«پرندگان ایران» یک مرجع معتبر علمی

به گزارش خبرنگار گروه جامعه ، در این مراسم که با حضور محمد توحیدی‌فر و ابوالقاسم خالقی‌زاده دو نویسنده ایرانی کتاب «پرندگان ایران» و جمعی از پرنده‌شناسان برتر کشور و علاقه‌مندان حوزه پرنده‌نگری برگزار شد، نویسندگان به بیان نکاتی درباره محتوای کتاب و مراحل تدوین کتاب پرداختند.

توحیدی‌فر با بیان اینکه کتاب «پرندگان ایران» دومین منبع پرنده‌شناسی تلقی می‌شود که تمامی گونه‌ها و زیرگونه‌های پرندگان ایران را پس از گذشت یک قرن از چاپ فهرست زارودنی مورد پوشش قرار می‌دهد و علاوه بر این، فهرست‌های پیشین پرندگان ایران را روزآمد می‌کند، گفت: گردآوری و تنظیم این کتاب پنج سال زمان برد، نویسندگان سه سال به‌صورت غیر پیوسته و دو سال به‌صورت پیوسته روی این اثر کار کردند. در تألیف این کتاب از دو روش استفاده کردیم، نخست بررسی منابع کتابخانه‌ای که در این مرحله 350 مرجع مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. روش بعدی گردآوری اطلاعات صحرایی چاپ نشده بود. در چند سال اخیر بخش عظیمی از داده‌های ما منتشر نشده است. در تألیف کتاب «پرندگان ایران» تمام تلاشمان را برای بهره بردن از این گونه داده‌ها به کار بردیم.

وی افزود: این کتاب در ابتدا به زبان انگلیسی به رشته تحریر درآمد اما به پیشنهاد من قرار شد بخش‌های مهم آن به فارسی نیز ترجمه شود و به این ترتیب ماحصل یک کتاب دو زبانه شد.   

این پژوهشگر در ادامه به توضیح محتوای کتاب پرداخت و اظهار کرد: در فهرست تفصیلی اصلی این کتاب، 551 گونه و در لیست سیستماتیک اصلی، 535 زیرگونه معرفی شده است. در این خصوص، فاکتورهایی چون پراکنش جهانی، وجود نمونه‌ موزه‌ای و استناد آن در منابع علمی و همچنین تجربه متخصصین لحاظ شده است.

توحیدی‌فر گفت: دو فهرست به لیست اصلی افزوده شد. فهرست ضمیمه‌ نخست شامل لیستی از 135 زیرگونه است که حضور آنها در ایران مشکوک است و فهرست دوم 44 گونه که اگرچه حضور آنها در ایران گزارش شده اما تا کنون ایران مورد تأیید قرار نگرفته است. همچنین فهرست کامل منابعی که در کل متن به آنها ارجاع شده در پایان کتاب آمده است.

وی ادامه داد: در این کتاب مورفولوژی و بوم‌شناسی گونه‌ها بیان نشده است. همچنین نقشه پراکنش نیز در کتاب نیامده و به ذکر موقعیت هر گونه و زیرگونه اکتفا کرده‌ایم.

نویسنده «پرندگان ایران» عنوان کرد: نویسندگان ایرانی این کتاب به این نتیجه رسیدند که مهمترین نکته‌ای که همه باید به آن توجه کنند تمرکز روی موضوع حفاظت است و ما زمانی می‌توانیم از پرندگان ایران حفاظت کنیم که اطلاعات درست و مستندی از آنها در دست داشته باشیم. هنگامیکه اطلاعات با روش درست گردآوری شود، حساسیت‌زایی برای سازمان‌هایی مانند سازمان محیط زیست به‌وجود می‌آید و ما می‌توانیم امیدوار باشیم که حفاظت از گونه‌ها صورت می‌گیرد.

ابوالقاسم خالقی‌زاده، یکی دیگر از نویسندگان ایرانی کتاب «پرندگان ایران» در این نشست گفت:  پنج نویسنده از هفت نویسنده کتاب غیرایرانی بوده و جملگی پرنده‌شناسان متبحر و مشهوری در سطح کشور خود، منطقه خاورمیانه و به حد اولی، در منطقه پاله‌آرکتیک هستند.

وی افزود: مهمترین نکته این کتاب این است که دومین چک لیست زیرگونه‌ها محسوب می‌شود. درباره گونه‌ها لیست‌های زیادی ارائه شده اما درباره زیرگونه‌ها بعد از لیست زارودنی در 1911 میلادی، کتاب «پرندگان ایران» دومین چک لیست به‌شمار می‌رود.

خالقی‌زاده با اشاره به تألیف این کتاب عنوان کرد: در تألیف این اثر دقت و وسواس زیادی به خرج دادیم تا هر زیرگونه‌ای که در کتاب از آن نام برده می‌شود، مستند باشد. داده‌ها درباره زیرگونه‌ها را با پراکنش جهانی آن تطبیق می‌دادیم تا خلاف آن نباشد. هدف ما ارائه یک مرجع معتبر علمی بود که مورد استفاده پژوهشگران و علاقه‌مندان حوزه پرنده‌نگری قرار گیرد. در ابتدای راه بسیاری از متخصصان ما را از تألیف این کتاب برحذر می‌داشتند و معتقد بود کار سنگینی است و از عهده آن برنخواهیم آمد اما، خوشبختانه در نهایت موفق به تألیف و انتشار این اثر شدیم.