نگاهی به مراسم ها و جشن ها و آیین های کردستان

به گزارش گروه فضای مجازی ، احترام به فرهنگ و تمدن در بین کردستانی‌ها از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است و مردم این دیار با برگزاری آیین‌های سنتی و قدیمی، اصالت خود را حفظ کرده اند تا بتوانند آیین‌های کهن خود را با مضامین اجتماعی، فرهنگی و دینی وحدت ببخشند.

این آیین‌ها با مشارکت گسترده مردم و دوستداران فرهنگ و هنر کُردستان با اخذ مجوز از سوی سازمان‌های متبوع و با شور و نشاط خاصی برگزار می‌شود که برخی ویژگی‌های آن از جمله پوشیدن لباس‌های محلی با تنوع رنگ‌های شاد، رقص آیینی و بومی با حرکت‌های منظم، ریتمیک موزون، موسیقی و نوای کُردی همراه است و باعث شده تا آیین‌های کردستان در زمره شادترین آیین‌های فرهنگ ایران زمین قرار گیرند.

کردستانی‌ها هر سال با برپایی آیین‌های خاصی مانند مولودی خوانی، جشن نوروز، عروسی پیرشالیار و بووکه بارانه ضمن حفظ این هویت و اصالت، هزاران گردشگر داخلی و خارجی را برای تماشا و مشارکت در این آیین‌ها به سرزمین خود دعوت می‌کنند.

آیین‌های کردستان به عنوان میراث ناملموس مردم کُرد، از دیرباز سینه به سینه به ایشان به ارث رسیده البته این گذر زمان در برخی موارد رنگ و بویی عرفانی و دینی به خود گرفته که این مهم بر زیبایی‌های آن‌ها اضافه کرده است.

از جمله آیین‌های کردستان که در آن رنگ و بوی عرفانی و دینی بیشتر از همه به چشم می‌خورد می‌توان به مولودی خوانی و دف نوازی اشاره کرد که با جذب موسیقی و نوای کهن مردم کردستان همه ساله با همزمان با آغاز ماه ربیع الاول در مساجد، خانقاه ها، تکایا و دیگر نقاط شهری و روستایی برگزار می‌شود.

آیین مولودی خوانی یک آیین دسته جمعی است که با دف نوازی و خواندن اشعار به زبان‌های عربی، کُردی و فارسی همراه است.

در بسیاری از شهر‌ها و روستا‌های استان با چراغانی کردن میادین و معابر، برپایی آیین مولودی خوانی و دف نوازی در مساجد و پخش آن از بلندگو و مناره‌ها و برگزاری جشن مولود همزمان با ۱۲ ربیع الاول با مشارکت گسترده مردم برگزار می‌شود.

آیین‌های مولودی خوانی در طول ایام این ماه، معمولا قبل و بعد از اقامه نماز‌های عصر، مغرب و عشا در مساجد استان کردستان برگزار می‌شود تا این آیین‌ها از جلوه‌های عملی و معنوی اسلامی نیز دور نماند چرا که منظور از ماه مولود در فرهنگ کُرد‌ها ماهی است که پیامبر اکرم (ص) متولد شده اند.

در این آیین یکی از قاریان برجسته، چند آیه از آیات قرآن را تلاوت می‌کند و شرکت کنندگان با باز کردن قرآن کریم و سردادن سلام و صلوات و فریاد‌های مدد یا رسول الله (ص) قاری را همراهی می‌کنند و در ادامه نیز گروه‌های مولودی خوانی و دف نوازی شروع به تک خوانی، جمع خوانی، تک نوازی و جمع نوازی دف کرده و به ذکر قصیده‌هایی به زبان‌های عربی و کُردی می‌پردازند.

گروه‌های مولودی خوان و دف نواز لباس‌های محلی کُردی می‌پوشند و روی پوست دف که ساز مقدس کرد زبان‌ها در آیین‌های مذهبی است کلمات مبارکی از جمله اسم جلاله الله، محمد رسول الله و آیات قرآنی خوشنویسی حک می‌کنند.

**بووکه بارانه (عروس باران)

عروس باران که یکی آیین‌های کهن و قدیمی مناطق کُردنشین است که هنوز هم در برخی مناطق روستایی استان برگزار می‌شود و کودکان به شوق بارش باران، ترانه بووکه بارانه سر می‌دهند.

آیین زیبای باران خواهی یکی از سنت‌های قدیم ایرانیان به عنوان میراث ناملموس در سال ۲۰۱۴ میلادی نامزد ثبت جهانی در یونسکو شد، این آیین در مناطق کردنشین با عنوان بووکه بارانه (عروس باران) هنوز هم رواج داد و بطور کلی رنگ نباخته و در برخی از مناطق روستایی در هنگام بروز خشکسالی و کاهش باران با شور و اشتیاق خاصی برگزار می‌شود.

بوکه بارانه، عروسکی باستانی در میان مردم مناطق کُردنشین، نمادی برای دفع بلای خشکسالی، عروسکی برای دعا و نیایش جمعی مردم به درگاه پروردگار، تقویت روحیه تعاون و سهیم شدن کودکان در فرهنگ رسوم و باور جامعه است در این آیین عروسکی را به شکل صلیب درست کرده و با شرکت کودکان بویژه دختر بچه‌ها و به صورت دسته جمعی برگزار می‌شود.

در این آیین یک عروسک (بووک) به نمادی برای گرد هم آمدن کودکان تبدیل می‌شود و کودکان برای ساختنش از مادران و یا مادر بزرگ‌های خوش سلیقه، کمک می‌گیرند.

برای ساخت بووکه بارانه (ایزدبانوی آب) یک قطعه چوب بزرگ با پارچه‌هایی با رنگ‌های شاد استفاده می‌شود و به عنوان نمادی از زیبایی و پاکی، پیشاهنگ کودکان روستا می‌شود.

**بیلن دانا (بیل دانا)

جشن باشکوه محلی بیلن دانا در سال‌های نه چندان دور در تمام مناطق کردنشین برگزار می‌شد، اما در گذر زمان مانند بسیاری از اعیاد، مراسم و جشن‌ها در دل تاریخ به فراموشی سپرده شد، جشنی که نقطه شروع اش شب چهاردهم بهمن است و به مدت دور روز برگزار می‌شود.

بیلن دانا از آیین‌های پیشواز برای عید باستانی نوروز بوده و آتش بعنوان عنصر اصلی این سور است که برگزار کنندگان آن که بیشتر جوانان هستند هیزیم‌های را در محوطه‌ای جمع و چهار بیل چوبی (پارو) برای آتش زدن در وسط تله هیزم‌ها قرار می‌دهند.

هر کدام از بیل‌های چوبی در این آیین نمادی از چهار محصول (گوشت، آب، نان و بلوط) است به این منظور که پس از افزوختن آتش هر بیلی که زودتر از دیگری بسوزد و به سمت نماد‌های دیگر خم شود اهالی می‌پندارند که در سال آینده آن محصول پر رونق‌تر از دیگری است.

گوشت به نشانه ازدیاد دام، آب به نشانه سالی پر آب، نان به نشانه افزایش رزق و روزی و میوه درخت بلوط به نشانه افزایش محصولات جنگلی هستند.

این مراسم در واقع شکرگزاری برای گذشتن از سرمای سخت کوهستان و همچنین طلب زیادت روزی در سال پیش روی است و برخی از کارشناسان معتقدند تاریخ زایش و خاستگاه رویش این جشن به همان دوران حدود سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح در منطقه زاگرس بر می‌گردد.

در آن دوران زاگرس نشینان اغلب از راه پرورش دام و دامداری امرار معاش می‌کردند و با زغال و چوب نیمه سوخته که در باور مردم این منطقه به عنوان یک ضدعفونی کننده شناخته می‌شود، آغل و طویله احشام خود را گندزدایی و ضد عفونی می‌کردند که بر افروختن آتش در این مراسم نمادی از آن دوران محسوب می‌شود.

**عروسی پیرشالیار

عروسی پیرشالیار شامل سلسله مراسمی سنتی و تاریخی که قدمت آن به بیش از یک هزار سال پیش بر می‌گردد، است، مراسمی کهن و تاریخی که هر سال در بهمن ماه در منطقه هورامان با حضور مهمانان و گردشگرانی از داخل و خارج از کشور برگزار می‌شود.

این مراسم از جشن‌ها و آیین‌های سنتی ایران زمین محسوب می‌شود که ریشه در باور‌های اساطیری و ادیان باستانی دارد و کُرد‌ها به عنوان یکی از اقوام اصیل ایرانی هر سال در ۲ فصل زمستان و بهار این آیین را گرامی می‌دارند.

هر چند نام این مراسم، عروسی است، ولی در اصل این مراسم یک آیین سنتی است که در آن دام قربانی می‌کنند و به ذکر و راز و نیاز با خداوند متعال می‌پردازند، این مراسم آیینی است که برخی مورخان برگزاری آن را به بیش از هزار سال گذشته نسبت می‌دهند.

دف نوازی و رقص و سماع دارویش و مریدان در طول چند روز برگزاری آیین پیرشالیار جلوه‌های خاصی به این آیین بخشیده و هر سال گردشگران و مهمانان ویژه‌ای از مناطق مختلف برای شرکت در این آیین به منطقه هورامان سفر می‌کنند.

**نوروز پالنگان
اسفند، ماه استقبال از نوروز و سال نو است، اما نوروز باستانی پالنگان و آیین‌های آن با قدمت چند هزار ساله، حکایتی دیگر دارد چرا که ۲۰ روز مانده به این عید باستانی، جشن نوروز روستای پالنگان با شادی و پایکوبی و چرخاندن مشعل‌ها و حرکت به بالای صخره‌های سنگی اطراف این روستا آغاز می‌شود.

در این آیین دختران و پسران ملبس به لباس‌های محلی کُردی که دارای رنگ‌های شاد هستند مشعل بدست از پشت بام خانه‌های روستا به صورت رژه سربازان نظامی، منظم و پشت سر هم از بالاترین نقطه این روستای پلکانی به پایین‌ترین نقطه آن که محل اجرای جشن است، حرکت می‌کنند.

بعد از تجمیع مشعل‌ها در یک نقطه، مردم در جایگاه اصلی به هم می‌پیوندند و همگی با هم آهنگ کردی نوروز را می‌خوانند و به رودخانه‌ای که از میان روستا می‌گذرد، تقدیم می‌کنند، جوانان نیز در اطراف آتش به رقص و پایکوبی همراه با نوا و موسیقی کُردی می‌پردازند.

**آیین‌های عید نوروز در کردستان

یکی از آیین‌های سنتی و باستانی کردستان جشن نوروز است که با برگزاری مراسم ویژه‌ای در این منطقه از ایران جشن گرفته می‌شود که کردستانی‌ها این آیین باستانی و کهن را با شکوه خاصی همه ساله برگزار و در بزرگداشت آن آداب و رسوم ویژه‌ای را برپا می‌دارند که نشانگر سابقه تاریخی و فرهنگی این قوم است.

مردم این منطقه از یک ماه پیش از فرا رسیدن عید به پیروی از سنت گذشتگان با کاشت دانه‌هایی مانند گندم، نخود، عدس و کنجد در بشقاب‌ها و ظرف‌های گوناگون به استقبال از این عید می‌روند.

از جمله مهمترین آیین‌هایی که مردم این خطه در این ایام برگزار می‌کنند، آیین سنتی و کهن هه لاوه ملاوه و کوسه گردی است که چند سالی است با استقبال گسترده‌ای از سوی مردم در شهر و روستا‌های مختلف برگزار می‌شود.
آیین دیرینه هه لاوه ملاوه از جمله آیین‌هایی است که ویژه مناطق کردنشین است و در روز‌های پایانی سال برگزار می‌شود و کودکان و نوجوانان بازیگران اصلی آن هستند.

در این آیین اغلب کودکان به در خانه‌ها رفته و با کوبیدن آن به زبان کردی می‌گویند: هه لاوه ملاوه پسرتان داماد شود یا دخترتان عروس شود که پس از آن صاحبخانه هدیه‌ای به آن‌ها می‌دهد که در قدیم بهترین هدیه‌ای که می‌توانستند، بگیرند تخم مرغ بود.

تخم مرغ به آن دلیل بهترین هدیه محسوب می‌شد و بسیار با ارزش بود که نمادی از نوزایی و زندگی دوباره است به طوری که حتی در غذایی که در آن ایام درست می‌کنند، اغلب از تخم مرغ استفاده می‌شود.

در این آیین اغلب دسته‌های ۲ و یا چند نفری از کودکان در خانه‌ها را می‌زنند و قبل از آن که صاحبخانه جویا شود که چه کسی است، همگی با هم فریاد می‌زنند: هه لاوه مه لاوه، بیستانی سوور و ساوا، کورتان ببی به زاوا، کچ تان نه بی به چاوا، شتیک مان بو بخنه بن تاوا (هه لاوه مه لاوه، بوستان تان سرسبز و آباد، پسرتان داماد شود، دخترتان چشم نخورد، چیزی برای مان بیاور)

در این آیین که هم اکنون بیشتر در مناطق روستایی دیده می‌شود و چند سالی است در مناطق شهری نیز رواج دوباره پیدا کرده است، کودکان حتی از خانه خودشان نیز می‌توانند هدیه بگیرند و سپس راهی سایر خانه‌ها شوند.

**مراسم 'کوسه گردی'

از دیگر آیین‌های پیشینه دار که شب قبل از تحویل سال نو برگزار می‌شود، مراسم کوسه گردی، رسم کوسه یا کوسه به داس است که کردستانی در بزرگداشت عید نوروز این جشن باستانی را برپا می‌دارند که این امر نیز نشانگر سابقه تاریخی و فرهنگی این قوم است.

مشابه این مراسم نیز در مناطق آذری زبان وجود دارد که از آن به عنوان 'کوسه گلین' یاد می‌شود.

این مراسم از جمله بازی‌ها و نمایش‌هایی است که به عنوان مقدمه نوروز و توسط یک گروه چهار تا ۶ نفره برگزار می‌شود، اجرا کنندگان این رسم معمولا شامل کوسه، توبره کش، نی زن، محافظ کوسه یا دوگه و نیز مردی است که طناب دور گردن کوسه را در دست نگه می‌دارد.

این رسم در واقع به مناسبت زنده شدن زمین، راندن درد و بلا و به نوعی پیام آور بهار در شب قبل از تحویل سال نو برگزار می‌شود و در این مراسم، کوسه در حالیکه داس در دست دارد به راه می‌افتد و فرد دیگری با طنابی که به گردن کوسه بسته شده، او را بدنبال خود می‌کشد.

این آیین بیشتر در مناطق روستایی انجام می‌شود و ارزش هدایایی که به گروه کوسه داده می‌شود، از هدایای هه لاوه ملاوه بیشتر است.

**سیزده بدر

این آیین در استان کردستان نیز مانند سایر مناطق کشور در روز ۱۳ فروردین و روز همگام با طبیعت و با رفتن مردم به دشت و صحرا و دامن طبیعت برگزار می‌شود.

یکی از ویژگی‌ها این آیین در کردستان استفاده برخی از شهروندان از غذا‌های خاص که با استفاده از گیاهان کوهی از جمله دوخا، گل آقا و کنگر تهیه می‌شود، است.

در برخی مناطق کردستان در این روز مردم با پرت کردن ۱۳ سنگ کوچک نحسی و پلیدی سال پیش رو را از خود دور می‌کنند و برخی دختران دم بخت چمن یا گیاهان را به هم گره می‌زنند به این امید که بخت شان باز شود و ازدواج کنند.

رها کردن سبزه در رودخانه و آرزو کردن سال پر خیر و برکت برای اعضای خانواده از دیگر آیین‌های روز سیزده بدر در کردستان است.

آیین‌های مختلف مردم استان کردستان که ریشه در باور‌ها و اعتقادات مردم این دیدار دارد هر سال در مناطق مختلف برگزار می‌شود و مردم با احترام و شکوه خاصی در این آیین‌ها مشارکت می‌کنند، اما زندگی ماشینی و هیاهوی آن تا حدودی توانسته این آداب و سنن کهن را نیز تحت تاثیر قرار دهد و لازم است متولیان امور فرهنگی با ثبت این رسوم و حفظ کردن آن، زمینه را برای ماندگاری و انتقال آن به نسل‌های آینده را فراهم سازند.

 

منبع:ایرنا

انتهای پیام /

 

: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.