درباره حکم محکومیت صادق زیبا کلام و واکنش ها به آن/شهرت ، مصونیت نمی آورد!
اما نکته جالب و قابل تامل در باره اغلب این واکنش ها، ترجیع بند اغلب آنها تأمل برانگیز این جمله است که «نسبت من با خیلی از مواضع زیبا کلام معلوم است» و یا «من با خیلی از مواضع او مخالفم اما...».
با این وصف، در تحلیل اصل حکم محکومیت زیبا کلام و واکنش ها به آن نکاتی چند قابل ذکر است که می تواند از آنچه ذکر شد، رمز گشایی کند:
۱. یک از واکنش های یادشده کمترین اشاره ای به جنبه های حکمی و قانونی این محکومیت ندارند. به عبارت بهتر ، هیچ یک به عمل ارتکابی صادق زیبا کلام در تبلیغ علیه نظام و انطباق یا عدم انطباق آن عمل با حکم ماده ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی، نقد پرونده و یا حکم صادره کوچکترین توجهی نداشته اند. ماحصل این واکنش ها کلی گویی در اهمیت و ضرورت نقد و آزادی بیان بوده است؛ مقوله ای که بنا به شرح آتی، کمترین انطباق یا سنخیتی با جرم ارتکابی زیبا کلام یعنی« تبلیغ علیه نظام » ندارد.
هیچ منقدی در این مورد توضیح نمی دهد که مگر مصاحبه با شبکههای بیگانه علاوه بر نص صریح قانون، خلاف مصوبه شورای عالی امنیت ملی نیست و غیر از این است که مصوبات این شورا نیز در حکم قانون بوده و لازم الاجرا است.
اين در حالی است كه مصداق فعالیت تبلیغی علیه نظام فقط مبتنی بر مصاحبه با رسانه‌های بیگانه نیست بلکه چنانچه در داخل اظهارات فرد نوعی فعالیت تبلیغی علیه نظام باشد این عمل نیز جرم تلقی می‌شود.
۲. این که زیبا کلام با افرادی ذینفوذ و صاحب تریبون در درون یک جناح سیاسی ، دوست یا همکار بوده ، مقوله ای کاملا سیاسی است؛ نه حقوقی و قضایی. عدالت قضایی ایجاب می کند که دستگاه قضا به پشت صحنه روابط زیبا کلام با این یا آن جناح ورودی نکرده و نپذیرد که کسی با وجود «تبلیغ علیه نظام» به دلیل این گونه نقش ها و مناسبات از حکم قانونگزار در ماده ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی معاف و مستثنی گردد.
۳. این سخن یکی از منتقدین که «نقدهای زیبا کلام حتی اگر متوجه بنیادهای نظام هم باشد، نمی تواند تبلیغ علیه نظام تلقی شود» ؛ مفهوم ضمنی مشکوک و سؤال برانگیزی دارد و آن این که زیبا کلام، منتقدی مدیریت شده در چارچوب نظام است! القای این مطلب به معنی آن است که قوه قضاییه باید برای زیبا کلام بنا به دلایلی نقش « سوپاپ اطمینان» قائل شود و حتی اگر به صراحت علیه نظام تبلیغ کرد ، وی را « رفع القلم » و « از هفت دولت آزاد» به حساب آورد ؛ به تعبیر عامیانه تر ، زیبا کلام را مستمع آزاد و تافته ای جدا بافته بشناسد که سری از دیگران سوا دارد ! البته ایشان اشاره نکرده اند که چه کسی چنین عهد و میثاقی با زیبا کلام بسته است؟ این گونه پیش فرض ها بیش از آن که واقعیت داشته باشد، حاصل ذهنیت افراد است. پس ، از یک طرف ،تبلیغ زیبا کلام علیه نظام چنین توجیه موهوم و مستثنا شمارانه ای که تابع فرضیه « سوپاپ اطمینان » است، ندارد و از طرف دیگر قوه قضاییه نیز نمی تواند « اصل مساوات در برابر قانون» را که اساس عدالت قضایی است زیر پا بگذارد و برای زیبا کلام حسابی جدا و متفاوت از دیگر متهمان این جرم باز کند. به خصوص که قانون گذار با بیان واژه «هرکس» در ابتدای مادّه ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی ، به طور عام تمام افراد را، صرف نظر از جنسیت، ملیت، عنوان، سمت یا تابعیت، مخاطب قرار داده است؛ لذا حکم این مادّه، شامل تمام افراد می شود و استثنایی در بین نیست.
4-این منتقد در اظهار نظر خود به این نکته توجه نداشته است که نقد بنیادهای نظام اساسا جرم نیست و آنچه زیبا کلام مرتکب شده «تبلیغ علیه بنیادهای نظام» است که با نقد آن تفاوت مبنایی و ماهوی دارد. انتقاد ناظر بر بیان دیدگاه های سالم و سازنده ای است که در مسیر تبیین ابعاد و ظواهر پیدا یا ناپیدای یک موضوع مطرح می شوند و جنبه اصلاحی دارند. از این رو انتقاد در معنای واقعی و در چارچوب موازین قانونی، هر چند متوجه بنیادهای نظام حکومتی شود، هیچ گاه وصف مجرمانه به خود نمی گیرد. بر همین اساس است که قانونگزار در مادّة ۳ اصلاحیة قانون مطبوعات مصوب ۱۳۷۹ تصریح کرده است : «مطبوعات حق دارند نظرات، انتقادات سازنده، پیشنهادها، توضیحات مردم و مسئولین را با رعایت موازین اسلامی و مصالح جامعه درج و به اطلاع مردم برسانند.» همچنین به موجب تبصرة این ماده: «انتقاد سازنده، مشروط به دارا بودن منطق و استدلال و پرهیز از توهین، تحقیر و تخریب می باشد.»
با وصف فوق در حالی که زیبا کلام، اطلاعات ناصوابی را به قصد لطمه به مصالح و منافع جامعه و نیز در جهت تهییج و تحریض افکار عمومی یا تهدید امنیت ملی مطرح می سازد، دیگر نمی توان قائل به حسن نیت وی بود. بدیهی است که در این حالت رفتار وی از شمول انتقاد خارج خواهد شد.
نکته مهم دیگر که مغفول مانده اینست که اصولا مگر نقد را با رسانه بیگانه و دشمن مطرح می کنند؟
۵. درباره اظهار نظر خود زیبا کلام که گفته است: « آزادی بیان در ایران مشروط به آن است که با نظرات مسؤولین نظام مغایرتی نداشته باشد» نیز سخن فراوان است. معیار تمییز نقد از تخریب و سیاه نمایی، واقع بینی، صداقت و پرهیز از غلو و تحریف حقیقت است. مطابق این معیار، آیا خود این اظهار نظر که درباره حکم صادره علیه گوینده صورت گرفته ، از جنس نقد است یا تخریب و تبلیغات منفی ؟ اگر واقع بین باشیم ، تصدیق خواهیم کرد که مسؤولین نظام، دامنه ای گسترده از دهداران و بخشداران گرفته تا عالی ترین مقامات کشور را شامل می شود. آیا برای همه کسانی که گفته ها و‌نوشته های آنان با دیدگاه های متنوع و متفاوت این اشخاص منطبق نیست، به استناد ماده ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی، پرونده تشکیل شده یا خواهد شد؟ آیا به راستی می توان رسانه ای ملی یا محلی را در اقصی نقاط کشور یافت که همه یا برخی از مطالب آن با دیدگاه های همه یا برخی از مسؤولان کشور مغایر نباشد؟ آیا همه نویسندگان و‌گویندگان کشور به دلیل تفاوت دیدگاهشان با نظر یک یا چند مسؤول، به تبلیغ علیه نظام متهم و به دادسرا احضار شده اند؟ اندکی انصاف و تعقل، کذب سخن زیبا کلام را آشکار کرده و ما را از احصا و استقرای نقیض های فراوان این ادعای او بی نیاز می کند.
نکته دیگر و مهمتر آن که اساسا معلوم نیست چرا صادق زیبا کلام، مغایرت نوشته ها و گفته های خود با نظرات مسؤولان را علت محکومیت خویش عنوان کرده است؛چرا که اتهام وی « تبلیغ علیه نظام » است، نه علیه « مسؤولین نظام».
توضیح آن که در جرم تبلیغ علیه نظام، موضوع جرم «کلیت نظام جمهوری اسلامی ایران» است و شامل اشخاص به اعتبار تفوق اداری یا تشخص معنوی آنها نمی شود. جالب آن که ممنوعیت اقدام تبلیغی علیه «کلیت نظام حاکم» در بسیاری از کشورهای جهان و حتی معاهدات بین المللی از جمله ماده دو معاهدة «برست لیتوفسک»مورد تصریح قرار گرفته است؛ جالب آن که واژه «نظام» ،در همه این مقررات و معاهدات، ناظر بر ارکان ساختاری نظام به طور کلی است واز رکن، نهاد یا شخص خاصی ازمسؤولان نظام های سیاسی منصرف است.
: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.