سامانه سجام گامی بلند در جهت کاهش جرائم و آسیب‌های اجتماعی/ عملکرد و وظایف هسته‌های مردمی در این سامانه چیست؟/ تشریح فرآیند ارسال گزارش از سوی شهروندان

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی یکی از راه‌های ارتباطی بین مردم و دستگاه قضایی برای ارسال گزارش تخلفات و جرائم جامعه سامانه اینترنتی سجام (سیستم جامع اطلاعات مردمی) است.

به عبارت دیگر به منظور استفاده از ظرفیت مشارکت مردمی در راستای برطرف شدن معضلات اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرایم و رسیدگی سریع و قاطع به تخلفات و جرایم به طوری که اثر بازدارندگی داشته باشد قوه قضاییه سامانه‌ای تحت عنوان سجام یا سامانه جامع ارتباط عمومی مردمی راه‌اندازی کرده است.

این سامانه که زیر نظر اداره کل پیشگیری‌های مردمی و مشارکت‌های مردمی معاونت اجتماعی دستگاه قضایی اداره می‌شود وظیفه دریافت گزارشات مردمی درباره تخلفات و جرائم را دارد و متناسب با نوع گزارش ارسالی اقدام به رسیدگی و مطالبه‌گری از اشخاص حقیقی و حقوقی خواهد کرد.

سامانه سجام زیرمجموعه یک فرآیند اجرایی است. یعنی این سامانه برای ستاد مردمی پیشگیری از وقوع جرم در نظر گرفته شده است تا اقدامات ستاد از طریق این سامانه انجام شود.کارکرد این سامانه بر مبنای خود اظهاری و داوطلبانه بودن مشارکت‌های مردم در ارسال گزارشات است.

اصلی‌ترین کاری هم که در این ستاد متصور است ارسال گزارش معضلات محلات و مناطق و شهرستان‌ها توسط خود مردم است.اجرای طرح دیده بان پیشگیری از طریق سامانه سجام در جهت افزایش مسئولیت اجتماعی افراد است که اثرات و فواید آن به خود مردم بازخواهد گشت؛ لذا ثبت نام دهیاران، اعضای شورا‌های اسلامی شهر و روستا، اصحاب رسانه، هیئتی‌ها، بسیجی‌ها، کارگران، کارمندان، و دیگر اقشار جامعه در سامانه سجام مورد نظر است. 

فرآیند اجرایی سامانه به این شکل است که متقاضیان عضویت در سراسر کشور از طریق سامانه ثبت نام می‌کنند و پس از آن بررسی و تطبیق مشخصات متقاضی عضویت، احراز هویت و استعلام‌های مورد نیاز در این رابطه صورت می‌گیرد.در مرحله بعد صلاحیت عضو تایید می‌شود و پس از احراز هویت کد عضویتی برای آن تعریف می‌شود، پس از آن متقاضیان تایید شده در سامانه سازماندهی می‌شوند.

گزارشاتی که از افراد دریافت می‌شود به صورت محرمانه و ناشناس در سیستم ثبت می‌شود و پس از ثبت و تایید مسئولین هسته‌ای و استانی برای دستگاه‌های دولتی ارسال و مطالبه‌گری خواهد شد تا دستگاه‌های دولتی نواقص را برطرف کنند. 

ورود دستگاه قضایی به گزارشات ارسالی صرفا رسیدگی قضایی نیست بلکه اولین راهکار ارسال گزارشات تایید شده مردمی به دستگاه مورد نظر است که با تعامل و همکاری نسبت به رفع مشکل و معضل اقدام صورت گیرد.

یعنی گزارشات ارسالی منحصر به افراد و موضوعات شخصی نیست بلکه حقوق عامه هم جزو اولویت‌های این سامانه است. مثلا در این سامانه مباحث زیست محیطی و منابع طبیعی از اهمیت زیادی برخوردار است. 

نحوه کار هم طوری است که به محض این که اطلاعاتی در زمینه تعرض به اراضی ملی و یا تغییر کاربری توسط یک دیده بان پیشگیری توسط سیستم سجام ثبت شود بلافاصله در یک فرصت کوتاه و در یک ساز و کار دقیق و پیش‌بینی شده تمام مسئولان و ادارات ذی‌مدخل در امور منابع ملی و اراضی دولتی در جریان قرار خواهند گرفت تا به سرعت اقدامات قانونی در جلوگیری و پیشگیری از جرم زمین‌خواری در منطقه ذکر شده شروع شود. 

یا مثلا اگر یک دیده‌بان پیشگیری که ممکن است کارگر یا کارمند یک کارگاه و یا کارخانه بخش خصوصی یا حتی دولتی باشد، عدم رعایت هرگونه الزامات ایمنی، بهداشتی و حفاظتی را اطلاع دهد، ساز و کار رفع این مشکل در یک فرایند کاملاً دقیق دیده شده است.

برای شناخت بهتر و بیشتر این سامانه لازم است که اهداف کلی ستاد مردمی پیشگیری از وقوع جرم را بدانیم:

اهداف کلی ستاد مردمی پیشگیری از وقوع جرم

۱. تأسیس بزرگترین تشکل مردمی (شبکه اجتماعی) قوه قضاییه با قابلیت نقش آفرینی برای آحاد واقشار جامعه، درعرصه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی درراستای پیشگیری از وقوع جرم.

 ۲. جلب مشارکت عامه مردم و انسجام بخشیدن به تلاش‌های مردمی ونهاد‌های مدنی کشور، برای اصلاح جامعه.۳. تعمیق امنیت و تضمین سلامت اخلاقی، اجتماعی در مقیاس جغرافیایی انسانی کشور، با مسئول ساختن غیر مستقیم مردم در تأمین و پایداری امنیت.

ساختار و سازمان ستاد مرکز

ستاد مردمی پیشگیری از وقوع جرم د رمرکز دارای یک دبیرخانه مرکزی و بخش‌های ذیل می‌باشد:

۱. دبیر اجرایی

۲. معاونت منابع انسانی

۳. معاونت برنامه و بودجه

۴. معاونت آموزش

۵. معاونت نظارت، بازرسی و ارزشیابی

۶. شورای برنامه ریزی و شورای مشورتی استان‌ها

۷. کمیته‌های بررسی گزارشات و مطالعات راهبردی

شرح وظایف دبیر اجرایی و معاونت‌های ستاد مردمی پیشگیری از وقوع جرم مرکز 

وظایف و اختیارات دبیر اجرایی ستاد مرکز به شرح ذیل می‌باشد:

• مدیریت و نظارت سامانه جامع اطلاعات مردمی (سجام).

• مدیریت فرآیند اجرایی سامانه سجام در کلیه مراحل هدایت، کنترل و بازخورد گیری.

• تهیه وتنظیم برنامه‌های اجرایی سالانه ستاد و ارائه به معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه برای تأیید و تصویب آنها.

• پیگیری بودجه برنامه‌های مصوب سالانه ستاد.

• تهیه، تنظیم و ارائه دستورالعمل‌ها و شیوه نامه‌های اجرایی مورد نیاز ستاد برای ابلاغ به استان‌ها از طریق معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه.

• نظارت بر حسن اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های ستاد‌های استانی.

• تهیه گزارش جامع سالیانه برای معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه.

• سایر مواردی که توسط معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه ارجاع می‌شود.

وظایف و اختیارات معاونین ستاد مرکز 

شرح وظایف معاونت منابع انسانی:

۱. برنامه ریزی و پیگیری جذب، گزینش و سازماندهی اعضاء هسته‌های مردمی در استانها.

۲. پیگیری گزارش تخلف اعضاء و کارکنان ستاد‌های استانی از ضوابط و مقررات.

۳. انجام هر گونه وظیفه‌ای که توسط دبیر اجرایی ستاد مرکز محول می‌شود.

شرح وظایف معاونت برنامه و بودجه:

۱. تهیه و تدوین برنامه سالیانه ستاد‌های مردمی استانها.

۲. پیشنهاد بودجه سالیانه برای اجرای برنامه‌های ستاد‌های استانی.

۳. انجام هر گونه وظیفه‌ای که توسط دبیر اجرایی ستاد مرکز محول می‌شود.

شرح وظایف معاونت آموزش:

۱. تهیه و تدوین دستورالعمل‌های آموزشی

۲. آموزش مربیان استانی به منظور آموزش اعضاء ستاد (دیده بانان پیشگیری) در سطح استان‌ها

۳. انجام هر گونه وظیفه‌ای که توسط دبیر اجرایی ستاد مرکز محول می‌شود.

شرح وظایف معاونت نظارت، بازرسی و ارزشیابی:

۱. نظارت و بازرسی ستاد‌های استانی.

۲. اخذ گزارش ازعملکرد ستادی استانی.

۳. جمع بندی و تحلیل گزارشات مردمی در ابعاد مختلف و ارائه به دبیر اجرایی ستاد مرکز.

۴. انجام هر گونه وظیفه‌ای که توسط دبیر اجرایی ستاد مرکز محول می‌شود.

شرح وظایف شورای برنامه ریزی و شورای مشورتی استانها:

این شورا‌ها جنبه مشورتی داشته و به منظور اخذ نظرات و پیشنهادات کارشناسان برنامه ریزی و معاونین اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استانها، به صورت مردمی تشکیل می‌شوند.

شرح وظایف کمیته بررسی گزارشات و مطالعات راهبردی:

این کمیته به منظور جمع بندی، تجزیه و تحلیل گزارشات مردمی و ارائه آن به صورت بولتن‌های شش ماهه و سالیانه با حضور صاحب نظران و کارشناسان موضوعی تشکیل می‌شود.

ساختار و سازمان ستاد‌های استانی:

ستاد مردمی پیشگیری از وقوع جرم استان دارای یک مدیریت (تحت نظارت معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان به عنوان رئیس ستاد) به شرح ذیل بوده که کلیه اقدامات استانی از طریق آن صورت خواهد گرفت.۱. دبیر اجرایی (مدیر اجتماعی و مشارکت‌های مردمی استان)

۲. کارشناس مسئول منابع انسانی

۳. کارشناس مسئول آموزش

۴. کارشناس مسئول نظارت، بازرسی و ارزشیابی

شرح وظایف دبیر اجرایی و معاونت‌های ستاد مردمی پیشگیری از وقوع جرم استان‌ها

وظایف و اختیارات دبیر اجرایی ستاد استان:

۱. مدیریت فرآیند اجرایی سامانه سجام در ستاد استان.

۲. نظارت بر حسن اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌ها ستاد در استان.

۳. ارتباط آنلاین و مستمر با ستاد مرکز و هماهنگی در خصوص اجرای طرح‌های ویژه استانی.

۴. پیش بینی برنامه‌های جذب، گزینش، آموزش و سازماندهی اعضاء برابر دستورالعمل‌های ابلاغی.

۵. انعکاس گزارش جامع عملکرد استانی به ستاد مرکز.

۶. تعامل و هماهنگی با کلیه مدیران و مسئولین استان (ائمه جمعه و جماعات و مقامات نظامی، انتظامی و قضایی) به منظور گسترش دایره حرکت‌های پیشگیرانه مردمی در چارچوب سیاست‌های ابلاغی.

۷. اشراف و نظارت نرم افزاری بر عملکرد هسته‌های مردمی (عادی – تخصصی)، کنترل و هدایت آن‌ها در استان.

وظایف و اختیارات کارشناسان مسئول ستاد استان:

شرح وظایف کارشناس مسئول منابع انسانی:

۱. پیگیری جذب، گزینش و سازماندهی اعضاء هسته‌های مردمی

۲. راه‌اندازی هسته‌های مردمی در محلات، مساجد، ادارات، کارخانجات، اصناف و اقشار مختلف مردم

۳. انجام امور اداری و تشکیلاتی ستاد استان

۴. تدارک و پشتیبانی ستاد استان

۵. پیگیری انجام امور مالی ستاد از طریق دادگستری استان

۶. پیگیری بودجه مصوب سالیانه برای اجرای برنامه‌های ستاد استان

۷. انجام هرگونه وظیفه‌ای که توسط دبیر اجرایی ستاد استان محول می‌شود.

شرح وظایف کارشناس مسئول نظارت، بازرسی و ارزشیابی:

۱. نظارت و بازرسی از ستاد‌های زیرمجموع استان

۲. پیگیری گزارش تخلف اعضاء هسته‌های مردمی و کارکنان از ضوابط و مقررات

۳. انجام هرگونه وظیف‌ای که توسط دبیر اجرایی ستاد استان محول می‌شود.

شرح وظایف کارشناس مسئول آموزش:

۱. آموزش اعضاء ستاد مردمی استان (دیده‌بانان پیشگیری) از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی طبق دستورالعمل‌های ابلاغی.

۲. شناسایی مربیان توانمند آموزشی در سطح استان و بهره‌مندی از تجربیات آنها.

۳. شناسایی و معرفی طرح‌های آموزشی مورد نیاز و منطبق با شرایط استان.

۴. انجام هرگونه وظیفه‌ای که توسط دبیر اجرایی ستاد استان محول می‌شود.

شرایط عمومی اعضاء:

۱. اعتقاد به دین مبین اسلام (یا یکی از ادیان رسمی کشور).

۲. اعتقاد به قانون اساسی.

۳. اعتقاد به لزوم اصلاح جامعه

۴. نداشتن سابقه محکومیت مؤثر کیفری (و یا سوء شهرت)

شرایط اختصاصی برای مسئول هسته:

۱. دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی (سطح ۲ حوزه) و یا بالاتر.

۲. دارا بودن حداقل سه سال سابقه کار در امور اجتماعی یا حقوقی.

۳. دارا بودن حداقل سن ۳۰ سال.

۴. دارا بودن حسن خلق، معاشرت و تعامل با مردم.

۵. توانایی و استطاعت لازم برای جذب، گزینش و سازماندهی نیرو‌های نخبه، زبده و کارآمد.

تبصره: برای سرپرستی هسته‌ها اولویت با دارندگان مدارک بالاتر مرتبط و دارای سنوات و تجربه کاری بیشتر خواهد بود.

مسئولین هسته‌ها از میان افرادی که دارای مشاغل اداری یا حداقل منابع مالی باشند، انتخاب شوند. البته احراز شرایط مندرج در بند دوم بر عهده دبیر اجرایی ستاد استان می‌ّباشد.

شرح وظایف اعضاء ستاد مردمی پیشگیری از وقوع جرم:

وظیفه اعضاء هسته‌های مردمی در حال حاضر صرفاً گزارش‌دهی از طریق سامانه الکترونیکی ستاد می‌باشد.

اعضای هسته‌ها موظفند در تمام مراحل همکاری مطابق دستورالعمل و شرح وظایف ابلاغی اقدام کنند.

عنوان «پیشگیری از وقوع جرم» در تمام مراحل فعالیت اعضاء هسته‌ها همواره اصل بوده و اساس و مبنای عمل شناخته می‌شود.

بدیهی است هرگونه ابتکار عمل و خلاقیت در انجام کار باید مبتنی بر اصلو و ضوابط این دستورالعمل باشد.الزاماً کلیه اعضای ستاد، باید همواره در اقدامات خود، اطلاعات اجمالی در خصوص تفاوت‌های میان جرائم مشهود و غیرمشهود، تخلفات اخلاقی و انضباطی، جرایم عمومی و خصوصی، بزه‌ها و ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی داشته باشند، تا در تصمیمات دچار اشتباه نشوند.

تبصره:

اعضای ستاد نمی‌توانند به بهانه پیشگیری از وقوع جرم مرتکب عملی شوند که نوعاً جرم است.

اعضای ستاد می‌توانند طرح‌ها و اقدامات برجسته‌ای که در تقلیل وقوع جرائم مؤثر و مجرب بوده را گزارش کنند.

هسته مردمی عادی و تخصصی از آنجا که پیدایش برخی پدیده‌های مجرمانه و آسیب‌ها و معضلات از میان رسته‌های شغلی سازمانی (اداری) و صنوف مختلف می‌باشد، یافتن راهکار‌های حل و فصل معضلات فوق و مقابله با جرایم و آسیب‌های احتمالی در این زمینه مستلزم هم‌اندیشی و بررسی کارشناسانه افرادی از همان رسته شغلی یا صنفی (مانند: وکلا، کارشناسان رسمی، حقوقدانان، نویسندگان، قضات، روزنامه‌نگاران، پزشکان، هنرمندان، ورزشکاران) می‌باشد. 

با توجه به اینکه اینگونه مسائل فراتر از حوزه تعامل و اختیارات هسته‌های عادی بوده و از طرفی نیازمند اشرافیت اطلاعاتی خاص به‌ویژه دانش و مهارت شغلی است؛ لذا در راستای گسترش فرهنگ پیشگیری و به ویژه علمی سازی و بومی‌ُسازی آن، هسته‌های مردمی با دو هویت عادی و تخصصی با شرایط و معیار‌های مشخص تشکیل می‌شوند.

تبصره:

۱. عضو همزمان اعضای هسته‌های عادی در هسته‌های تخصصی بلامانع است.

۲. حوزه فعالیت هسته‌های تخصصی، موضوعات مربوط به جرائم اولویتی استان و موضوعات شناخته شده آسیب‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و ... خواهد بود.

۳. هسته‌های تخصصی مردمی ضمن برگزاری جلسات هم‌اندیشی، می‌توانند پیشنهاد، نقد وبررسی، اظهارنظر، ارائه راهکار، مقایسه و روشنگری، تذکر، راهنمایی، ارشاد و ... را از طریق سامانه نرم افزاری سجام به ستاد اعلام کنند.

۴. موضوع جرایم اولویتی استان یا پنج جرم اول هر منطقه و سایر موضوعات ابتکاری یا صنفی (متناسب با شرح وظایف و مأموریت‌های هسته‌های تخصصی) به ترتیب اولویت و اهمیت در دستور کار هسته‌های تخصصی مردمی قرار می‌گیرد.مسئول هسته مردمی به عضوی از هسته اطلاق می‌گردد که دارای شرایط اختصاصی و شرح وظایف مشخص بوده و توسط ستاد استان انتخاب می‌شود.

ملاک‌های انتخاب مسئول هسته مسئولان ستاد‌های استانی می‌توانند برای انتخاب مسئول هسته، فردی با ملاک‌های ذیل انتخاب کنند:

• شایسته است مسئول هسته با تمسک به آیه شریفه «انَّ اکرَمَکُم عِندَالله اَتِقیکُم» تعیین گردد.

• دارای وجدان کاری و انضباط اجتماعی بیشتری باشد.

• حتی‌المقدور متأهل بوده و دارای تحصیلات بالاتری باشد.

• تجربه و توان کافی برای اداره هسته را دارا باشد.

• خوش‌ّبرخورد، دلسوز، باانگیزه و دارای وقت کافی برای خدمت باشد.

• امکان دسترسی سریع اعضا به ایشان وجود داشته باشد.

شرح وظایف مسئول هسته:

مسئول هستهعلاوه بر وظایف عضو عادی، وظایف و مسئولیت‌های ذیل را نیز عهده‌دار می‌باشد.

 انتقال سیاست‌ها و دستورات اجرایی سلسله مراتب به اعضای هسته

 نظارت بر عملکرد اعضای هسته و هدایت آن‌ها در راستای اهداف تشکیلات

 هماهنگی با مسئول ستاد شهرستان در انجام وظایف و همکاری‌ها

 ایجاد و تقیت شبکه اطلاع‌رسانی محلی وفق مقررات و دستورالعمل ابلاغی

 شناسایی معضلات و ناهنجاری‌های حوزه تحت پوشش

 تعیین اولویت‌ها و برنامه‌ریزی برای اقدامات بعدی

 بررسی و ریشه‌یابی علل و عوامل وقوع بزه‌ها و ناهنجاری‌های دارای اولویت در حوزه تحت پوشش (در صورت امکان)

 ارائه راهکار‌ها و پیشنهاد‌های اصلاحی در خصوص رفع معضل به مبادی ذیربط (در صورت امکان)

 شناسایی نیرو‌های زبده، متخصص و ارزشی و معرفی آنان به منظور همکاری بیشتر با ستاد

 اقدام لازم به منظور امکان مشارکت حداکثری مردملغو عضویت اعضاء هسته‌های مردمی موارد ذیل موجب لغو عضویت اعضاء خواهد بود:

• انصراف و اعلام عدم همکاری عضو

• از دست دادن برخی شرایط عمومی و اختصاصی عضویت

• عدم همکاری مؤثر

• عدول از مقررات و دستورالعمل‌های مربوطه

• دخالت دادن گرایشات سیاسی، حزبی و گروهی و شخصی در انجام وظایف و مأموریت‌ها

• هرگونه سوء‌استفاده از عنوان دادگستری یا قوه قضائیه

تبصره

۱. در مواردی که اقدامات فوق موجب ورود ضرر یا مستلزم جرم گردد به‌طور جداگانه وفق قوانین و مقررات قانونی اقدام می‌گردد.

۲. اعضاء هسته‌ها می‌بایست در کلیه اقدامات خود، همواره به ملاحظات قانونی و راهکار‌های شرعی توجه داشته و از هرگونه اقداماتی که موجب وهن، تظاهر، درگیری، تهدید، اختلاف، مداخله، تهمت، تحقیر شخصیت، تضییع حقوق شهروندی و ورود به حریم خصوصی افراد است یا هرگونه ایجاد محدودیتی که قانوناً مجاز نبوده (مگر برای نیرو‌های امنیتی و انتظامی) خودداری کنند.