خاطرات خواندنی رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی از کسانی که زبان گویایی ندارند/ مشاهدات سالن تشریح را در ذهنم مرور نمی‌کنم/اگر به گذشته بازگردم همین شغل را انتخاب خواهم کرد

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، هر نقطه شروع پایانی دارد و مرگ آخرین خروجی انسان‌ها از زندگی است، آوازی غم انگیز که هر لحظه شنیده می‌شود.

 

اینجا سالن تشریح پزشکی قانونی در کهریزک است، راهرو‌های باریک و پر پیچ خمی که به سالن تشریح ختم می‌شود، حتی اسمش هم آدم را به ترس و وحشت می‌اندازد به قول معروف ایستگاه آخر است یکی با هزاران آرزو از پای پرواز سر از اینجا در می‌آورد و یکی هم با دست‌های پینه بسته و... در هر پست و مقامی هم که باشی باید مرگ را بپذیری و اینجا به ما می‌آموزد که اخر زندگی همینجا است.

 

گفت‌وگوی خبرنگارگروه حقوقی و قضایی با دکتر محمد جواد هدایت شده رئیس سالن تشریح مرکز تشخیص آزمایشگاهی پزشکی قانونی کهریزک را با هم می‌خوانیم:

- آقای دکتر برای شروع مصاحبه کمی از خودتان بگویید و اینکه چطور پزشک پزشکی قانونی شدید؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: پس از اتمام طرح پزشکی عمومی، طرح نیروی انسانی را گذراندم و وارد سازمان پزشکی قانونی کشور شدم در ابتدا به عنوان پزشک عمومی مشغول بودم و سپس وارد دوره تخصصی پزشکی قانونی شدم؛ پس از اتمام این دوره در خدمت سازمان پزشکی قانونی کشور هستم.

- از سختی کار پزشکی قانونی بگویید؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: سختی کار پزشکی قانونی به این دلیل است که کار پزشکی قانونی با کار قضایی گره خورده است و اینجا حق و حقوق مردم مطرح است، سختی کار از حد معمول هم بالاتر است. ۵ درصد خدماتی که مجموعه پزشکی قانونی ارائه می‌دهد مربوط به سالن تشریح است و بقیه مربوط به کار معاینات، تعیین ارش، نقص عضو است؛ پرونده‌های مهمی در قسمت کمیسیون پزشکی، آزمایشگاهی و روانپزشکی قانونی مطرح می‌شود که مجموعه‌ای سختکوش هستند به نوعی این سختی مربوط به قضاوت است، یکی از بازوان قدرتمند دستگاه قضایی است و پزشکی قانونی در ۲۰ تا ۳۰ درصد پرونده‌های قضایی نقش دارد.

 

- چرا این شغل را انتخاب کردید؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: بدلیل علاقه‌ای که داشتم وارد این شغل شدم و هیچ مزیت دیگری جز علاقه نیست و اینکه حقی زنده می‌شود راضی و خوشحال می‌شوم، در تالار تشریح کسی که فوت کرده است زبان گویایی ندارد و اینجا پزشکی قانونی نقش اصلی را دارد و همواره احیای حق می‌کند.


- چند سال است که در پزشکی قانونی کار می‌کنید؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: از سال ۸۶ در پزشکی قانونی کار را آغاز کردم اگر به گذشته باز گردم همین شغل را با علاقه خاصی که دارم انتخاب می‌کنم، عوام درباره این شغل فکر می‌کنند که فقط سالن تشریح است. وقتی در معاینات و روانشناسی پزشکی قانونی قرار می‌گیری به نوعی باید احقاق حق کنیم، من آن احقاق حق را دوست دارم بعضی از پزشکان طبابت را دوست دارند و از اینکه مریضش خوب می‌شود لذت می‌برند ما هم علاوه برآن وقتی نگاه می‌کنیم از اینکه احقاق حقی را انجام می‌دهیم به نوعی خوشحال و راضی هستیم.

 

بیشتر چه اجسادی تشریح می‌شود؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: کار پزشکی قانونی در معاینات و در داخل تشریح، پیرو درخواست مقام قضایی است و تا زمانی که مقام قضایی دستور ندهد معاینه و کالبدگشایی انجام نمی‌شود و وارد پرونده نمی‌شویم، پیرو دستور مقام قضایی که معمولا نیروی انتظامی ضابط قضایی است پرونده‌ها به ما ارجاع می‌شود. انواع مختلفی از پرونده‌ها است که بیشترین آن مرگ مشکوک است، فوتی که اتفاق می‌افتد و علتی را برای آن پیدا نمی‌کنند به پزشکی قانونی ارجاع می‌شود، قتل با سلاح سرد و سلاح گرم، حادثه، سقوط، زلزله و فوت بدنبال انفجار همه به پزشکی قانونی ارجاع می‌شود، حتی قصور پزشکی هم در اینجا مطرح است، کسی که در بیمارستان فوت می‌کند اولیای دم از امر درمان شکایت می‌کنند که در درمان قصوری صورت گرفته است در این رابطه پزشکی قانونی دخالت می‌کند و به اصطلاح کار کارشناسی انجام می‌دهد.

 

- بیشترین آمار اجساد ارجاعی به پزشکی قانونی مربوط به کدام پرونده‌ها است؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: آمار فصلی است تصادفات در اولویت اول قرار می‌گیرد و در فصل پاییز فوت بدنبال مسمومیت با مونوکسید کربن افزایش می‌یابد.

- بیشتر چه خطراتی همکارانتان را در سالن تشریح تهدید می‌کند؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: فیزیک کار و مسائل روحی بسیار مهم است، هر روز صبح تعدادی اجساد به پزشکی قانونی ارجاع می‌شود که باید کارشناسی کنیم و این از لحاظ تالمات روحی بسیار تاثیر گذار است، با دید پزشکی باید به موضوع نگاه کنیم، اگر بخواهیم از لحاظ عاطفی و احساسی به موضوع توجه کنیم کار بسیار طاقت فرساست، از نظر فیزیک افرادی را داریم که در جابجایی پیکر‌ها نقش دارند و این مسلم است که اسیب‌های جسمی به آن‌ها وارد می‌شود؛ در این رابطه یکسری بیماری‌های عفونی ممکن است از طریق اجساد به حمل کنندگان جسد وارد شود که براساس معیار‌های وزارت بهداشت این موارد را رعایت می‌کنیم تا کمترین خطر انتقال بیماری‌ها از پیکر‌ها به افرادی که کار می‌کنند اتفاق بیفتد، در بیمارستان‌ها هم به همین شکل است و هروقت با یک بیمار یا یک پیکر سروکار داریم احتمال یکسری انتقال عفونت‌ها وجود دارد.

- مراحل تشریح یک جسد را بیان کنید.

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: در ابتدای امر مهمترین مساله احراز هویت است و باید اعلام کنیم جسدی که معاینه می‌کنیم همانی است که مقام قضایی از ما خواسته است و احراز هویت براساس مدارک شناسایی و رویت چهره متوفی است، از بستگان هم دراین رابطه کمک می‌گیریم و درمواردی که نیاز باشد از تست‌های تشخیصی و ژنتیکی از جمله دی ان‌ای استفاده می‌کنیم.

هدف اول تعیین علت فوت است اگر با معاینه ظاهری به علت فوت رسیدیم که کارمان تمام شده است وگرنه باید کالبدگشایی انجام دهیم، این مانند عمل جراحی است برخلاف انچه که عوام فکر می‌کنند که کالبد گشایی باعث می‌شود که جسد پیکره خود را از دست می‌دهد، اما اینگونه نیست مانند یک عمل جراحی مغز و اعصاب که سر را باز می‌کنند و یا قلب را باز می‌کنند ما هم در همین حد این کار را انجام می‌دهیم، اما این کار‌ها را همزمان انجام می‌دهیم. مثلا تصادفی اتفاق افتاده است و خون زیادی داخل شکم است و منشا آنهم مشاهده می‌شود که خونریزی از پارگی کبد است، علت فوت تعیین می‌شود و پرونده بسته می‌شود در غیر اینصورت اگر به نتیجه نرسیم کار نمونه برداری آغاز می‌شود بیشتر نمونه‌ها در اسیب شناسی و سم شناسی است و در صورت لزوم پرونده کیفری یا پرونده بیمارستانی فرد را می‌خواهیم و در نهایت این‌ها را همانند پازل کنار هم قرار می‌دهیم و سپس نظر کارشناسی درباره علت فوت می‌دهیم درکمیته‌های علت فوت مطرح و علت نهایی را اعلام می‌کنیم.

 

- چقدر زمان برای تعیین علت فوت لازم است؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: علت فوت در حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد پرونده‌ها در همان زمان معاینه مشخص می‌شود؛ ۲۰ تا ۳۰ درصد پرونده‌ها نیاز به نمونه برداری و گرفتن پرونده بیمارستانی دارد در مجموع ۴۵ تا ۶۰ روز زمان برای تعیین علت فوت، آزمایش و نمونه برداری لازم است.

- روزانه چه تعداد جسد کالبدگشایی می‌شود؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: حدود ۳۰ تا ۴۰ جسد که به پزشکی قانونی ارجاع می‌شود سه چهارم آن کالبدگشایی می‌شود و در مابقی با مستندات و معاینه ظاهری می‌توانیم به علت فوت برسیم و نیازی به کالبد گشایی نیست.

- چندی قبل سازمان پزشکی قانونی کشور فراخوانی برای اهدا اجساد داد و مردم از این فراخوان استقبال کردند، با توجه به تعامل سازمان پزشکی قانونی با دانشگاه علوم پزشکی این سوال مطرح است که چه اجسادی بیشتر به دانشگاه علوم پزشکی داده می‌شود؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: در مصاحبه‌ای که دکتر شجاعی رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور انجام داد استقبال عمومی از این فراخوان در جامعه مشاهده شده است؛ در این خصوص مواردی داریم که یکسری افراد به این مرکز مراجعه و رضایت خود را اعلام کردند به طور مثال پیوند اعضاء که وزارت خانه انجام داد و اجازه دادند که پس از تایید مرگ مغزی، اعضایی که مورد نیاز است به بیماران اهدا کنند در این قسمت هم افرادی هستند که پیکرشان را اهدا و پس از رضایت مراحل قانونی را طی می‌کنند و در اختیار مراجع ذیصلاح قرار می‌دهند.

- در خصوص اقدامات پزشکی قانونی برای اجساد مجهول‌الهویه برایمان بگویید؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: اجساد مجهول الهویه فتوگرافی می‌شوند و سپس گزارش معاینه جسد دقیق را می‌نویسیم، حتی فرمول دندانی و اگر روی بدنشان خالکوبی باشد شکل‌ها و عناوین آن‌ها را گزارش می‌کنیم و سپس نمونه از پیکر که معمولا عضله است برای دی‌ان‌ای می‌فرستیم و پیرو دستور مقام قضایی کار‌های تشخیص هویت و انگشت نگاری انجام می‌شود.

اگر فردی در اماکن عمومی فوت کرده باشد و کارت هویت همراهش نباشد. این‌جا کاری که انجام می‌شود عکس و فیلم گرفته می‌شود. با هماهنگی با پلیس آگاهی این عکس‌ها را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهیم. کسی که گمشده‌ای دارد، اول به پلیس مراجعه می‌کند. پزشکی قانونی روالش این است که اگر بخواهد عکس‌های ما را ببیند باید از مراجع انتظامی و قضائی نامه‌ای داشته باشند. به همین دلیل افراد ابتدا به کلانتری و آگاهی مراجعه کنند و آن‌جا عکس‌ها را به خانواده نشان می‌دهند و بعد ما در جریان قرار می‌گیریم. با این روند، ٩٠‌درصد افراد مجهول‌الهویه هویت‌دار می‌شوند. آن‌هایی که نمی‌شوند، با هماهنگی قوه قضاییه دفن می‌شوند، البته این‌ها طی یکی، دو ماه شناسایی می‌شوند.

- جای خاصی این اجساد را دفن می‌کنند؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: در تهران این اجساد را به بهشت زهرا منتقل می‌کنیم. چون به‌هرحال هم سردخانه ما محدودیت دارد و هم این‌که جسد بعد از مدتی فساد می‌یابد. پیرو دستور قضایی فاصله زمانی که بگذرد این‌ها به عنوان ناشناس دفن می‌شوند.

 

- شرایط مومیایی کردن اجساد چیست؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: مومیایی‌کردن اجساد، برای اجسادی است که از کشور خارج می‌شوند، چون این‌ها باید در هواپیما قرار گیرند. دلیل این کار هم جلوگیری از فساد جسد و انتقال بیماری است. این کار را ما با درخواست اولیای دم با مواد تثبیت‌کننده‌ای انجام می‌دهیم که مانع از فساد جسد می‌شود، هزینه آن طبق تعرفه مصوب اخذ می‌شود.

- تا به حال نبش قبر انجام شده است؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: نبش قبر پیرو دستور مقام قضایی انجام می‌شود، بعضی وقت‌ها اولیای دم شکایتی مطرح می‌کنند که به جواز دفن مشکوک هستیم که با دستور مقام قضایی نبش قبر انجام می‌شود، جسد تحت معاینه تخصصی از بابت بررسی جراحت، علت فوت و بررسی هویت و ... قرار می‌گیرد.

- خاطراتتان از حادثه حله و پلاسکو را بیان نمایید.

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: یکی از اقدامات پزشکی قانونی کارشناسی فوت در حوادث دسته جمعی می‌باشد از جمله حادثه قطار تبریز- مشهد بود. در حادثه حله هموطنان ما که شهید شدند آسیب شدیدی دیده بودند و بسیاری از اجساد با معاینه ظاهری قابل احراز هویت نبودند در حادثه پلاسکو آتش نشانان در گرمای شدید قرار گرفتند که معاینه این عزیزان برای ما بسیار سخت بودند، اما متخصصین با آمار ۲۴ ساعته خود احراز هویت این عزیزان جانفشان را انجام دادند.

– آیا خاطرات را به خانواده منتقل می‌کنید؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: ما پزشکان خصلتی داریم که مطالب و مشاهدات خودمان را به خارج از اینجا (خانواده) انتقال نمی‌دهیم و اطلاعات تالار تشریح را در ذهنمان مرور نمی‌کنیم اینکه صحنه‌ای که می‌بینیم و بخواهیم دائما مرور کنیم خوب نیست و اولین توصیه به خودم همین بوده است خیلی صحنه‌ها را دیده ام و سعی کرده ام که در ذهنم نگه ندارم، چون عوارض بدی دارد، ولی خواسته و یا ناخواسته از نظر روحی این موارد می‌تواند آسیب پذیر باشد.

چه آرزویی دارید؟

رئیس سالن تشریح پزشکی قانونی: آرزویم این است که پزشکی قانونی درجامعه هم در عوام و هم در خواص بیشتر تبیین شود.