نگرانی اسرائیل از پیامدهای منطقه‌ای نزدیکی ایران و ترکیه
موسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل هشدار داده که موج تحولات اخیر که ترکیه را نیز درگیر خود ساخته است، با منافع اسرائیل سازگار نیست. این موسسه به تازگی با انتشار مقاله ای، مسائل منطقه ای از جمله بهبود چشمگیر روابط ترکیه و ایران، حمایت آنکارا از قطر در خلال بحران دوحه با کشورهای حوزه خلیج [فارس]، روابط شکننده میان ترکیه و مصر و شیوه جبهه گیری آنکارا در برابر اسرائیل در بحران اخیر در مسجدالاقصی را عواملی نگران کننده توصیف کرده است.
این بررسی یادآور شده است که در میان نمونه های خاموش این بهبود روابط، می توان به دیدار تاریخی سرلشگر محمد باقری، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران، از آنکارا در ماه اوت اشاره کرد که نخستین دیدار از این نوع پس از پیروزی انقلاب ایران در سال ١٩٧٩ محسوب می شود. افزون بر این، دیدار اخیر میان رئیس جمهور روحانی و اردوغان در همایش صلح آستانه در روز ٩ سپتامبر و توافق چند جانبه میان دو کشور و روسیه در مورد ایجاد مناطق کاهش تنش در استان ادلب و دیدار برنامه ریزی شده اردوغان از ایران در ماه اکتبر، جملگی نشانه های نزدیک شدن روابط میان ترکیه و ایران هستند.
ترکیه، ایران و روسیه در زمینه مسائل اقتصادی نیز یک توافق سه جانبه را در مورد خرید نفت و گاز از ایران امضا کردند که به ویژه برای ترکیه از اهمیت برخورداراست که فاقد منابع مهم انرژی در خاک خود است.
این بررسی که به وسیله دو نفر از پژوهشگران این موسسه به نام های سیما شاینه، کارشناس مسائل ایران، و دکتر گالیا لیندیشتراوس، کارشناس مسائل ترکیه، تهیه شده است یادآور می شود:
مهم ترین عوامل در پشت این بهبود روابط موفقیت روسیه و ایران در تقویت رژیم اسد و حمایت از کُردهای سوریه است که باعث شد ترکیه بپذیرد برای کاهش زیان های ناشی از جنگ سوریه، کاری جز همکاری با ائتلاف پیروز ایران و روسیه نمی تواند انجام دهد.
در مقابل به نظر می رسد که ایران و روسیه نیز، به علت توانایی ترکیه در صدمه زدن به آنها - همان گونه که با حمایت خود از جناح مسلح مخالف دولت در سوریه نشان داد - دو کشور نیازمند همکاری با ترکیه هستند.
ترکیه اکنون توجه خود را بر وضعیت کُردها معطوف کرده و به ویژه خواستار اطمینان یافتن از این امر است که هیچ کیان مستقل کُرد در سایه همکاری های نظامی نزدیک میان آنها و آمریکا در جنگ علیه داعش در شمال سوریه، تشکیل نخواهد شد.
یک همپوشانی مهم منافع میان ایران و ترکیه در مورد همه پرسی استقلال کُردها وجود دارد. هر دو کشور مخالف این همه پرسی هستند. ایران به اتخاذ تدابیر قاطع برای جلوگیری از تجزیه عراق تهدید کرده است، ولی به نظر می رسد ترکیه به علت وجود روابط قدرتمند میان آنکارا و اربیل تمایلی به اتخاذ اقدام قاطع ندارد.
این بررسی در مورد توسعه منافع مشترک میان ایران و ترکیه، به بحران قطر نیز اشاره می کند. ترکیه و ایران خود را در یک طرف این بحران مشاهده می کنند و به قطر در رفع پیامدهای خطیر تحریم های اعمال شده علیه آن کمک کرده اند. ترکیه معتقد است ائتلاف با قطر یکی از معدود روابط مستحکم در سال های اخیر بوده است. تصمیم آنکارا برای ایجاد پایگاه نظامی در قطر و تأکید بر حل سریع این بحران نشانه آشکار وجود روابط قدرتمند میان دو کشور است.
به موجب این بررسی، بهبود روابط میان ایران و ترکیه همچنین با بهبود روابط میان ترکیه و روسیه مصادف شده است. این روابط با اعلان رئیس جمهور اردوغان مبنی بر توافق خرید سامانه موشکی اس ٤٠٠ از روسیه تقویت شده است. توافق مذکور افزون بر وجود مسئله هنوز مرتفع نشده حمایت آنکارا از تهران برای غلبه بر تحریم های آمریکا، روابط میان ترکیه و آمریکا را متنشج کرده است.
این بررسی در مورد اسرائیل بیان می دارد که توسعه روابط میان ایران و ترکیه، مناقشه میان آنکارا و تل آویو را وخیم تر می سازد. همچنین وجود اختلافات عمیق به ویژه در مورد مسئله فلسطین و مهم تر از آن، رابطه میان ترکیه و حماس و بیانیه خصمانه ترکیه علیه اسرائیل در خلال وقایع روی داده در مسجد الاقصی، بر این روابط تأثیر می گذارد.
در پایان این بررسی آمده است ترکیه و اسرائیل در بسیاری از مسائل که در دستور کار امنیتی اسرائیل قرار دارد، اختلاف نظر دارند. اگرچه ترکیه مجبور شده است سیاست خود را به علت تغییرات روی داده در عرصه میدانی تغییر دهد، ولی این تغییرات بیانگر همگرایی فزاینده منافع با ایران نیست ولی میان ترکیه و اسرائیل نیز همگرایی منافع وجود ندارد.