نگاهی به انتقال آب خزر/ پروژه ای که از سوی مجلس رد شد

به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد ، مساله انتقال آب از دریای خزر به مناطق خشک و کم آب کشور با توجه به مشکلات کم‌آبی و خشکسالی از سال‌ها قبل مورد توجه مسئولان قرار گرفت و برخی تنها راه مقابله با کم آبی را انتقال آب به مناطق خشک و کم آب کشور می‌دانند.

در این میان مطالعات بسیاری از سوی وزارت نیرو برای این اقدام صورت گرفت و در این زمینه چیت جیان وزیر سابق نیرو، انتقال آب دریای خزر به استان سمنان را در راستای مرتفع کردن بحران کم آبی در استان سمنان دانسته بود.

با این حال در اولین روز از فرصت سه روزه کمیسیون تلفیق بودجه برای بررسی لایحه بودجه سال ۹۷، پروژه انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی منتفی شد و سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه مجلس در این زمینه تاکید کرد: نمایندگان عضو کمیسیون با انجام مطالعه برای انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی مخالفت کردند.

گفتنی است بر اساس گزارش مرکز استراتژیک ریاست جمهوری، انتقال آب دریای خزر به کویر مرکزی وحتی اتصال آن به خلیج فارس اولین بار حدود ۲۴ سال پیش مطرح شد.

بعد از گذشت دو دهه فراموشی این طرح دوباره در دولت دهم با قدرت بیشتری نمایان شد و عملیات اجرایی آن در روز بیستم فروردین ماه سال ۱۳۹۱، در ساحل منطقه گوهرباران استان مازندران آغاز شد.

پس از آن در دولت یازدهم، قائم مقام وزیرنیرو اعلام کرد که فاز اول مطالعه انتقال آب دریای خزر به سمنان انجام شده است و انتقال ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب برای مصارف شرب و صنعت در این طرح مدنظر قرار دارد.

این طرح با دیدگاه‌های موافق و مخالف بسیاری مواجه شد و بالاخره چند روز گذشته در بررسی لایحه بودجه سال ۹۷ از سوی کمیسیون تلفیق بودجه مجلس رد شد.

در این میان کارشناسان بسیاری مخالفت خود را با این طرح اعلام کردند که از جمله دلایل مخالفت آنها را می توان قیمت تمام شده یک مترمکعب آب در این طرح پس از شیرین سازی و انتقال دانست که حاکی از عدم توجیه پذیری اقتصادی آن است.

یکی دیگر از دلایل عمده ای که کارشناسان با این طرح مخالف هستند، پساب حاصل از شیرین سازی  است که باعث می شود نمک و حرارت زیادی به دریا تخلیه شود که در فاصله نزدیک به مجرای تخلیه کننده آثاری منفی بر موجودات دریایی وارد می کند.

در این زمینه با ایرج حیدریان مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای سمنان به گفت و گو مشروح پرداختیم تا از آخرین وضعیت آبی این استان و مشکلات آن‌ها در این زمینه مطلع شویم و در خصوص این طرح و فواید آن برای تامین آب مورد نیاز استان باخبر شویم.

میزان: با توجه به بارش کم باران در سال آبی جاری شرایط مخازن سد‌های استان سمنان چگونه است؟

حیدریان: با عنایت به کاهش بارش‌ها و نزولات جوی در سال آبی جاری ذخیره مخزن سد دامغان با کاهش ۱۳ درصدی روبه رو بوده است به نحوی که حجم مخزن از 12.57 میلیون متر مکعب در سال گذشته به 9.92 میلیون متر مکعب در سال جدید رسیده است. لازم به ذکر است حجم مخزن در تراز نرمال برابر ۲۱ میلیون متر مکعب بوده همچنین شایان ذکر است به علت کاهش ورودی سد دامغان تخصیص آب در بخش کشاورزی وشرب دامغان در سالجاری کاهش یافته است که این موضوع در شورای حفاظت استان نیز مورد تصویب قرار گرفته است.

میزان: به طور میانگین چند درصد از مخازن سد‌های این استان خالی است؟

حیدریان: سد دامغان تنها سد در حال بهره برداری استان سمنان است. با توجه به حجم مخزن در تراز نرمال به میزان ۲۱ میلیون متر مکعب، ۵۳ درصد حجم مخزن در سال جاری خالی و ۴۷ درصد آن پر است بنابراین با توجه به کاهش بارندگی و ادامه خشکسالی، حجم مخزن نسبت به سال گذشته ۱۳ درصد کاهش یافته است.

سد دامغان سال جاری سال گذشته

میزان: برنامه شما برای تامین آب شرب در تابستان چگونه است؟

حیدریان: اولویت تامین آب شرب بر اساس قانون توزیع عادلانه آب بوده و از منابع آب زیرزمینی تامین می‌گردد. در صورت کمبود، با هماهنگی شورای مدیریت بحران، از منابع آبی سایر دستگاه‌ها که قابلیت شرب دارند، استفاده می‌گردد. از محل سد‌های تامین کننده آب شرب نیز بر اساس برنامه بهره برداری سد و اولویت شرب اقدام خواهد شد.

میزان: با توجه به شرایط آبی منطقه، طرح انتقال آب از دریای خزر به سمنان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

حیدریان: بر اساس مطالعات انجام شده، نیاز آب شرب استان سمنان در افق ۱۴۲۵ بیش از 92.84 میلیون متر مکعب در سال و کمبود آب 72.13 میلیون متر مکعب برآورد شده است.

همچنین میانگین سالیانه بیش از ۱۵۰ میلیون متر مکعب کسری مخزن در آبخوان‌های دارای شبکه رفتار سنجی استان رخ می‌دهد و عدم توازن بیلان در کل محدوده‌های مطالعاتی ۱۹۳ میلیون متر مکعب در سال است که موجب افت شدید کمی و کیفی آب‌های زیرزمینی شده است. در راستای تامین کوتاه مدت و میان مدت نیاز آب شرب استان، طرح‌های تامین و انتقال آب در سطح استان در حال مطالعه و اجرا می‌باشد. اما جهت تامین نیاز بلندمدت، استفاده از منابع آب پایدار و کافی ضروری است. بر این اساس و با توجه به محدودیت‌های استان، انتقال آب از حوضه‌های مجاور مورد توجه قرار گرفته است.

یکی از راهکار‌های بررسی شده، استفاده از آب‌های غیرمتعارف از جمله شیرین سازی و انتقال آب از دریای خزر است این موضوع در سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور نیز، تحت عنوان "اولویت استفاده از منابع آب‌های مشترک" ذکر شده است.

همچنین، طبق مصوبه هفتادمین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد مورخ سوم مهرماه ۱۳۹۴ با موضوع "برنامه ۲۰۳۰ به منظور توسعه پایدار" در تفسیر هدف ششم به توسعه همکاری‌های بین المللی در فعالیت‌ها و برنامه‌های مرتبط با آب و بهداشت شامل نمک زدایی و شیرین سازی اشاره شده است.

میزان: آیا این طرح می‌تواند برای استان شما راه گشا باشد؟

حیدریان: با توجه موارد مطرح شده در پاسخ سوال قبل و همچنین ضرورت ایجاد اشتغال و استقرار صنعت در استان، امکان جهش جمعیتی در آینده نزدیک به دلایل وجود پتانسیل بالای توسعه‌ی استان، مشکلات کمی و کیفی منابع آب موجود، نرخ افزایش رشد جمعیت شهری و روستایی و مهاجرپذیری از کلان شهر تهران و استان‌های همجوار، نرخ رشد استقرار صنایع بزرگ با نیاز آبی کم، دارا بودن معادن غنی، دشت‌های هموار و پتانسیل ایجاد و توسعه صنایع، سرانه بالای دانشگاهی و پتانسیل گردشگری، قرارگیری در مسیر جاده ترانزیت بین المللی و حرم حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) و عبور سالانه حدود ۱۵ میلیون زائر، افت کیفیت مناسب منابع آب فعلی تامین کننده شهر‌ها و روستا‌های استان به علت گسترش تشکیلات تبخیری، هجوم آب‌های شور و قرارگیری در بافت مسکونی، ضرورت صرفه جویی در برداشت از منابع آب داخلی استان در جهت به تعادل رساندن و جلوگیری از افت منابع آب زیرزمینی و نشست زمین در مناطق مختلف استان به دلیل برداشت‌های بیش از حد توان و ظرفیت سفره‌های آب زیرزمینی، اجرای طرح انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان با رعایت مسائل زیست محیطی نه تنها راه گشا، بلکه ضروری است.