سرمایه گذاران 500 میلیاردی بر تئاتر حکم‌فرمایی می‌کنند/پس از 30 سال فعالیت هزینه اجرا روی صحنه را ندارم
امیر دژاکام بازیگر و مدرس تئاتر، سینما و تلویزیون در گفت و گو با خبرنگار گروه فرهنگی درباره وضعیت آثار نمایشی در این روزها گفت: در آثار سینمایی لوکیشن ها آپارتمانی و کم لوکیشن شده اند. یکی از دلایل عمده کمتر شدن لوکیشن، کمتر شدن هزینه است.
وی در همین راستا افزود: در واقع هر کدام از ابزار و امکانات مانند مبلمان، کویر، رودخانه، جنگل یا جاده هزینه جابه جایی دارد بنابراین تعداد محدود لوکیشن برای سازنده ارزان تر و تولید اثر نیز سریع تر پیش خواهد رفت.
این بازیگر درباره لوکیشن های محدود در یک اثر اظهار کرد: گاهی اوقات موضوع در یک مکان رخ می دهد یعنی درام در یک مکان شکل گرفته اما تعدد لوکیشن باعث جذابیت است و این البته همیشه صدق نمی کند. باید به یاد داشته باشیم اگر درام کشش نداشته باشد و قصه شما را برای جابه جا شدن الزام نکند این جا به جا شدن به ضد خودش تبدیل می شود یعنی به یک عامل صوری تبدیل می شود که شما قصد دارید سر تماشاگر را کلاه بگذارید و بخواهید با نشان دادن چهار منظره او را جذب کنید.
دژاکام ادامه داد: اگر ذات متن شما را الزام به جابه جایی کند شما باید جابه جا شوید و اگر الزام نکند شما باید جا به جا نشوید. به صورت عمومی تعدد لوکیشن یکی از پارامترهای جذابیت است اما این ویژگی الزامی نیست.
بازیگر سریال "هست و نیست" حضور چهره های سینمایی در تئاتر از چند وجه بررسی کرده و توضیح داد: به طور کلی اگر یک بازیگر خوب از طرف تماشاگر مراجعه کننده دارد یعنی این بازیگر مورد پسند و استقبال قرار گرفته است و تواناست همچنین اگر این بازیگر از مدیوم تلویزیون توانا بوده و در تئاتر حاضر شود این وضعیت به خودی خود اشکالی ندارد و ممکن است باعث شکوفایی تئاتر شود اما اگر قرار باشد گروه هایی فقط و فقط با اتکا به یک بازیگر مهم و مطرح مردم را به سالن تئاتر بکشانند که مردم آنها را ببینند این کار چندان جالبی نیست! ولی اگر یک اثر قوی یک بازیگر، متن و کارگردان قوی را دارا باشد این عوامل کمک کننده است و معمولا همه کارگردانان به دنبال بازیگر قوی هستند و چه بهتر که آن بازیگر قدرت داشته باشد و تماشاگر او را بپسندد.
وی در ادامه تصریح کرد: برخی آثار نمایشی جذاب و قوی نبوده و از چهره ای با هدف پر کردن گیشه دعوت به همکاری شده است. این موضوعات را به صورت کلی نمی توان پاسخ داد و باید به صورت جزییات بررسی کرد. تئاتر مکان کسب پول نیست اما تئاتری ها هم باید کسب درآمد و زندگی کنند وسالن شان خالی از تماشاگر نباشد.
دژاکام درباره بی عدالتی در دستمزدها بین بازیگران جوان و پیشکسوت بیان کرد: مشکل ما این است که باید بدانیم قوانین با عدالت سازگاری دارند یا خیر؟ مشکل این است گاهی عدالت با قوانین یا قوانین با عدالت سازگاری ندارند. متاسفانه عرضه و تقاضا مقداری می چربد، فرضا هنرپیشه ای که 300 میلیون دستمزد می گیرد باید حداقل 900 میلیون بلیط بابت او به فروش برسد. نمی دانم چگونه است که می توان این مبلغ را پرداخت کرد چون فقط دستمزد همین بازیگر نیست بلکه هزینه های سالن و گروه نیز مطرح است. لذا تهیه کننده خصوصی وقتی این میزان دستمزد به یک هنرپیشه پرداخت می کند به دلیل محبتش به وی یا وابطه اش با وی نیست بلکه به این خاطر است که مردم بابت حضور آن هنرپیشه به گیشه پرداخت می کنند.
وی ادامه داد: وقتی از زاویه دیگری به موضوع بنگریم یعنی به این بازیگر 50 میلیون پرداخت شود تهیه کننده که در بخش خصوصی در حال فعالیت است معتقد است این گیشه با حضور این بازیگر 50 میلیون تومان فروش نمی کند. این بازاری است که من آن را تبیین می کنم و نمی گویم این درست یا نادرست است اما بخش زیادی از آن اینگونه است.
این بازیگر به قوانین حاکم بر عرصه تئاتر و چارچوب های آن اشاره و اظهار کرد: در همه دنیا قوانین تئاتر تجاری، تئاتر ملی، تئاتر دانشجویی، تئاتر دانش آموزی با هم تفاوت دارند حتی جغرافیا و سالن های اجرا نیز متفاوت از یکدیگر است مثلا ما نمی دانیم سالن اصلی تئاتر شهر و تالار وحدت مختص تئاتر ملی یا تئاتر تجاری ماست؟! تماشاگر هم مطلع نیست.در این صورت است که حتی بازار کار هم دچار آشفتگی می شود.
دژاکام برای اصلاح دسته بندی در تئاتر توضیح داد: به عقیده من باید آثار را دسته بندی کرد و تابلو داشته باشند. همان گونه که کالاهایمان را براساس برچسب های آنها خریداری می کنیم تئاترهای ما هم باید دارای برچسب باشند. در نتیجه نبود چنین برچسبی است که هنرپیشه سینما در تئاتر دانشجویی بازی می کند و علتش را نمی دانیم! در تئاتر آوانگارد یک هنرپیشه حرفه ای حضور دارد و دلیلش را نمی دانیم! در چنین شرایطی است که قواعد به هم می ریزد. در حال حاضر در تئاتر بیشتر به گفت و گو نیاز داریم تا این موارد را تبیین کنیم و سپس به دنبال وضع قوانین جدید باشیم.
وی در ادامه افزود: وقتی گفته ایم سالن اصلی تئاتر شهر تئاتر ملی است باید در این تئاتر درباره تئاتر ملی با حضور هنرمندان ملی کار شود اما پسر یک کارخانه دار با سه میلیارد تومان سرمایه گذاری تئاتر اصلی شهر را رزرو می کند. من این مطالب را چهار سال پیش اعلام کرده ام. اگر قرار باشد سالن های ملی ما تبدیل به تجاری شوند یک تهیه کننده شخصی بسیار راحت آن را رزرو می کند.
بازیگر "آوای باران" درباره اقدامات خود برای اجرای نمایش روی صحنه و مشقت های آن بیان کرد: بنده 12 تئاتر را بر سالن اصلی شهر بر روی صحنه برده ام و به گمانم 9 نمایش در سالن وحدت نمایش داده ام، در این نمایشنامه ها یک نمایش در تالار وحدت و یک نمایش در سالن اصلی شکست خورد و من استقبال مخاطب نداشتم اما الان اگر بخواهم در سالن اصلی در جایگاه یک کارگردان اجرا داشته باشم آن هم من که 30 سال است معلمی و کارگردانی می کنم باید یک میلیارد تومان هزینه کنم و این هزینه را ندارم در نتیجه باید با همکاری یک تهیه کننده این مبلغ را تامین کنم تا او پروژه را حمایت کند.
وی ادامه داد: حتی اگر به 500 میلیون تومان پشتیبانی مالی نیاز داشته باشم قطعا باید 800 میلیون تا یک میلیارد تومان در گیشه بلیط به فروش برسد. به همین دلیل بخش خصوصی وارد می شود و روی موضوعاتی که مایل است نمایش اجرا می کند من قصد دارم سال آینده با همین پتانسیل های اعتباری و مبلغ 100 تا 200 میلیونی که دارم در سالن اصلی اجرا داشته باشم ولی موضوع این است که در حال حاضر یک بخشی از تئاتر کشور تجاری شده است.
دژاکام از سرمایه گذارانی که در تئاتر حکمرانی می کنند پرده برداشت و اظهار کرد: الان سرمایه گذارانی هستند که برای سرمایه های 15 میلیاردی وقت نمی گذارند یا وارد معامله هایی نمی شوند که 15 میلیارد هزینه آن است. آیا این عادلانه است که هنرمندی که 30 سال کار کرده است تازه به رقمی رسیده که آن سرمایه گذار وقت گفت و گو درباره این رقم را ندارد. او می خواهد درباره معاملاتی صحبت کند که 500 میلیارد تومان رقم آن باشد. این وضعیت ها عادلانه نیستند.
وی ادامه داد: به هر حال این فضا وجود دارد و بنده هم دل خوشی از این مجموعه اتفاقاتی که در بسیاری از مکان ها رخ می دهد، ندارم. این موارد به یک مکان و تشکیلاتِ به خصوص اختصاص ندارد. مسئله این است که آیا اقتصاد آزاد در هنر باید حرف اول را بزند؟! این سوال اصلی است که باید به آن پاسخ داد. تئاتر تجاری هم حق دارد و سرمایه خصوصی است و قصد فعالیت دارد. مهم این است آن نیز به حیاتش ادامه بدهد یا حرف اول را بزند؟! تئاتر ملی، تئاتر دانشجویی، کمدی و تجربه می تواند باشد اما اگر همه تبدیل به تئاتر تجاری شوند مشکلات زیادی به وجود می آید.
این مدرس دانشگاه به اقتصاد هنر در تئاتر پرداخت و توضیح داد: اقتصاد آزاد مدرن نمی تواند در هنر پاسخگوی نیازهای فرهنگی کشور باشد در حالی که در هنرحق حیات دارد اما اگر در هنر به دنبال سیاست گذاری بر حمایت اقتصاد آزاد باشیم ، دچار مشکل خواهیم شد. یادمان باشد معنی این صحبت، هنر رانتی، تئاترهای خالی و من کار می کنم برای دلم نیست. قرار نیست در عرصه هنر بد و خوب باشد. بین این منزل ها هزاران منزل دیگر وجود دارد.
دژاکام با تایید وجود چنین شرایطی در سینما نیز بیان کرد: سینما به هنرپیشه ای دستمزد می دهد که مخاطب بابتش بلیط بخرند، این واقعی ترین قانون سینماست. این را نمی توان تغییر داد، یا بابت آن هنرپیشه بلیط فروش می کند یا نمی کند. دستمزدهای بالای 100 میلیون تومان برای سوپراستار به دلیل فروش بلیط است که این قوانین فروش بلیط برای دستمزد 20 میلیون تومان صدق نمی کند چون این دستمزدی که هنرپیشه دریافت می کند سوپراستاری نیست که بلیط ها به دلیل حضور وی به فروش برسد. بعضی بازیگران با خود اسپانسر هم معرفی می کنند. قوانین اقتصادی است یعنی اسپانسر جایی سرمایه گذاری می کند که 5 میلیون بار نام کالایش تکرار شود و بسیار راحت سود سرمایه گذاری وی بازمی گردد.
این بازیگر درباره اظهار نظر در فضای مجازی خاطرنشان کرد: در دروازه را می شود بست اما در دهان مردم را نه. نظر دادن در فضای مجازی به روال خود وجود دارد و هیچ مدلی نمی توان مانع از اظهار نظر مردم شد. برخی هنرمندان اظهار نظرهای سیاسی می کنند اما من علاقه ای به اظهار نظر سیاسی ندارم چون سیاست را نمی دانم.