سناریوی مرگ تدریجی یک توافق/ ترامپ امشب در مورد «برجام» چه خواهد گفت؟
پیش‌بینی می‌شود ترامپ در سخنرانی امروز خود، تصمیم نهایی کاخ سفید را در باب توافق هسته‌ای میان ایران و 1+5 اعلام کند.
درباره نظر نهایی ترامپ در قبال برجام در ماه‌های اخیر گمانه‌زنی‌های زیادی در محافل سیاسی و رسانه‌ای غربی صورت گرفته است. پیش‌تر در چند گزارش از جمله گزارشی با عنوان «جاذبه ترس یا فروپاشی برجام»، به این موضوع پرداختیم.
به طور کلی در رابطه با برجام، سه گزینه پیش‌روی ترامپ است؛ او یا همچون دو مرتبه قبلی به تاریخ‌های (18 می 2017 برابر با 28 اردیبهشت 96) و (14 سپتامبر 2017 – 23 شهریور 96) پایبندی ایران به برجام را البته با اکراه و افزودن تحریم‌های غیرهسته‌ای تمدید می‌کند(اینجا را بخوانید) یا برخلاف رویه سابق، با عدم تایید پایبندی ایران و عدم امضای تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای، حکم به خروج آمریکا از برجام خواهد داد.
گزینه سوم؛ مرگ تدریجی
البته راه سومی نیز پیش‌روی ترامپ است؛ راه سومی که با تدقیق در سخنان و مواضع کاخ سفیدنشینان، بدست می‌آید و محتمل‌ترین گزینه برجامی آمریکای ترامپ خواهد بود و آن عبارت است از «عدم تایید پایبندی ایران به برجام در عین عدم خروج از آن». راهبردی که برنامه تکمیلی آن، افزایش فشار به ایران و تلاش برای محروم سازی صددرصدی تهران از مزایای برجام و همراه سازی اروپا به بهانه واهی مخاطرات اقدامات منطقه‌ای ایران است. این استراتژی که از آن با عنوان «مرگ تدریجی برجام» نیز یاد می‌شود، یک خروجی مشخص خواهد داشت و آن عبارت است از «ناگزیر کردن ایران به خروج از برجام و انداختن توپ الغای برجام به زمین تهران».
راهبرد «مک مستر» و نقش آفرینی اروپا
«هربرت مک مستر» مشاور امنیت ملی ترامپ اخیرا طی مصاحبه‌ای با «فایننشال تایمز» از این استراتژی رونمایی کرده و گفته است «یکی از گزینه‌های ترامپ حفظ توافق هسته‌ای در کنار تشدید سختگیری در قبال ایران است». نشریه «پلیتیکو» هفته گذشته پرده از راهبرد ترامپ در قبال برجام که توسط مک مستر طراحی شده است، برداشت و نوشت« برجام به موازات افزایش فشار بر ایران حفظ خواهد شد؛ یعنی ترامپ هرچند از صدور تائیدیه پایبندی ایران به برجام خودداری می‌کند، اما در عین حال با رایزنی با کنگره، از نمایندگان خواهد خواست تحریم‌ها را بازنگردانده و برجام را حفظ کنند».
آنطور که «پلیتیکو» نوشته است، در راهبرد طراحی شده از جانب مک مستر که احتمالا همان نظر نهایی ترامپ در قبال برجام خواهد بود، نقش اروپایی ها پررنگ است؛ این طرح مک مستر پیشنهاد می‌دهد که همزمان کاخ سفید با همکاری کنگره و شرکای اروپایی آمریکا، فشار به ایران را در حوزه‌های خارج از برجام از جمله مقابله با فعالیت‌های منطقه‌ای تهران افزایش دهند.
خود مک مستر نیز به فایننشال تایمز گفته است که طرف‌های اروپایی تمایل خود را برای افزایش فشارها بر ایران در خارج از توافق ابراز کرده‌اند.
اشاره مشاور امنیت ملی آمریکا به اظهارات اخیر «امانوئل مکرون» و «ترزای می» مقامات دو کشور فرانسه و انگلیس است که اخیر طی موضعگیری‌های جداگانه‌ای بر ضرروت استمرار محدودیت‌های هسته‌ای ایران پس از انقضای برجام و همچنین فشار بیشتر بر ایران و کنترل اقدامات تهران تاکید کرده‌اند.
مکرون رئیس‌جمهور فرانسه اواخر شهریور ماه در مصاحبه با «سی ان ان» گفت که جامعه بين‌المللی بايد در قبال توسعه موشک‌های بالستيک ايران يک راهبرد جديد تدوين کند. وی همچنین در این مصاحبه از ضرورت گشوده شدن باب مذاکرات درباره توافق هسته‌ای برای دوره بعد از سال 2025 که موعد انقضای برجام است نیز سخن گفت.
«ترزا می» نخست وزیر انگلیس نیز که پیش‌تر در مصاحبه با یک روزنامه سعودی، ایران را عامل بی‌ثباتی در منطقه دانسته بود، هفته گذشته نیز مجددا از فعالیت‌های منطقه‌ای ایران ابراز نگرانی کرد؛ وی در جریان یک تماس تلفنی با نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، خطاب به او گفت که باید مراقب اقدامات ثبات‌زدای ایران در منطقه بود.
خطوط کلی راهبرد آمریکا در قبال برجام
با این اوصاف، خطوط کلی راهبرد آمریکا در قبال برجام که احتمالا فردا (پنجشنبه 12 اکتبر – 20 مهر) از سوی ترامپ اعلام خواهد شد، عبارت است از:
1- عدم تایید پایبندی ایران به برجام توسط رئیس‌جمهور آمریکا
2- واگذاری پرونده برجام به کنگره و فرصت 60 روزه کنگره برای اعمال نظر پیرامون تمدید یا عدم تمدید تعلیق تحریم‌های ایران
3- تلاش در جهت همراه‌سازی شرکای اروپایی برای اعمال فشار به ایران پیرامون فعالیت‌های منطقه‌ای تهران
4- گنجاندن و انضمام موضوعات و مقولات بی‌ارتباط با پرونده هسته‌ای ایران در برجام (غیرهسته‌ای سازی برجام)
5- تلاش برای عدم انتفاع ایران از مزایای مالی برجام (مرگ تدریجی برجام و بلااثر شدن آن)
6- فراهم آودن بستری برای الغای برجام از سوی ایران و مقصر جلوه دادن کشورمان با تبلیغات وسیع
بررسی مواضع اخیر آمریکا نشان می‌دهد آنها می‌خواهند با گرو گرفتن برجام و به موازات آن با عملیاتی کردن قانون کاتسا، محور مقاومت و پیشقراول آن یعنی سپاه پاسداران را زمین‌گیر کنند؛ اما به طور قطع تیر آمریکایی‌ها در قضیه برجام به سنگ خواهد خورد و خوابی که آنها برای توافق هسته‌ای دیده‌اند، تعبیر نخواهد شد؛ این موضوع را می‌توان به عینه از مواضع مقامات مسئول سیاسی و نظامی کشورمان دریافت کرد؛ آنجاییکه محمد جواد ظریف رئیس دستگاه دیپلماسی در کنار سرلشکر جعفری فرمانده کل سپاه پاسداران قرار گرفت و با قاطعیت از این نهاد انقلابی و مواضع دفاعی و موشکی آن حمایت کرد.