تماشای عصر پهلوی بدون آرایش و تزئینات اضافه
از انفعال اولیه تا شروعی مؤثر
پخش مستندهای متعدد از زندگی پهلوی‌ها از رضاخان گرفته تا محمدرضا و از تاجگذاری گرفته تا جشن‌های 2هزار و 500ساله که با رنگ و لعابی خاص و البته گفتار‌های متن هدفمند به دنبال نمایش یک دوران باشکوه از تاریخ معاصر ایران را داشتند، در داخل کشور با برخورد‌های مقطعی و منفعلانه‌ای همراه شد. بعضاً مورخان مصاحبه می‌کردند و یادداشت می‌نوشتند و ادعاهای مستندهای«من وتو» را زیر سؤال می‌بردند، ولی جادوی تصویر و جاذبه سینمای مستند چیزی نبود که با یادداشت‌های خشک تاریخی بشود به آن پاسخ داد. بهترین روش برای روشن‌سازی در مقابل تحریف تاریخ استفاده از ابزار مشابه یعنی سینمای مستند بود؛ جوابی که خیلی زود به ذهن مستندسازان جبهه انقلاب فرهنگی رسید؛ مستند پاسخ به مستند، سیاستی استراتژیک برای خنثی‌سازی فضاسازی رسانه‌های وابسته به بازماندگان پهلوی‌ها.
در برابر طوفان
یکی از اولین گام‌ها درباره نشان دادن چهره پهلوی‌ها، ساخت مجموعه «در برابر طوفان» بود که در دهه‌فجر سال گذشته از تلویزیون پخش شد؛ مستندی به کارگردانی «مهدی نقویان» که متخصص ساخت مستندهای آرشیوی است و سبک کاری‌اش در میان مستندسازان هم نسلش، شاخص و شناخته شده است. محسن یزدی، مدیر مرکز مستند سوره، حوزه هنری در اواخر سال گذشته در مصاحبه‌ای از سیاست تولید مستند درباره پهلوی‌ها خبر می‌دهد و می‌گوید: نظر رهبر انقلاب بود که به تاریخچه حکومت پهلوی پرداخته شود، همانطور که همه می‌دانیم یکی از فاسدترین و وابسته‌ترین خاندان پادشاهی کشور خاندان پهلوی بودند که بسیاری از مردم ما در مورد نحوه حکومت آنها چیزی نمی‌دانند، به همین منظور ما مستند پهلوی دوم با نام «در برابر طوفان» را در 10 قسمت با تصاویر آرشیوی دیده نشده و بی‌بدیل ساختیم که دهه فجر از تلویزیون پخش شد و با استقبال خوبی هم همراه بود، بازخوردهای مثبت خوبی هم داشت و مورد توجه بزرگان نظام هم قرار گرفت. به نظرم «در برابر طوفان» می‌تواند آغاز یک جریان برای تولید جدی‌تر مستندهای تاریخی باشد. یزدی در همان مستند از ساخت مستند «رضا خان» خبر می‌دهد؛ مستندی که اکنون آماده شده و در آستانه دهه فجر قرار است از تلویزیون پخش شود.
رضا خان میرپنج
زمانی که هنوز مستند« من و تو » درباره رضاخان پخش نشده بود، در یکی از شبکه‌های تلویزیونی متعلق به صداوسیما، صادق زیباکلام شروع به تعریف و تمجید از رضا خان کرد؛تعریف و تمجید‌هایی که حتی در مستند یک سو نگر «من و تو» هم چنین غلو‌آمیز بیان نشد. احتمالاً درباره شخصیت واقعی قزاق بلند قد و خشنی به نام رضا پالانی که پله‌های ترقی را تا سردار سپهی طی کرد و دست آخر نسخه قاجار‌ها را در پیچید، سؤالات زیادی در ذهن کسانی که اطلاعات تاریخی‌شان زیاد نیست، به وجود آورد. اکنون بعد از یک سال از گفت و گوی محسن یزدی، مستند رضاخان آماده پخش شده است.
مهدی فارسی، کارگردان این مستند می‌گوید: «جنبه‌های اجتماعی دوران پهلوی اول برای ما بسیار مهم بود و به همین علت تصمیم به آوردن این قسمت از تاریخ در مجموعه مستند «رضاخان» گرفتیم. البته در مسیر تولید این فیلم از راهنمایی‌های سیروس سعدوندیان که 40 سال سابقه فعالیت در حوزه تاریخ معاصر دارد و تخصص اصلی او بررسی دوران قاجار و پهلوی اول است، استفاده کردیم.» این مستندساز می‌افزاید: برای ساخت مجموعه مستند «رضاخان» تصاویری را از تبعیدگاه رضاخان در جزیره موریس و همچنین از ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی تهیه کردیم که بعید می‌دانم تا به حال مستندسازی چنین کاری را انجام داده باشد. برای نخستین‌بار در آرشیو ملی ژوهانسبورگ 500 صفحه سند از مرگ رضاخان پیدا کردیم که تا امروز حتی ترجمه هم نشده است، گواهی فوت رضاخان را هم در بین این اسناد پیدا کردیم» ؛ کاری که مستندسازان « من وتو » زحمت آن را نکشیده بودند و با همان تصاویر آرشیوی غنیمتی کارشان را انجام داده بودند.
حالا نوبت بچه‌های انقلاب است
تولید مستند پرتره از زندگی رجال شناخته شده عصر پهلوی مانند «اعلم» و «هویدا» یا ساخت مستند درباره زندگی «اشرف پهلوی» خواهر شاه و یکی از بحث‌برانگیزترین چهره‌های تاریخ معاصر ایران، بخش دیگری از فعالیت جوانان مستندسازی در یکی دو سال اخیر بوده است. مهدی نقویان که امسال «خارج از دید» را با نگاهی به وقایع سال 88 ساخته است، می‌گوید: امروز اما نسل جدید، نسل ما، با باری بسا سنگین‌تر از دیروز به میدان آمده است. امروز جبهه‌های جنگ رسانه‌ای تا محیط شخصی فردفرد مردم ایران رسوخ پیدا کرده و حملات دشمن، نفوذی بی‌سابقه یافته است. عمده بار این جنگ نرم رسانه‌ای بر عهده فیلم‌های مستند است. کمتر به خاطر داریم که یک فیلم داستانی از سوی جبهه دشمن تأثیرات گسترده‌ای در روایت مجدد تاریخ انقلاب و مردم داشته باشد. فیلم‌های مستندی که پیاپی از سوی جبهه مقابل ساخته و توزیع شده، تاکنون کوشیده‌اند تا ابعاد گوناگون حیات شجره انقلاب اسلامی را در میان مردم تحریف کنند و ریشه‌های آن را بخشکانند،اما در میان این ظلمت فراگیر، نسل جدید به فانوسی روشن‌تر از دیروز مسلح است.
میثاق با یک منشور
اهمیت کار مستندسازان جوان جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی باعث شد تا آنها در یک دیدار صمیمی در محضر مقام معظم رهبری حاضر شوند؛دیداری که به گفته حاضران در آن به بحث و تبادل‌نظر درباره ساخت مستند پرداخته شد. حاصل این جلسه و دیدار دوستانه، پیام رهبر انقلاب خطاب به مستندسازان بود که هفته پیش با عنوان منشور مستندسازان رونمایی شد. احمد زائری، مستندساز جوان کشورمان می‌گوید: وقتی این نامه را خواندم با توصیه‌های بسیاری از سوی ایشان مواجه شدم. ایشان فیلمساز و به ویژه مستندساز را به با خدا بودن دعوت می‌کنند. ایشان ما را به راستگو بودن و واقع‌گرایی دعوت می‌کنند. توصیه‌های ایشان واقعیات است و باید حواسمان باشد که وقتی دوربین به دست می‌گیریم، مسئول هستیم و وظیفه داریم. به نظرم ایشان به عنوان یک پدر توصیه‌هایی به فرزندانش دارند که باید به آن عمل کنیم. این مستندساز تصریح می‌کند: مطمئناً واکنش سریع مستندسازان به اتفاقات و بحران‌های کشور و منطقه در توجه رهبری به این ژانر تأثیرگذار بوده است. هر هنرمندی دغدغه‌های خودش و آنچه پیرامونش رخ می‌دهد، دارد.
به نظر می‌رسد یکی از واکنش‌های سریع جوانان مستندساز، پرداختن به دوران پهلوی بود، به خصوص اینکه در فضای شبکه‌های مجازی عده‌ای با سوء‌استفاده از ناآگاهی تاریخی برخی از کاربران، شایعات زیادی را جهت تطهیر وقایع پیش از سال 57 منتشر می‌کنند و هرچه بر میزان تولید مستندهای روشنگر در خصوص عصر پهلوی افزوده شود، راه برای شایعه‌سازان بیش از پیش بسته می‌شود.
منبع: جوان
: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.