مطلقا نمی‌خواهیم در ایران مشکلی باشد/ حجم تجارت قابل قبول نیست/ به محصولات ایرانی اعتماد دارم/ با آمریکا دچار مشکل هستیم/ سفر ۲.۵ میلیون ایرانی به ترکیه در سال ۲۰۱۷

مجری: شما چه طور با ایران آشنا شدید؟
هاکان‌تکین: از زمان آشنایی من با ایران سه سال و ۳ ماه می‌گذرد در ماه اکتبر ۲۰۱۴ ماموریتم شروع شد؛ متاسفانه قبلش فرصت این که بخواهم به ایران بیایم را پیدا نکرده بودم البته من ایرانی‌های زیادی را در ماموریت‌های قبلی ام می‌شناختم و با آن‌ها آشنا شده بودم، ایران همسایه ماست و ما حتی اگر فرصت این که به ایران بیاییم را نداشته باشیم اطلاعات داده‌های زیادی در مورد ایران داریم البته که زندگی کردن در ایران یک بحث جداگانه‌ای است تا اینکه شما اینجا نباشید و با این حساب من چهارمین سال آشنایی ام با ایران است.

مجری: این ۴ سال چه قدر در سبک زندگی شما تاثیر داشته؟ چه قدر با فرهنگ ایرانی‌ها اخت شده اید؟
هاکان‌تکین: فرهنگ ایران فرهنگ غنی و عمیقی است و از این بابت من خودم را خوش شانس حساب می‌کنم مردم ایران مردم خونگرمی هستند و فرهنگشان خیلی به ما نزدیک است ما وقتی به تاریخ نگاه می‌کنیم ملت‌های ترکیه و ایران خیلی به هم نزدیک هستند از این بابت خودم را خوشحال حساب می‌کنم، ولی فقط اگر بگوییم بدشانسی محسوب شود این است که تهران جایی است که خیلی پرکار است یعنی کسی که به تهران می‌آید برای ماموریت خیلی سرش شلوغ است مطمئن هستم در سفارت‌های کشور‌های دیگر هم کار زیاد است و ما به خاطر اینکه همسایه هستیم ترافیک کاری بیشتری داریم و مشغولیت‌های بیشتری داریم از آن بابت اگر شاید پیک کاری ما یک مقدار نرمال‌تر بود می‌توانستیم فرصت بیشتری داشته باشیم البته که فرهنگ ایران چیزی نیست که آدم بخواهد ازش غافل بماند تا جایی که از دستم برمی آید تلاش می‌کنم که مردم ایران را فرهنگ ایران را بشناسم.

مجری: شما با خانواده تان در ایران زندگی می‌کنید؟ همسر و فرزندانتان ایران هستند؟
هاکان‌تکین: بله، همسر من همراه من زندگی می‌کند، ولی پسرم در خارج از کشور دانشجوی انگلیس است یکی دو بار در دوره تعطیلاتش آمده، اما همسرمن همراه من اینجاست. اینکه ایران و ترکیه به هم نزدیک هستند برای من بدشانسی محسوب می شود، چون که همسرم مدام با فاصله کوتاه به ترکیه می‌رود و برمی گردد.

مجری: همسرتان در اوقات فراغتشان چه کار می‌کنند؟
هاکان‌تکین:ایشان دوستان ایرانی زیادی دارد و همین طور مسئولان دیپلماتیک مقیم ایران با آن‌ها جمع می‌شوند بیشتر اوقات ایشان هم با آنهاست و ایشان علاقه به هنر دارند و در ایران امکانات زیادی است گالری، تئاتر و سینما و از آن طریق وقت می‌گذراند یک وقت در فعالیت‌های اجتماعی که از طرف وزارت امور خارجه برگزار می‌شود شرکت می‌کند تلاش می‌کند که کمک کند و می‌توانم بگویم کارشان پرترافیک است در کلاس‌های موسسه دهخدا زبان فارسی را یاد می‌گیرد.

مجری: خود شما چه قدر فارسی یاد گرفته اید؟ فارسی می‌توانید صحبت کنید؟
هاکان‌تکین: متاسفانه نه نمی‌توانم این شاید بزرگترین نقص من در تهران باشد به خاطر اینکه قبل از اینکه بیایم امیدوار بودم که در تهران فرصت شود که فارسی یاد بگیرم اگر فارسی متوجه نشوم این زبانی است که خیلی دوست دارم خوشم میاد با ترکیه اشتراکات زیادی دارد کلمات زیادی از فارسی گرفته ایم وقتی ادبیات ترکی را بخوانید به خصوص ادبیات کلاسیک ترکی را یعنی یک جورایی شبیه نیمه فارسی به نظر می‌رسد این نزدیکی هست، اما متاسفانه فارسی بلد نیستم.

مجری: شما هم از کشورتان ترکیه بگویید و ببینندگان ما با ترکیه آشنا شوند هر چند که ترکیه مقصد اول گردشگران ایران هست
هاکان‌تکین: البته معرفی کردن ترکیه برای مردم ایران خیلی نیازی بهش نیست همان طور که شما اشاره کردید در ایران ترکیه را خوب می‌شناسند ما وجوه مشترک زیادی داریم وقتی آدم در ایران زندگی می‌کند این را بهتر می‌فهمد بعضی چیز‌ها را متوجه می‌شویم وقتی می‌خوانیم یا مطالعه می‌کنیم، ولی زندگی کردن در این جا خیلی متفاوت است در ترکیه تصور نمی‌کنم ایرانی‌ها حس غریبگی داشته باشند و خودشان را غریب بدانند ما هم به همین شکل هستیم ما در ایران خود را در خانه خود حس می‌کنیم گردشگری قطعا به خصوص در سال‌های گذشته تعداد ایرانیانی که به ترکیه می‌رود رو به رشد بوده از این بابت خیلی خوشحالیم هر چه قدر ترکیه بیشتر شناخته شود هر چه قدر تعداد بیشتری از مردم ترکیه بروند و بیایند این ارتباطات بین ما را تقویت خواهد کرد در سال ۲۰۱۷ یعنی سالی که گذشت تعداد ایرانیانی که به ترکیه سفر کردند از رقم دو میلیون و نیم عبور کرده ترکیه یک کشور قوی از بابت گردشگری است اماکن تاریخی خیلی زیاد و فرهنگ غنی دارد برعکس خیلی از کشور‌های دیگر ایران و ترکیه این اشتراک را با هم از بابت غنای فرهنگی دارند ترکیه کشور جذابی برای توریست هاست رتبه ششم و هفتم جذب توریسم جهان قرار دارد اگر چه به خاطر برخی اتفاقات ناگواری که طی سال‌های گذشته افتاد تعداد گردشگرانی که به ترکیه می‌آمدند کاهش پیدا کرده بود، اما الان دوباره افزایش پیدا می‌کند و ارقام قبلی دوباره می‌رسیم در سال گذشته رتبه گردشگرانی که از ایران به ترکیه آمده بودند بعد روسیه و آلمان که سومین کشور بود و این باعث خوشحالی ماست امیدواریم تعداد بیشتری از شهروندان به ایران بیایند.

مجری: همان طور که اشاره کردید اتفاقات نامبارکی در سال گذشته مخصوصا دو اتفاق هم بحث‌های مربوط به بحث تروریستی در ترکیه و هم ماجرای کودتا در ترکیه باعث شد که یک مقدار حضور توریست‌ها در ترکیه کم رنگ‌تر شود از منظر شما که در واقع چنین جریان‌هایی را در کشورتان تجربه کرده اید بپرسم که ارزیابی شما از صلح، ثبات و امنیت در جمهوری اسلامی ایران چیست و چه چیزی را بهینه در کشورمان دیده اید؟
هاکان‌تکین: ما در حال حاضر در منطقه‌ای هستیم که مجبوریم به طور همزمان با موارد مختلف مبارزه کنیم یکی از بزرگترین مشکلاتی که باهاش روبه رو هستیم ترورییسم و مبارزه با آن است البته این چیز خاصی برای یک کشور یا چند کشور نیست حتی بعضی از گروه‌هایی که در منطقه ظهور کردند فراتر از منطقه توانستند عملیات و حملاتی داشته باشند و انسان‌ها را به قتل برسانند همان طور که در چند سال گذشته دیدیم در حملاتی که برای اروپا یا امریکا داشتند با چنین سختی زندگی می‌کنیم ما به عنوان کشور ترکیه علاوه بر این مسئله‌ای که شما مطرح می‌کنید شاید بشود یک مسئله دیگری را هم در این چارچوب قرار داد این که بی ثباتی‌هایی هست که در کشور‌های همسایه ما وجود دارد به خصوص دو همسایه جنوبی ما سوریه و عراق سوریه هم تقریبا از ۷ سال پیش درگیری و جنگ داخلی شروع شد و این امنیت ملی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد چرا که الان در جهانی زندگی می‌کنیم که اگر در داخل کشور بهترین تدابیر را هم اتخاذ کنید وقتی در اطراف شما بی ثباتی وجود داشته باشد خواه ناخواه در شرایط شما انعکاس می‌یابد به خاطر همین برای جلوگیری از این باید با این وضعیت مبارزه کنیم ترکیه به خصوص مبارزه با تروریسم را ۴۰ سال است انجام می‌دهد و در راس همه شان با سازمان تروریستی پ. ک. ک. انجام داده و همان طور که می‌دانید در سال‌های اخیر سازمانی که اقدام به کودتا کرد یعنی سازمان تروریستی وابسته به فتح الله گولن مبارزه بی امانی را با این سازمان‌ها داریم و ادامه می‌دهیم این مبارزه ما به شکل مصممانه‌ای ادامه می‌یابد در این مبارزه ما با متحدین بین المللی و همسایگان و دوستان همکاری می‌خواهیم که داشته باشیم و اگر بتوانیم این همکاری را داشته باشیم مبارزه خیلی پایدارتر و در کوتاه مدت به نتیجه می‌رسد. ما همکاری نزدیکی مثل هر حوزه دیگر در حوزه مبارزه با تروریسم با ایران داریم به خصوص باور داریم سازمان پ. ک. ک. تهدید مشترکی برای هر دو کشور هستند می‌خواستیم در آینده گام‌های عملی و عینی مشترکی برداریم در تابستانی که گذشت بین مقامات امنیت دو کشور یک دیالوگ خیلی نزدیکی شروع شده و چارچوب این گفت و گو امیدواریم در کوتاه مدت به شکلی که بتواند به نتایج عینی برسد این گفت و گو ادامه داشته باشد.

مجری: من جوابم را نگرفتم می‌خواستم بدانم که ایران در منطقه‌ای هست که شرق و غربش درگیر آشوب‌های مختلفی هستند جنگ، منطقه خاورمیانه را یک جورایی تحت تاثیر قرار داده است در شرق ما در غرب ما ناآرامی‌هایی در جنوب کشور هست در یمن اتفاقات نامبارکی می‌افتد به صورت مشخص نظرشما را درباره صلح، ثبات و امنیت درون جمهوری اسلامی بدانم.
هاکان‌تکین: هر کشور دیگر همسایه ما می‌خواهیم که داخل ایران آرامش و ثبات باشد و قوی باشد و این فقط می‌تواند باعث خوشحالی ما باشد و به امنیت ملی ما کمک کند نمی‌خواهیم مطلقا در ایران نه با همسایگانش مشکلی داشته باشد و نه این که می‌خواهیم در داخل ایران مشکلی باشد چرا که ایران همسایه ماست و اگر خانه همسایه آتش سوزی شود این آتش به خانه شما هم می‌تواند سرایت کند در چارچوب حقوق هم جواری وقتی نگاه کنیم مشکلاتی که ممکن است به وجود بیاید همیشه خواستیم کمک کنیم اگرچنین خواسته‌ای باشد مطمئن هستیم که ترکیه هم یک چنین درخواستی داشته باشد ایران پاسخ مناسبی می‌دهد.

مجری: پس اعتقاد دارند ایران کشور امنی است در کشور ایران امنیت و ثبات را احساس می‌کنند؟
هاکان‌تکین: بزرگترین نعمت در زندگی نعمت امنیت است بی شک همین طور است بدون امنیت رفاه و توسعه‌ای نیست قطعا که امنیت از هر چیزی مهمتر است، اما هیچ کشوری صددرصد نمی‌تواندتضمین برای خودش ایجاد کند ایران البته که امن است، اما هیچ کشوری از تهدیداتی که در حال حاضر باهاش روبه رو هستیم بری نیست به خاطر همین امید ما این است که ایران ترکیه و هیچ کشور دیگری با مشکلات این چنینی روبه رو نشود، اما متاسفانه ما در دنیای ایده آلی زندگی نمی‌کنیم و ما باید با این امتحان‌ها و تهدیدات مبارزه کنیم و همیشه باید هوشیار باشیم و می‌توانیم بگوییم که ایران هم در این حوزه قدرتمند است.

مجری: حجم تجارت بین دو کشور چه قدر است؟ شما از این حجم مبادله بین ایران وترکیه راضی هستید؟
هاکان‌تکین: حجم تجارت بین ایران وترکیه رقم کوچکی نیست، اما این که بگوییم در سطحی است که رضایت بخش است نه ما نمی‌توانیم این را بگوییم خیلی بالاتر از این‌ها باید ببریم اگر شما بخواهید ارقام آخر را بدانید یعنی ۱۱ ماه اول سال ۲۰۱۷ را من بخواهم به شما بگویم حجم صادرات ترکیه به ایران ۲.۸ دهم میلیارد دلار و حجم صادرات ایران به ترکیه ۷.۱ دهم میلیارد دلار بوده یعنی مجموعش ۹.۹ دهم میلیارد نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار است این ارقامی است که یک ماه آخر بهش اضافه نشده یعنی ارقام ماه دسامبر ۲۰۱۷ به دست ما نرسیده براین اساس چیزی هول هوش ۱۰، ۱۱ میلیارد تجارت داریم دو رئیس جمهور دو کشور هدفی مبنی بر حجم ۳۰ میلیارد دلار برای اقتصاد دو کشور مشخص کرده اند متاسفانه از این هدف دور هستیم در سال ۲۰۱۲ ما توانستیم به رکود ۲۲ میلیارد برسیم، ولی آن ارقام کاهش پیدا کرد به خاطر تحریماتی که نسبت به ایران بود به خاطر کاهش قیمت نفت و دلایل دیگر الان پایین‌تر از آن رقم است باید به آینده امیدوارانه نگاه کنیم چرا که ظرفیت‌های زیادی داریم هر دو کشور اراده شان مبنی بر گسترش روابط تجاری است اگر بتوانیم دست بخش خصوصی دو کشور را باز کنیم راه جلوی پایشان را باز کنیم می‌توانیم به ارقام بالاتر دست یابیم نگرانی دیگری که هست در سال آخر در حجم تجارت یک عدم تعادلی می‌بینیم یعنی در سال ۲۰۱۶ صادرات کشور ما به ایران تقریبا ۵ میلیارد دلار بوده الان حداکثر ممکن است به رقم سه میلیارد دلار برسد یعنی یک کاهش ۴۰ درصدی را ما در حجم صادرات به ایران می‌بینیم و برعکس صادرات ایران به ترکیه به شکل مشابهی افزایش را نشان می‌دهد یعنی از ۴.۷ دهم میلیارد دلار به ۸ میلیارد دلار خواهد رسید این البته برای ایران خبر خوبی هست این که صادرات ایران بیشتر بشود یک چنین چیزی برای هر کشوری می‌تواند خبر خوبی باشد، اما برای اینکه بتوانیم تجارت پایداری بین خودمان داشته باشیم باید یک تعادلی را بین تجارت دو کشور برقرار کنیم، اما در این رابطه ما در این موضوع مشکلی نداریم یعنی اینکه این تعادل به نفع ایران باشد آن چیزی که مهم است حجم تجارت را افزایش دهیم و راه را باز کنیم مشکلاتی در پیش پای تجارت دو کشور هست می‌خواهیم که این موانع را برداریم و باور داریم این کار را می‌توانیم انجام دهیم فقط باید تلاش بیشتری کنیم.

مجری: به این اشاره کردید که در سال ۲۰۱۲ حجم مبادلات بین دو کشور ۲۲ میلیارد بوده درست است؟ فرمودید که ۲۰۱۲، ۲۲ میلیارد بوده ۲۰۱۴، ۱۵ میلیارد دلار شده، این حجم مبادلات بین دو کشور تقلیل پیدا کرده چه راهکار‌هایی الان برای افزایش و رسیدن به آن نقاطی که روسای جمهور دو کشور تعیین کرده اند دارید؟
هاکان تکین: عقیده داریم تمام موانعی که پیش پای تجارت هست اگر بتوانیم برداریم و راه تجارت را باز کنیم به ما کمک می‌شود چرا که ما به مکانیزم در بازار تجارت آزاد باور داریم و باور داریم نتایجی که به نفع هر دو کشور هست ایجاد خواهد کرد شاید در آغاز تمایلات و نتایجی که شما ترجیح تان نباشد دیده شود، اما در بلند مدت آن تعادل خودش را پیدا خواهد کرد مدام همیشه از این دفاع می‌کنیم و در این جا ما ساز و کار‌هایی را در اختیار داریم برای مثال موافقت نامه تجارت ترجیحی که در ژانویه ۲۰۱۵ اجرایی شد ما این را بخواهیم گسترش بدهیم و مذاکراتی هم در این ارتباط تقریبا دو سال است که در جریان است ما اگر این را انجام بدهیم این گسترش را بتوانیم محقق کنیم البته اقتصاد ترکیه با ایران متفاوت است یعنی هم به لحاظ حجم متفاوت است اقتصاد ترکیه تقریبا حجم دو برابر اقتصاد ایران دارد در مورد ایران به دلایلی که قابل درک هست و ویژه ایران هست در این حد نتوانسته پیشرفت کند این برای ما قابل درک است به خاطر تحریم‌هایی که قرار گرفته ایم یا جداسازی‌هایی که در مورد ایران اعمال شده که ما همیشه باهاش مخالف بودیم با این سیاست ها، ولی به خصوص بعد از برجام فرصت خیلی بزرگی در مقابل ایران باز شد بخشی از تحریم لغو شد البته تحریم‌های یک طرفه‌ای که امریکا اعمال می‌کند متوجهش هستیم، اما در اصل هنوز شاید ایران یک مقدار اگر داخل کشور و در حوزه اقتصادی قدم‌های سریع تری در حوزه اصلاح اقتصادی بردارد به نظر من خیلی از کار‌ها می‌تواند ساده‌تر باشد و ما در خصوص بحث تجارت هنوز می‌بینیم که وقتی مذاکره می‌کنیم رفلکس‌های محافظتی درایران قوی است ما این را می‌فهمیم چرا که همین دوران‌ها را پشت سر گذاشتیم، اما معتقدیم در بلند مدت به نفع مردم ایران و به نفع اقتصاد ایران نخواهد بود این چیزی که صنایع شما را اقتصاد و تجارت شما را تقویت می‌کند آزاد کردن اقتصاد کردن کشورتان است.

مجری: برای خرید کالا خودتان می‌روید یا معمولا برایتان خرید می‌کنند؟
هاکان تکین: هر دوش اتفاق می‌افتد، چون من دوست دارم خرید کردن را این که بتوانم با انسان‌ها صحبت کنم و ارتباط بگیرم خوشم میاد و یکی از شانس‌های ما درایران است کسانی که ترکی صحبت می‌کنند تعدادشان زیاد است خیلی از مردم ترکی صحبت می‌کنند و این تجربه‌ای است که وقتی خرید در ایران می‌کنم دارم اول جایی می‌روم ترکی صحبت می‌کنم کسانی که ترکی صحبت کنند پیدا می‌شوند منظورم آذربایجانی‌های ایران است و از این زاویه هم صحبت می‌کنیم هم ارتباط برقرار می‌کنیم وچیزی هم که دلم بخواهد فرصت پیدا می‌کنم بخرم.

مجری: نظرتان در مورد نشان ساخت ایران در روی کالای ایرانی چیست؟
هاکان تکین: من به محصولات ایرانی اعتماد دارم در این خصوص مشکلی نیست اگر فارسی نوشته باشد شاید متوجه نشوم چه نوشته، ولی می‌توانم در ایران بگویم محصولات میوه و سبزیجات برای من خیلی خوب است چیز‌هایی که طعم طبیعی دارند محصولات غذایی خیلی خوبی در ایران هست خصوصا غذا‌های ما خیلی شبیه به هم است محصولات لبنی را خیلی دوست دارم ماست شیر خامه حقیقتا خیلی لذیذ هستند و من هر میهمانی یا هر دوستی که از ترکیه به ایران بیاید تلاش می‌کنم با محصولات ایرانی ازشون پذیرایی کنم و شما محصولات خیلی زیادی دارید هم محصولات غذایی هم محصولات صنایع دستی دارید محصولات ایرانی محصولات خوبی هستند شاید اگر بخواهیم از لحاظ تجاری درمورد این‌ها صحبت کنیم یک مقدار اگر بیشتر در حوزه تبلیغات و حوزه بسته بندی فعالیت بشود نیاز به توسعه دیده می‌شود، اما به لحاظ کیفیت محصولات ایرانی مشکلی نمی‌بینم.

مجری: می‌دانم ترکیه هم محصولات کشاورزی خیلی خوبی دارد شاید در دنیا به محصولات کشاورزی ترکیه شناخته شده باشد در زمینه محصولات مختلف باغی یا صیفی جات، شما چه قدر با محصولات حوزه نانو فناوری‌های بالا آن کالا‌هایی که در حوزه دانش بنیان در کشور جمهوری اسلامی ایران تولید می‌شود آشنا هستید؟
هاکان تکین: من اطلاع دارم در نشست‌هایی که در این خصوص داشتیم نشست‌هایی که با معاون رئیس جمهور دکتر ستاری داشتیم یا به مناسبت‌های دیگر دیدار‌ها و بازدید‌هایی که داشتیم گزارش‌هایی که در این خصوص خواندم می‌دانم ایران در این حوزه خیلی پیشرفته است حتی تلاش می‌کنیم دراین حوزه پروژه همکاری بین ترکیه و ایران را داشته باشیم و گذشته از این نه فقط در حوزه تکنولوژی ایران در حوزه دانش آکادمیک کشور قدرتمندی است در حوزه تولید علم از متوسط جهانی بالاتر است و این چیزی نیست که خیلی در دنیا در موردش اطلاعی داشته باشند به خاطر پیش داوری که در مورد ایران وجود دارد ما هم در مورد حوزه آموزش هم سرایت کرده در صورتی که ایران یک نیروی انسانی دانش آموخته خیلی قوی دارد و گذشته از این یکی از غنا‌های ایران هست در این حوزه با ترکیه هم می‌تواند همکاری نزدیک تری داشته باشد و این به نفع هر دو کشور است چرا که گهگاه ممکن است تکنولوژی را توسعه بدهید، اما نتوانید آن را تجاری سازی کنید و ما هم در این حوزه خیلی توانایی داریم و توسعه پیدا کرده ایم به نظرم با این همکاری می‌توانیم به شکلی منافع هر دو کشور را تامین کند همکاری مان ادامه داشته باشد.

مجری: یک بروشور از محصولات نانویی تولید جوانان جمهوری اسلامی ایران را برایتان آوردم که به محصول تبدیل شده اند خیلی کالا‌های زیادی هستند در حوزه محصولات نانو فقط این بروشور هست در حوزه صنعت پزشکی، نفت و گاز پتروشیمی هست این را تقدیم تان می‌کنم بعد برنامه نگاه کنید و بتوانید این‌ها را هم در کنار فرش و پسته و محصولات کشاورزی و... که به ترکیه می‌روید این‌ها را مبادله کنید
هاکان تکین: ان شالله، شما وظیفه معرفی محصولات هایتک ایران را به عهده دارید این قابل تقدیر است.

مجری: می‌توانم فروشنده محصولات هایتک جمهوری اسلامی ایران باشم؟‌
هاکان تکین: نمی‌دانم نمی‌توانم ارزیابی کنم.

مجری: وزیر اقتصاد ترکیه و وزیر صنعت معدن تجارت یک توافقی برای حذف دلار کردند و استفاده از واحد پول ملی دو کشور برای مبادلات را داشتند این هنوز خیلی عملی نشده نظر شما چیست؟ چرا هنوز به سطحی که باید برسد نرسیده؟
هاکان تکین: در این مورد خیلی اطلاعی ندارم، اما ما گام‌های مهمی را در این حوزه برداشتیم درمورد تجارت با پول‌های ملی دو کشور بعد از مدت خیلی کوتاهی بعد از سفررئیس جمهورمان در ۴ اکتبر به تهران روسای بانک مرکزی دو کشور یک موافقت نامه‌ای را در این خصوص امضا کردند موافقت نامه‌ای که امکان تجارت با پول‌های ملی دو کشور را ایجاد می‌کند با اجرایی شدن موافقت نامه باید دست کم یک بانک از هر دو کشور یک ساز و کاری بین خودشان ایجاد کنند و الان می‌خواهم با کمال امتنان این مسئله را مطرح کنم این سیستم حاضر شده و در هفته گذشته مدیر عامل دو بانک از ترکیه به ایران آمدند و اینجا با مسئولین بانک مرکزی و همین طور مقامات بانک‌های مهم ایران دیدار کردند من هم با آن‌ها یک نشستی داشتم و به من گفتند در این خصوص همه چیز آماده است و سیستم طراحی شده اولین تراکنش در چارچوب این سیستم یک هفته یا ده روز دیگر می‌تواند انجام شود در پایان ماه ژانویه و در نهایت در طول ماه فوریه این خیلی اتفاق خوبی است ان شالله ادامه خواهیم داد فقط برای اینکه بتوانیم به شکل درستی پیش ببریم گفتند که باید این مسئله را به دقت رساندند این که ما باید در تجارت مان به تعادل دقت کنیم اگر تجارت بین دو کشور متعادل نباشد تعادل بین صادرات و واردات بهم بخورد تجارت با پول‌های ملی دو کشور سخت می‌شود و این را باید به عنوان یک موضوع در پس ذهن خودمان داشته باشیم هم ما و مسئولین ایرانی.

مجری: اخباری که مربوط به ایران هست را چه طور پیگیری می‌کنید؟ ترجیح می‌دهید اطلاعات و اخبار را درباره جمهوری اسلامی ایران از کجا دریافت کنید؟
هاکان تکین: بیشتر از روزنامه تلویزیون و خبرگزاری‌های ایران تلاش می‌کنم پیگیری کنم و، چون فارسی بلد نیستم دوستانی که بلد هستند از طریق آن‌ها پیگیر این اخبار هستم و آن‌ها اطلاعات از این منابع می‌گیرند و با من در میان می‌گذارند گذشته از ایران روزنامه وخبرگزاری که به انگلیسی اخبار منتشر می‌کنند آن‌ها را هم پیگیری می‌کنم وحتی خبرگزاری‌هایی که به زبان ترکی استامبولی خبر منتشرمی کنند آن‌ها هم هستند و بیشتر این‌ها پایه منابع خبری من را تشکیل می‌دهند گذشته از این تلاش می‌کند بعضی از رسانه‌های بین المللی را پیگیری کنم چرا که در دنیای امروز هر چه قدر شما از افق‌های متفاوتی بتوانید به قضایا نگاه کنید حتی اگر ماهیت آن رسانه‌ها را بدانید چه مثبت و چه منفی، اما اینکه افق‌های متفاوت را بتوانید ببینید باعث می‌شود که درک شما از تحولات بیشتر شود و مفید است یعنی حتی یک مثال غیرمثبت هم می‌تواند برای گسترش درک شما از تحولات یاری رسان باشد گذشته از این درمورد اینکه رسانه‌های بین المللی تحولات ایران را چه طور منعکس می‌کنند در این خصوص مسائل و پیش داوری‌ها و ناآگاهی زیادی است معتقد نیستم همه اخباری که در مورد ایران منتشر می‌شود با سونیت باشد معتقدم کمبود امکان هم در این خصوص از مولفه‌هایی هست که باید به آن توجه شود چرا که اگر در ایران روزنامه نگاران بین المللی بیشتری حضور داشته باشند چه بسا بتوانند این روند اطلاع رسانی درست‌تر و سالم تری را به خارج از ایران ایجاد کنند در حال حاضر اصحاب رسانه به شکل گسترده در ایران حضور ندارند، اما وقتی اعلام می‌کنیم در مورد تظاهرات اعتراضی که در این اواخر در ایران اتفاق افتاد ما دیدیم که به خصوص رسانه خارجی اخبار را منحرف کنند و اخبار دروغی را در این ارتباط منتشر کنند این در مورد ایران نیست به طور کلی درکشور‌های غربی یک نگاه شرق شناسانه‌ای حاکم است و دیدگاه آن‌ها و همه چیز را آن‌ها با این عینک غربی نگاه می‌کنند و از آن فیلتر عبور می‌دهند و بر اساس این دیدگاه این اخبار را منتشر می‌کنند برای مخاطبین خودش این در مورد ایران هم صدق می‌کند در مورد ترکیه هم صدق می‌کند به عنوان کشور‌های منطقه با یک چنین چیزی روبه رو هستیم.

مجری: نظر شما در مورد صحبت‌های رئیس جمهور ایالات متحده امریکا بدانم شما چه دیدگاهی در مورد صحبت‌های ایشان که در خصوص ایران کرده اند دارید؟
هاکان تکین: من خیلی نیازی به توضیح ندارم واکنش همه دنیا را باعث شده و در بر داشته البته ظاهر رئیس جمهور امریکا نه فقط در مورد ایران که دیدگاه‌ها او در مورد هر مسئله دیگری تبدیل به تیترجنجالی رسانه‌ها می‌شود و واکنش برانگیز است و فکر نمی‌کنم نیاز به توضیح باشد می‌خواهم این موضوع را ببندم و به این کفایت کنم.

مجری: اصولا شما یک دیپلمات هستید ترامپ را یک دیپلمات می‌دانید یا آکتور سینما؟
هاکان تکین: برنامه‌ ای در تلویزیون داشت و به نظرم هنوز فکر کند خودش را در آن برنامه می‌بیند.

 

مجری: آقای ترامپ به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده امریکا از یک سری معاهده‌های بین المللی خارج شده مثل معاهده اب و هوای پاریس به کرات اعلام کرده که از برجام هم می‌خواهد خارج شود شما نگران نقد تعهدات امریکا با ترکیه نیستید؟
هاکان تکین: در مورد دیدگاه آن‌ها نسبت به ترکیه نمی‌توانم نظری بدهم، اما در دوره اخیر ما هم در ارتباط با امریکا دچار مشکل هستیم و یکی از بزرگترین مشکلاتی که با آن‌ها داریم و روبه رو هستیم موضوع سوریه هست در خصوص مبارزه با شاخه‌های سوریه‌ای پ. ک. ک. در این خصوص امریکا کمکی نکرده بالعکس علی رغم این که با امریکا در یک اتحادیه هستیم و آن‌ها متفق ما هستند با این گروه تروریستی که علیه ما فعالیت می‌کنند کمک نظامی می‌کنند و این مشکل بزرگی است و این مشکل هنوز ادامه دارد همان طور که می‌دانید یکی از اختلافات جدی ما هم که با امریکا داشتیم موضع امریکا در ارتباط با گولن لیدرگروه تروریستی وابسته به خود گولن هست کسی که لیدر کودتای ناموفق سال ۲۰۱۵ بود سال‌های درازی هست که در امریکا زندگی می‌کند ما می‌خواستیم دست کم بازداشت شود و جلوی فعالیت هایش گرفته شود، اما تا به حال این درخواست‌های ما با حساسیتی که انتظار داشت پیگیری نشد و پاسخ مناسبی نگرفت و این یکی از مشکلات جدی بین ترکیه و امریکاست.

مجری:شما در مورد امریکا گفتید و می‌دانم که امریکا یک پایگاه هوایی در ترکیه  دارد این کشور رئیس جمهوری دارد که هر لحظه دست به یک سری شو‌های تلویزیونی در کشورش می‌زند اساسا چرا باید امریکا لشکرکشی کند در غرب آسیا و اینجا پایگاه هوایی داشته باشد و در صورت تنش بین تهران و واشنگتن آیا ترکیه این پایگاه هوایی را در اختیار امریکا قرار می‌دهد؟
هاکان تکین: اول اشاره کنم که آن پایگاه نظامی امریکا نیست پایگاه نظامی ناتو است این که امریکا چرا تعرض بیشتری در منطقه داشته باشد باید از مسئولین امریکایی پرسید، اما ترکیه مطلقا نه با امریکا نه با هیچ کشور دیگری علیه ایران به هیچ شکلی همکاری انجام نمی‌دهد و نخواهد داد بالعکس ترکیه در گذشته اگر نگاه کنیم همین گذشته نزدیک تجربه نشان می‌دهد که ترکیه در مقابل فشار‌های امریکا در این خصوص مقاومت کرده در برابر سیاست‌های ایزوله کردن ایران اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران ترکیه همواره با این‌ها مبارزه کرده ایران برای ما کشور مهم دوست و همسایه هست کشوری هست که ما باهاش منافع مشترک داریم و متقابل داریم و به خاطر همین ما با کشور دیگری نه با امریکا نه هیچ کشور دیگری روی هیچ پروژه دیگری که علیه ایران باشد همکاری نمی‌توانیم داشته باشیم و یک چنین چیزی نمی‌تواند برای ما موضوعیت داشته باشد.

مجری: اگر امریکا از برجام به صورت کامل خارج شود شما برنامه تان برای ادامه روابط تان مخصوصا روابط اقتصادی تان با جمهوری اسلامی ایران چیست؟
هاکان تکین: این درست نیست که براساس فرضیه‌ها صحبت کنیم ما معتقدیم که برجام به صلح بین المللی و ثبات منطقه‌ای کمک کرده معتقدیم که در امریکا اتفاق نظری در این خصوص نیست اینکه چه اتفاقی قرار است بیفتد سه ماه و نیم دیگر تقریبا خواهیم دید و آرزوی این که برجام پایدار بماند، اما اگر امریکا از این موافقت نامه و از این معاهده بخواهد خارج شود یا بخواهد برعلیه آن فعالیت کند و این آخر دنیا نیست با شرایط جدیدی که شکل بگیرد خودمان را آدابته می‌کنیم محکوم به پذیرش سیاست‌های تحمیلی هیچ کشوری نیستیم.

مجری: نظرتان در مورد مواضع اخیر عربستان سعودی در خصوص ایران چیست؟
هاکان تکین: این تنشی که بین ایران و عربستان سعودی است وضعیتی است که ما خوشحال نیستیم باعث تاسف ما هم هست برای رفع این وضعیت هم ما تلاش کردیم و به تلاش‌های خودمان هم ادامه می‌دهیم، اما آنچه پایه این مسئله است این است که این دو کشور برای رفع این مشکلات و وضعیت باید اراده مشترک و متقابلی داشته باشند در حال حاضر چنین فضایی را نمی‌بینیم امیدواریم شرایطی برای به وجود آمدن یک چنین فضایی در کوتاه مدت ایجاد شود.

مجری: مایلم مواضع دولت ترکیه در خصوص اقدام تجزیه طلبانه کردستان عراق و حمایت‌های رژیم صهیونیستی از این اقدام کردستان اقلیم کردستان عراق را بدانم
هاکان تکین: در این خصوص رویکرد ما خیلی روشن است ما هم پیش از اعلام رفراندم استقلال و هم در حین آن اقدامات مان مشخص بود پیام‌هایی که دادیم هم موجود بود متاسفانه حکومت اقلیم کردستان عراق این پیام‌ها به شکلی که باید دقت نکرد و نتایج الان مشخص است آن‌ها خودشان شکست خورده اند موضع اسرائیل هم در این ارتباط کاملا آشکار بود نتانیاهو به شکل آشکاری حمایت خودش را از یک کردستان مستقل اعلام کرد آن‌ها اهداف متفاوتی دارند تصور نمی‌کنم که برادران کرد ما در عراق یا کشور‌های دیگر حمایت اسرائیل بتواند به اهداف آن‌ها کمک کند چرا که اهداف اسرائیل چیز دیگری است و امید ما این است که برادران کرد عراقی ما این خطایی که مرتکب شده اند در کوتاه مدت متوجهش شود و برای جبران آن گام بردارند.

مجری: ۶ صفر را از واحد ملی خودتان لیر حذف کردید آیا این تجربه برای شما موفق بوده است؟
هاکان تکین: این که به لحاظ عملی خیلی مفید بود این ۶ صفر حذف شد الان اگر ریاضی تان خیلی خوب نبود به حساب و کتاب به مشکل برمی خوردید البته این شاید قشنگ باشد که میلیارد‌ها پول باشد، ولی به لحاظ روانی می‌گویم، اما این شوخی قضیه است از شوخی گذشته ما این ۶ صفر را حذف کردیم این یک سیاست موفقی بود و موافقانه اعمال شد، اما برای موفقیت یک چنین سیاستی آن اقتصاد باید به یک ثباتی برسد تورم تحت کنترل باشد باقی پارامتر‌های اقتصادی تحت کنترل باشند و شما باید به نقطه ثبات در اقتصاد برسید تا چنین سیاستی موفقیت آمیز باشد و بعد این به ثباتی رسیدیم و این گام را برداشتیم در ایران هم یکی از مشکلاتی که باهاش روبه رو هستیم تعداد صفر‌ها پول است داستان ریال و تومان هم هست من هنوز هم گاهی اوقات برایم خطا می‌شود ان شالله در کوتاه مدت ایران به ثبات اقتصادی دست پیدا کرد و ۶ صفر را بردارد.

مجری: شما اقدامات مهمی در بازار سرمایه جمهوری اسلامی ایران انجام دادید توافقات بسیار مهمی بین بورس تهران و بورس استامبول صورت گرفته است نظر شما در مورد این اتفاق چیست؟ چه قدر این اتفاق عملی می‌شود در مورد تابلو‌های مشترک در مورد؟ که در واقع شرکت‌های ایرانی در تابلوی بورس استامبول عرضه شوند و شرکت‌های ترکیه‌ای در تابلوی بورس تهران عرضه شوند در مورد این خواستم بدانم و اقدامات شما برای همکاری و توسعه روابط با بازار سرمایه جمهوری اسلامی ایران دارید؟
هاکان تکین: در این خصوص همان طور که گفتید گام‌های مهمی برداشته شده، ولی هنوز به اجرایی شدن نرسیدیم این که ببینیم گام جدی و عینی نتوانستیم برداریم به خاطر این که هنوز مشکلاتی در خصوص روابط بانکی و همکاری‌های بانکی وجود دارد به این خاطر این سخت است در بورس بانکداری یک ابزار مهمی است برای انجام تراکنش‌ها گاهی اوقات مانع ایجاد کرده امیدواریم در دوران پیش رو از آن زاویه در نقطه بهتری باشیم و همکاری بین بورسی ما در چارچوب موافقت‌هایی که امضا شده پیش برود.

مجری: تحولات سوریه چه قدر در آینده روابط بین ترکیه و جمهوری اسلامی ایران تاثیر می‌گذارد؟ چه طور می‌توانیم به تجار و بازرگانان و سرمایه گذاران دو طرف این تضمین را بدهیم که این اتفاقاتی که بین ترکیه و سوریه رخ می‌دهد و آینده روابط بین ایران و ترکیه تاثیری در معاملات و سرمایه گذاری آن‌ها نخواهد داشت؟
هاکان تکین: هنوز زود است برای اینکه این صحبت‌ها را بکنیم ما باید در آغاز در سوریه یک صلح پایداری برقرار کنیم و راه حل سیاسی دست پیدا کنیم بعد از آن گامی که برداشته شود بازسازی سوریه است و پروژه‌های اقتصادی که در سوریه هستند. اگر بخش خصوصی ایران وترکیه قرار باشد در سوریه قرارداد مشترکی داشته باشند همان طور که برقراری صلح با ایران و روسیه تلاش می‌کنند و همکاری می‌کنند ان شالله بعد از دست پیدا کردن به راه حل و ایجاد ثبات در سوریه و راه حل سیاسی برای سوریه البته درآمد اقتصاد تجاری با ایران و کشور‌های دیگر می‌تواند پروژه‌های همکاری داشته باشیم باعث خوشحالی ما باشد چرا که مردم سوریه به این احتیاج دارند، اما باید در سوریه آن‌ها به صلح و آرامش برسند آن‌ها به صلح و آرامش نیاز دارند بعد از آن باید گام‌های در جهت رفاه بردارند.

مجری: در پایان هر چه می‌خواهید با ملت بزرگ ایران سخن بگویید، بفرمایید
هاکان تکین: ممکن است چیز‌هایی را فراموش کرده باشم، اما مردم ایران را خیلی دوست داریم ما اینجا زندگی می‌کنیم فقط برای من نیست کسانی که میان اینجا پیش من دوستان من چه هیئت‌های رسمی چه میهمانان دیگر وقتی میان اینجا و من را می‌بینند این مسئله را می‌گویند ما دو ملت بسیار نزدیکی به یکدیگر هستیم و گذشته از این ما مجبور به همکاری با هم هستیم جغرافیا تاریخ فرهنگ ما را به همدیگر پیوند می‌دهد ما نباید این را فراموش کنیم گهگاه شاید دوره‌هایی بوده که ازش غافل شدیم و این البته دو طرفه است نمی‌خواهم اینجا یک طرف را مقصر بدانم، اما اگر ما همواره آگاه باشیم نسبت به این هم ملت ترکیه و هم ملت ایران به جایگاه خیلی بهتری خواهند رسید من در طول مدتی که مشغول انجام وظیفه در ایران بودم از محبت گرمی که مردم ایران به من داشتند تشکر می‌کنم یعنی گذشته از مقامات رسمی ایران مردم ایران هم میهمان نوازی گرم خودشان را به من نشان دادند و از این بابت خیلی خوشحالم در اینجا نمی‌دانم چه قدر ماموریت من ادامه خواهد داشت، اما از همین حالا خاطرات ایران در ذهن من به زیبایی هک شده و من همواره یک دوست برای ایران خواهم بود.