نحوه تعیین سهم‌الارث وراث متوفی در قانون چگونه است؟

 

هرچند گاهی نیز شخص متوفی در زمان حیاتش، برخی اموال خود را از طریق درج در وصیت‌نامه به دیگران می‌بخشد، اما در این میان اشخاص ذی‌نفع دیگری نیز غیر از وراث وجود دارند که از اموال متوفی، سهمی دریافت می‌کنند.

بر اساس ماده ۲۵۰ قانون امور حسبی، رد ترکه باید در مدت یک ماه از تاریخ اطلاع وراث به فوت مورث به عمل آید و اگر در این مدت نامبرده در رد ترکه، نظری ارایه ندهد، در حکم قبول آن خواهد بود.

 

در صورتی که ورثه ترکه را قبول کنند، هر یک مسئول پرداخت تمام دیون متوفی به نسبت سهم خود خواهند بود مگر اینکه ثابت کنند دیون متوفی زاید بر ترکه است و در صورت قبول نکردن ترکه، از پرداخت بدهی‌های متوفی، معاف خواهند بود.

دارایی‌های متوفی به دو بخش مثبت و منفی تقسیم می‌شود. بخش مثبت آن عبارت از حقوق، اموال و مطالبات متوفی از اشخاص دیگر بوده و بخش منفی آن، بدهی‌هایی است که متوفی به دیگران حتی وارثان خود دارد که در مجموع با عنوان ترکه تعیین می‌شود.

برای حفظ و رساندن ترکه به وارثان و دیگر صاحبان آن، اقداماتی از قبیل: مهر و موم ترکه، تحریر ترکه و اداره آن باید انجام شود که در صلاحیت دادگاه عمومی آخرین اقامتگاه متوفی است و در صورت نداشتن اقامتگاه در ایران، در صلاحیت دادگاه آخرین محل سکونت متوفی خواهد بود.

دادگاه صالح به درخواست ورثه یا نماینده آن‌ها یا طلبکار متوفی که دارای سند رسمی طلب یا حکم قطعی نسبت به آن باشد و وصی متوفی، فورا و با ابلاغ وقت مهر و موم ترکه به اشخاص ذی‌نفع، به مهر و موم ترکه اقدام می‌کند.

بر اساس ماده ۲۰۶ قانون امور حسبی، تحریر ترکه، تعیین مقدار ترکه و بدهی‌های متوفی است. این کار به طور معمول بدون مراجعه به دادگاه توسط وارثان و طلبکاران متوفی انجام می‌شود.

اگر اختلافی در این میان باشد یا اینکه در میان وارثان شخص غایب یا محجوری (سفیه، دیوانه، کودک) باشد، از دادگاهی که آخرین اقامتگاه یا منزل متوفی در آن بوده است، درخواست تحریر ترکه می‌شود البته این درخواست از ورثه یا نماینده قانونی آن‌ها مانند وکیل و وصی برای اداره اموال متوفی پذیرفته می‌شود.

پس از آن که ورثه ترکه را قبول کردند، هر یک از آن‌ها عهده‌دار پرداخت بدهی‌های متوفی به نسبت سهم خود خواهند بود. اگر میزان ترکه کفاف بدهی را ندهد باید این عدم کفایت را ثابت کنند.

وارثی که ترکه را قبول کرده است، تا زمانی که تصرفی در ترکه نکرده باشد (مثلا مالی از آن را نفروخته باشد) می‌تواند ترکه را رد کند.

ورثه طی یک ماه از تاریخ اطلاع از فوت مورث، اگر بخواهند ترکه را رد کنند، باید نظر خود را کتبی یا شفاهی به دادگاه اطلاع دهند که اطلاع مربوط در دفتر مخصوص ثبت خواهد شد. در غیر این صورت پس از یک ماه مذکور فرض می‌شود که ترکه را قبول کرده‌اند. رد ترکه از سوی ورثه به معنای رد سهم‌الارث خود نیست.

همچنین در مورد نفقه باید گفت که مطابق ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی، در هر حال زوجه می‌تواند برای نفقه زمان گذشته خود اقامه دعوی کند و طلب وی از بابت نفقه مزبور طلب ممتاز بوده و در صورت افلاس یا ورشکستگی شوهر، زن مقدم بر غرما (طلبکاران) خواهد بود.