواستار محافظت از توافق هسته‌ای با ایران هستیم و نگرانی بزرگ مسلما این است که آمریکا یا پیش از ۱۲ می یا حوالی این تاریخ ممکن است این توافق را رها کند و بحث‌های ما حول این مساله بود که آیا امکان حفظ و ادامه برجام درصورتی که آمریکا بخشی از آن نباشد وجود دارد یا نه؟».
بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در جریان نشست خبری روز دوشنبه خود استمرار برجام بدون حضور آمریکا را محتمل دانست و در پاسخ به سوالی پیرامون تلاش‌هاى آمریکا براى همراه کردن اروپا در موضع تغییر برجام گفت: برجام در همین چارچوب خواهد ماند و امکان بازنگرى آن وجود ندارد.
برجامِ بلاوجه و بلااثر
اما در صورت خروج آمریکا از برجام، حتی با وجود ماندن اروپایی‌ها در این توافق، برجام عملا بلااثر خواهد شد؛ چرا که فرض اول حصول توافق برجام از منظر ایرانی‌ها رفع تحریم‌های ثانویه اعمال شده از جانب آمریکا بود نه گشایش رابطه با اروپایی‌ها؛ بنابراین به این جهت که با خروج آمریکا از برجام، اعمال تحریم‌های ثانویه توسط آمریکا علیه ایران ازسرگرفته خواهد شد، عملا برجام کان‌لم‌یکن خواهد شد و به قول منطقیون علل «محدثه» و «مبقیه» خود را از دست می‌دهد.
اگر آمریکا از برجام خارج شود ما هم خارج می‌شویم
اما پاسخ ایران به خروج آمریکا از برجام چه خواهد بود؟ آیا تهران برجام را منهای آمریکا ادامه می‌دهد؟ این امر با نگاهی به مواضع اخیر مقامات و مسئولان کشورمان بسیار بعید به نظر می‌رسد؛ عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مسئول ستاد پیگیری برجام، ۲۳ اسفند ۹۶ در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تاکید کرد که « اگر آمریکا از برجام خارج شود ما هم خارج می‌شویم. این موضوع به اروپایی‌ها گفته شده است که اگر نتوانند آمریکا را در برجام حفظ کنند ایران هم خارج خواهد شد».