تئاتر دفاع مقدس نیازمند جریان‌سازی و بسترسازی مناسب است
به گزارش گروه فرهنگی به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، محمدحسین ناصربخت، طراح صحنه، نمایشنامه‌نویس، كارگردان، پژوهشگر عرصه تئاتر و مدیر گروه تئاتر دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر گفت: دفاع مقدس یک برهه مهم تاریخی کشور است. هرجای دیگر دنیا هم برهه‌های این‌چنینی که آدم‌ها میان مرگ و آرمان‌های خود بین دو راهی قرار می‌گیرند بسیار مهم است. چرا که پتانسیل تبدیل به آثار نمایشی را دارد. زیرا درام درون این وقایع به شکل بالقوه نهفته است. همین موارد نیز موجب حضور نمایشنامه‌های جنگی در تمام دنیاست؛ نمایشنامه‌هایی که اتفاقا بسیار ماندگار بوده‌اند.
وی افزود: وقایع جنگی از ابتدای باستان تا کنون رخ داده است. اتفاقاتی که آدم را ناچار به انتخاب میان مرگ و زندگی بر اساس آرمان‌هایش می‌کند. این برهه تاریخی برای ما هم شکل گرفت. به‌خصوص که ما علاوه بر آرمان‌هایمان از سرزمین خود نیز دفاع می‌کردیم. از همه این‌ها مهم‌تر شیوه نبرد ما بود. زیرا نبردی که ما درگیر آن بودیم به شیوه کلاسیک و ارتشی نبود. بلکه یک نبرد مردمی علیه یک ساختار کلاسیک ارتشی بود. همچنین مردمی که بیشتر حضور جدی در نبرهای ما داشتند نیروی جوان کشور بودند؛ جوانانی که هزاران آرزو را در سر و هزاران راه نرفته را در پیش داشتند. چنین رویدادهایی فضا را به موقعیت نمایشی و درام نزدیک‌تر می‌کند.
ناصربخت ادامه داد: عده‌ای از نویسندگان نمایشنامه‌های دفاع مقدس در همان دوران هشت ساله جنگ نمایشنامه‌های خود را نوشتند؛ البته آثار خوبی هم ارائه شد. چرا که آن ها خودشان به صورت مستقیم جنگ را به چشم می‌دیدند. اما کم کم که از فضای جنگ حاکم بر جامعه دور شدیم. لازم بود که نویسنده عمیق‌تر به وقایع، حماسه‌ها و عواطف آن دوران نگاه کند. الان وقت آن است که آثاری ساخته شود که تاریخ مصرف نداشته باشد. به هر شکلی این اتفاق در حوزه نمایشنامه‌نویسی ما هم رخ داد. اما باز هم از سوی افرادی مثل «نادری» و یا «آذرنگ» که خودشان از نزدیک جنگ را حس کرده بودند نمایشنامه‌های جاودانه‌ای تولید شد. همچنین افرادی که در مناطق جنگی زندگی می‌کردند و کودکی و نوجوانی خود را با آن دوران سپری کردند توانایی نمایشنامه‌نویسی خوبی از دوران جنگ دارند. کما اینکه این دوستان هم آثار خوبی را نوشتند و ارائه کردند.
وی در ادامه گفت: اگر بخواهیم با توجه به حال و فضای عصر حاضر از تئاتر دفاع مقدس که بیش از دو دهه از آن گذشته است سخن بگوییم باید گفت که هر از چند گاهی آثار خوبی دیده می‌شود. یعنی گاهی نویسندگان ما دل به کار می‌دهند و آثار خوبی را خلق می‌کنند. این دسته از هنرمندان به دور از شعار و سفارش‌های سازمان‌ها و اشخاص، که موجب اعمال سلیقه‌های شخصی آن ها می‌شود، دست به تولید و خلق نمایشنامه و اجرای تئاتر می‌زنند. البته این کار هم به نوعی سفارشی است. اما این گونه سفارش‌ها، سفارش دل است که از هنرمند می‌خواهد در این زمینه کار کند. هنگامی که چنین نوشته و تولیدی خود را نشان می‌دهد معمولا اتفاق خوبی را رقم می‌زند. البته باید توجه داشته باشیم که همیشه هم پاسخ‌گوی مناسب نیازهای فرهنگی هنری دفاع مقدس نیست.
تئاتر دفاع مقدس نیازمند جریان‌سازی و بسترسازی مناسب است
ناصربخت با تاکید بر بسترسازی مناسب برای رشد کیفی و کمی تئاتر دفاع مقدس گفت: برای رشد کمی و کیفی تئاتر دفاع مقدس باید بسترسازی مناسبی را شکل دهیم. یعنی عده زیادی از لحاظ کمی مشغول کار شوند تا از دل این مجموعه کارهای کیفی بیرون آید. چرا که نمی‌توان انتظار داشت هنرمندان بدون جریان‌سازی پا به میدان بگذارند. اگر هنرمندی به صورت شخصی خودش احساس نیاز کند که جریان‌سازی رخ نداده است. هنگامی که جریان‌سازی در تئاتر دفاع مقدس انجام شود و از نظر کمی نیز به این قشر توجه ویژه شود، آن موقع نویسندگان و گروه‌های تئاتری پخته‌تر و تقویت خواهند شد. در این شرایط است که تولید‌های ماندگار و ارزشمند در حوزه تئاتر دفاع مقدس محقق خواهد شد.
وی افزود: بی تردید همه آثار نویسندگان با تجربه و معتبر حوزه دفاع مقدس هم درجه یک نیست و تعداد محدودی نمایشنامه خوب در میان آن همه آثار وجود دارد که تا کنون ماندگار شده و بازنشر داده می‌شوند. چنین نمایشنامه‌هایی را در هر دوره‌ای می‌توان اجرا کرد. چرا که به بخش مهم تاریخی کشور می‌پردازد و گزارش یک دوره زندگی مردم ایرانی است. به هر جهت برای همه مردم ایران در تمامی نسل‌ها این دوره تاریخی جذاب است. حتی برای آنانکه هیچ‌گاه با آن روزهای تاریخی، چه مستقیم و چه غیر مستقیم، ارتباطی نداشته اند. وقایع تاریخی هشت سال دفاع مقدس الگویی است که قابلیت تعمیم به زمان‌ها و مکان‌های مختلف را دارد. همه‌جای دنیا نمایشنامه‌هایی وجود دارد که وقایع درونی آن قابلیت تعمیم به زمان‌ها و مکان‌های مختلف را دارد و این است که نمایشنامه را جذاب می‌کند.
این پژوهشگر تئاتر ادامه داد: اگر بسترسازی و کمک رسانی بیشتری به این طیف از هنرمندان صورت گیرد و به‌ویژه امکان اجرای عمومی برای آن ها فراهم شود، بی‌تردید با این برنامه‌ریزی و در جریان اجرای عمومی پخته‌تر و آثاری با ارتقای کیفی ارائه خواهند داد.
پژوهش در تولید جایگاه ویژه‌ای دارد
ناصربخت با تاکید بر اهمیت بهره‌برداری از پژوهش در تئاتر دفاع مقدس گفت: در کنار مطالب گفته شده، پژوهش را نیز باید اضافه کرد. یعنی امکان پژوهش برای کسانی که می‌خواهند در حوزه تئاتر دفاع مقدس فعالیت کنند فراهم شود. باید اسناد مورد نیاز هنرمندان در اختیارشان قرار گیرد. به‌ویژه در اختیار نسل امروز که جنگ را اصلا حس نکرده است. پس از گذشت سال‌ها از جنگ تحمیلی علیه کشور دیگر جای سانسور تاریخی نیست و باید مطالب تمام و کمال در اختیار هنرمندان قرار گیرد تا بتوانند بر اساس آن یک تحلیل عمقی در مورد لحظات تاریخ‌ساز کشور داشته باشند. هنگامی که با تمامی واقعیت‌ها مواجه شویم درک خواهیم کرد که با چه حجمی از رشادت روبه‌رو هستیم. به عنوان مثال نیروهایی که عملا با دست خالی وارد میدان جنگ و جبهه شده بودند، به چه درجه‌ای از انسانیت در اثر مشاهده عینی آن صحنه‌ها و فضاهای عجیب و خارق‌العاده دست یافته بودند.
وی افزود: اگر می‌خواهیم تئاتر دفاع مقدس رشد کند باید به دور از شعارها عمل و امکان پژوهش واقعی برای هنرمندانی که می‌خواهند نمایشنامه ماندگار بنویسند فراهم سازیم. زیرا نمایشنامه‌ای که یک سویه به حوادث نگاه کند و بیشتر جنبه تبلیغ داشته باشد ماندگار نخواهد بود. این آثار تنها می‌تواند در همان لحظه اجرا کمی مخاطب را تحت تاثیر قرار دهد. اما جاودانه نخواهد بود.
ناصربخت در پایان گفت: تئاتر دفاع مقدس برای رشد و ارتقا باید در تمام روزهای سال فعال بوده و اجرای عموم داشته باشد. اگر در طول سال 10 اثر هم تولید کنیم و در میان آن ها یک کار ارزشمند و ماندگار داشته باشیم برای بقای عمر تئاتر دفاع مقدس کافی است. مگر در تمام دنیا چند نمایشنامه و اجرای ماندگار داریم؟ اما باید برای دست‌یابی به چنین کیفیت، آمادگی و توانایی، کمیت را همراه با بسترسازی و جریان‌سازی مناسب افزایش دهیم.