تلاش «یانکی»ها برای بازرسی از مراکز غیرهسته‌ای ایران
دیدار پشت در‌های بسته
دیدار هیلی و آمانو اگر چه پشت در‌های بسته و به دور از لنز دوربین‌ها برگزار شد، اما نماینده آمریکا در سازمان ملل پس از پایان این جلسه، در جمع خبرنگاران از سناریوی ترامپ رئیس جمهور آمریکا برای دریافت امتیاز بیشتر از ایران در قالب برجام به صورت آشکار پرده برداری کرد و در ادعایی مضحک گفت که «گزارش‌های آژانس درباره برجام تنها تا جایی که به آن‌ها اجازه انجام بازرسی داده شود، معتبر خواهد بود. آژانس وظایفش درباره راستی‌آزمایی از برجام را به خوبی انجام می‌دهد، اما ایران اجازه دسترسی به سایت‌های نظامی را نمی‌دهد».
هیلی پیش از عزیمت به وین نیز به رویترز گفته بود که «ایران در گذشته در سایت‌های نظامی، دانشگاه‌ها و اماکنی نظیر آن‌ها اقدامات مخفیانه انجام داده است. آیا آژانس اطمینان دارد که دیگر چنین اقداماتی انجام نمی‌شود؟» این ادعای نماینده آمریکا در سازمان ملل در حالی بود که در ۲۴ آذر ۹۴، پیش‌نویس قطعنامه ۱+۵ برای مختومه شدن پرونده «پی‌ام‌دی» یا «ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران» در جلسه فوق‌العاده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با اجماع و به اتفاق آرا به تصویب رسید.
واکنش دستگاه دیپلماسی
پیش از سفر هیلی به وین برای تحت فشار قرار دادن مسئولان آژانس جهت بازدید از مراکز نظامی ایران، مسئولان ایرانی واکنش‌های لازم را اتخاذ کردند؛ طبق گزارش واشنگتن پست، محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در نامه‌ای به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نسبت به سفر نماینده آمریکا در سازمان ملل به وین گلایه کرده و دیدار وی با مقامات این آژانس را دارای پیامد‌های مخربی برای اجرای موفقیت‌آمیز توافق هسته‌ای ایران عنوان کرده است.
عباس عراقچی معاون ظریف و مسئول ستاد برجام نیز در واکنش به ادعای نیکی هیلی و تلاش آمریکایی‌ها برای دسترسی به مراکز نظامی ایران ذیل برجام، ضمن اظهار تعجب از این ادعا، گفت که موارد مطرح شده از جانب نماینده آمریکا در سازمان ملل در خصوص بازررسی‌های آژانس موجب مخدوش شدن اعتبار این نهاد بین المللی در سطح جهان است و آژانس تاکنون دسترسی‌های را که خواسته، داشته است و سایر ادعا‌ها در این رابطه مردود است.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز به اظهارات هیلی واکنش نشان داد و اقدام سفیر آمریکا در سفر به وین را «مذبوحانه» دانست. قاسمی در ادامه گفت: این اقدامات آمریکا تاثیری بر آژانس نخواهد گذاشت.
اما واکنش مقامات کشورمان به گزافه گویی آمریکایی‌ها پیرامون ابعاد فنی برجام و فشار سیاسی آن‌ها به مسئولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازدید از اماکن نظامی ایران، تنها به رئیس و مسئولان دستگاه دیپلماسی کشورمان منحصر نشد و سایر مقامات و مسئولان ذیصلاح نیز به موضع گیری در این خصوص پرداختند.
دروغ و آرزوی آمریکایی
امیر حاتمی وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح در واکنش به ادعا‌های نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل مبنی بر امکان بازدید آژانس از مراکز مشکوک نظامی ایران طبق برجام، اظهار داشت: نیکی هیلی در سطحی نیست که همچین ادعایی کند و ادعای وی حتی در حد مطرح شدن نیست.
سرلشگر فیروزآبادی مشاور عالی نظامی مقام معظم رهبری نیز در این باره با تاکید بر اینکه برجام اجازه بازدید از مراکز نظامی ایران را نمی‌دهد، گفت: «نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل مأمور فتنه جدید است و دروغ می‌گوید. برجام اجازه بازدید از مراکز نظامی را نمی‌دهد».
علی اکبر ولایتی عضو هیئت عالی نظارت بر برجام نیز در حاشیه همایش تحول علوم پزشکی در دانشگاه آزاد اسلامی در جمع خبرنگاران گفت که «این آرزو را آمریکایی‌ها باید به گور ببرند که به بهانه برجام یا هر بهانه دیگری بخواهند از تاسیسات نظامی ما بازدید کنند، به هیچ وجه اجازه داده نخواهد شد».
محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت نیز در جریان نشست خبری خود در پاسخ به سوالى پیرامون تحت فشار قرار گرفتن آژانس توسط آمریکا براى بازرسى از مراکز نظامى ایران، گفت که «ما هیچ چیز خارج از چارچوب را نمى پذیریم؛ بویژه بازرسى از اماکن نظامى که دربرگیرنده اطلاعات سرى و طبقه بندى شده است آن هم توسط آمریکا با این وضعیت مشخص. بنابراین اینگونه موارد در زمره آرزوهاى آن‌ها است».
مجتبی ذوالنور رئیس «کمیته هسته‌ای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی» مجلس در گفت و گو با خبرنگار گروه سیاسی در واکنش به مواضع سیاستمداران امریکایی مبنی بر بازدید از مراکز نظامی ایران با بیان اینکه یکی از شروط پذیرش برجام بسته شدن ابعاد احتمالی نظامی هسته‌ای ایران بود، تأکید کرد: ۱+ ۵ بسته شدن ابعاد احتمای نظامی هسته‌ای ایران را پذیرفته است و قبل از پذیرش برجام پرونده نظامی بسته شده است لذا موضوع PMD حل شده است و نمی‌شود در این مرحله به عقب بازگشت.
ذوالنور تأکید کرد: آمریکا نمی‌تواند به داخل کشور ایران راه پیدا کند، چه رسد به اینکه بخواهد از مراکز نظامی ما بازدید کند؛ لذا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم نمی‌تواند تعهدات خود را درقبال ایران نقض کند؛ بنابراین اگر زمانی آمریکایی‌ها بتوانند آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای و ۱+۵ را در این زمینه با خود همراه کنند قطعا با واکنش جدی ایران رو به رو خواهند شد که ممکن است ایران در آن شرایط به طور جدی در موضوع پروتکل الحاقی در اجرای برجام، تجدیدنظر کند.
خروج بدون هزینه از برجام!
خبرگزاری آسوشیتدپرس در اواسط سال ۹۶ طی گزارشی متذکر شد که «ترامپ برای خروج بدون هزینه از برجام به گزینه‌های مختلفی روی آورده است که یکی از آن‌ها اعمال فشار برای بازرسی از تاسیسات نظامی ایران است». آنطور که در گزارش آسوشیتدپرس آمده بود «اگر ایران با بازرسی‌ها مخالفت کند، ترامپ پشتوانه‌ای قوی برای بیان این ادعا خواهد داشت که ایران در حال نقض برجام است و نقض و شکست توافق برجام را به گردن این کشور خواهد انداخت».
پر واضح است که آمریکایی‌ها بر روی بهانه بازدید از مراکز نظامی کشورمان تمرکز کرده‌اند تا شاید آنرا مستمسکی برای خروج از برجام با مقصر جلوه دادن ایران، قرار دهند؛ اما آنچه مسلم است قطعا طرح بازدید از مراکز نظامی ایران جهت راستی آزمایی برجامی با امتناع و مخالفت تصمیم گیران کشور مواجه خواهد شد.
در اوایل سال ۹۴ در شرایطی که مذاکرات فشرده برای انعقاد توافق هسته‌ای میان هیئت‌های ایران و ۱+۵ در جریان بود، زمزمه‌هایی در خصوص احتمال گنجاندن بندی مرتبط با بازدید از تاسیسات نظامی ایران در توافق هسته‌ای مطرح شده بود که با واکنش قاطعانه مقام معظم رهبری روبه رو شد. معظم‌له، سی‌ام اردیبهشت ۹۴ در آیین دانش آموختگی دانشجویان افسری و تربیت پاسداری دانشگاه امام حسین (ع) در این رابطه فرمودند: «حالا در همین مذاکرات باز حرف‌های تازه‌ای میزنند. [مثلا]بازرسی‌ها، گفتیم که اجازه نمیدهیم از هیچ‌یک از مراکز نظامی هیچ بازرسی‌ای از سوی بیگانگان صورت بگیرد. میگویند بایستی ما بیاییم با دانشمندان شما مصاحبه کنیم یعنی در واقع بازجویی کنیم. ما اجازه نمیدهیم به حریم دانشمندان هسته‌ای ما و دانشمندان در هر رشته‌ی حسّاس و مهمّی، اندک‌اهانتی بشود».