رد پای جنگجویان اشکانی در وستمین

او با بیان اینکه کاوش اضطراری در محوطه وستمین در جریان خط انتقال گاز به استان‌های شمالی، از قوشه سمنان تا نیروگاه نکا صورت گرفت گفت: از سال 88 کار مطالعات در این محوطه شروع و در سال 94 مجوز رسمی برای کاوش نجات‌بخشی از طرف پژوهشکده باستان‌شناسی صادر شده است.

شریفی افزود: در ابتدا قرار بود که با کاوش و شناسایی آثار مسیر انتقال لوله باز شود ولی بعد از مدت کوتاهی گروه با کشف گوردخمه‌ها پی به مهم بودن سایت برد و کاوش‌های باستان‌شناسی در مسیر خط لوله گاز شروع شد.

او تصریح کرد: کاوش‌های باستان‌شناسی در وستمین همزمان با کاوش در منطقه ایزگام جنت‌رودبار رامسر و غار کمیشان نکا با اعتبار یک‌میلیارد و 620میلیون تومان در حال انجام است.

سرپرست هیئت کاوش وستمین در توصیف توالی فرهنگی این محوطه و اینکه آیا پیش از اشکانی هم سکونتی در آن بوده یا بعد از اشکانی هم ادامه یافته است گفت: از حصار تا اشکانی نمی‌دانیم چه اتفاقی افتاده است اما بعد از اشکانی تا دوره اسلامی به‌خصوص صفویه توانسته‌ایم رد‌یابی کنیم و گورستان اسلامی را در این محوطه کشف کنیم.

او با بیان این‌که زمین‌های این منطقه از کشاورزان خریداری نشده است افزود: طبق نظر دادگاه به کشاورزان منطقه اجرت‌المثل پرداخت می‌شود.

حفاظت شبانه‌روزی از وستمین

شریفی خاطر‌نشان کرد: محوطه وستمین از سال 94 به‌صورت شبانه‌روزی و 24 ساعته به‌دست نیروهای یگان حفاظت میراث‌فرهنگی محافظت می‌شود.

او در ادامه اشکانیان را در کشورداری و جنگ سرآمد دانست و گفت: اشکانیان حکومتی فئودالی داشتند، شیوه‌ای که در حال حاضر آمریکا، روسیه، آلمان و... به طریق آن اداره می‌شوند از سوی دیگر جنگ‌های پارتیزانی که متفقین از آن برای مقابله با متحدین در جنگ جهانی دوم استفاده کردند الهام گرفته از شیوه‌های جنگی پارت‌ها بوده است.

سرپرست هیئت کاوش وستمین ادامه داد: از آنجا که اسب برای جنگجویان اشکانی بسیار مهم بوده و به دلیل اعتقاد آن‌ها به دنیای پس از مرگ در هنگام تدفین، اسب فرد را هم خفته کرده و به خاک می‌سپردند تا وقتی بیدار شد بتواند از اسبش استفاده کند.

او خاطر‌نشان کرد: در کاوش‌های پیشین در این محوطه دو تدفین اسب کشف شده بود و باستان‌شناسان در این فصل از کاوش نیز موفق به کشف سومین تدفین اسب در این منطقه شدند.

شیوه منحصر‌به‌فرد کاوش در گوردخمه‌ها
شریفی در توصیف شیوه کاوش در این محوطه منحصر‌به‌فرد که ویژگی‌های خاصی دارد بیان کرد: طبق متد باستان‌شناسی باید حفاری‌ها از بالا صورت می‌گرفت که در این صورت بعد از رسیدن به اسکلت معماری گور از بین می‌رفت به همین دلیل به روشی دیگر با حفر کانال‌هایی به عمق 30-40 سانتی‌متر بدون کمترین آسیب به معماری کاوش انجام و باستان‌شناسان به آثار دست یافتند.

او با اشاره به اینکه اشیای کشف‌شده در این محوطه به موزه ساری انتقال می‌یابند تصریح کرد: به دلیل آهکی بودن بستر کوه و رسی‌آهکی بودن دامنه و تأثیر مستقیم آهک در متلاشی شدن اسکلت‌ها اغلب اسکلت‌ها متلاشی شده و انتقال آن‌ها از محل کاری سخت است از این رو برخی از نمونه‌ها که با نظر انسان‌شناس گروه قابلیت مطالعه را دارند منتقل شده و بقیه آٍثار در محل باقی می‌مانند. برنامه کاوش در محوطه وستمین تا سال 98 با تأمین مالی از محل اداره گاز برنامه‌ریزی شده و ادامه پژوهش‌ها نیزی در برنامه‌های استانی دنبال خواهد شد.

کشف 60 گوردخمه
سرپرست هیئت کاوش وستمین با بیان اینکه در کاوش‌های صورت گرفته در این محوطه 60 گور دخمه و بقایای معماری از دوره اشکانی کشف شد تصریح کرد: محوطه تاریخی وستمین از گورستان غربی، گورستان شرقی، محوطه استقراری و قلعه تشکیل شده است.

او با بیان اینکه گورستان غربی محوطه دارای معماری منحصر‌به‌فردی از نوع دخمه‌ای است گفت: نمونه این گور دخمه‌ها تا‌کنون در گستره جغرافیایی فرهنگی اشکانیان مشاهده نشده است.

شریفی معماری گوردخمه‌های گورستان وستمین را دارای سه بخش شامل فضای مستطیل شکل یا راهرو، ورودی یا درگاه بین راهرو و دخمه، اتاق دخمه دانست و گفت: در گورستان غربی یا گور دخمه، تدفین‌ها از نوع دسته جمعی است که تعداد افرادی که درون دخمه‌ها دفن شده‌اند از یک تا پنج تدفین متفاوت‌اند و به نظر می‌رسد این گورها خانوادگی باشند.

او افزود: شکل تدفین‌ها عمدتا چمباتمه‌ای بوده و جهت تدفین نیز شرقی‌غربی است به‌طوریکه سر آن‌ها به سمت شرق و پاهایشان به طرف غرب است، در برخی از گورها جهت تغییر کرده اما غالب تدفین ها شرقی‌غربی هستند.

سرپرست هیئت کاوش وستمین ادامه داد: از آنجایی که به نظر می‌رسد گورها خانوادگی باشند در برخی از موارد که درون دخمه جایی برای تدفین جدید نبود، استخوان و اشیای تدفین قدیمی‌تر را به درون فضای مستطیل شکل یا راهرو منتقل کرده و تدفین جدید را جای آن قرار داده‌اند. چاله تدفین‌ها هم از نوع طاق‌باز بوده و از دوره متأخر اشکانی هستند.

او درباره گوردخمه‌های این محوطه گفت: تک‌تک گور‌دخمه ها شناسنامه دارند که برای این کار تمام محوطه در چهارخانه‌های 10 در 10 یعنی 100متر‌مربع نقشه‌برداری و شبکه‌بندی شده است. جنس اشیای به دست آمده از سفال، فلز، شیشه، قیر، سنگ، انگشتر، گردنبند، مهر، سرچیکان، سر‌نیزه، سردوک، مهره و ...است و اشیا سفالی شامل ظروف، مهره و سر‌دوک هستند.

شریفی افزود: از 60 گور‌دخمه کشف‌شده 48 دخمه طی فصل اول، کاوش و مستند‌نگاری شد و در فصل دوم در تلاشیم 12دخمه باقی‌مانده را کاوش و اطلاعات مربوط به آن‌ها را ثبت و ضبط کنیم.

این باستان‌شناس با مهم دانستن انجام گمانه‌زنی برای تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه 15هکتاری وستمین اظهار کرد: اگرچه پراکندگی مواد فرهنگی در محوطه به نظر می‌رسد اما قطعی نیست. از این رو برای مشخص کردن میزان آثار در محوطه، در این فصل گمانه‌زنی در محوطه به‌منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم صورت می‌گیرد.

او با طرح برخی از پرسش‌هایی که در فصل نخست کاوش برای گروه باستان‌شناس مطرح شده است تصریح کرد: اینکه ویژگی گورستان شرقی که به‌صورت چاله تدفین و متأخرتر از گورستان غربی است از پرسش‌هایی به‌شمار می‌رود که در این فصل به دنبال پاسخ آن هستیم.

شریفی با اشاره به شناسایی گور‌دخمه‌ها از غربی‌ترین نقطه به سمت شرق، در مساحتی نزدیک به 70 متر به‌دست باستان شناسان گفت: در این قسمت به معماری مسکونی برخوردیم که درسطح قرار دارد، با توجه به نزدیکی گور‌دخمه‌ها که در عمق 3-4 متری قرار دارند این پرسش مطرح است که آیا گور‌دخمه‌ها زیر این فضاهای معماری قرار دارند یا نه‌؟ که در این فصل به این پرسش نیز پاسخ خواهیم گفت.

او با اشاره به انجام فعالیت‌های میان‌رشته‌ای در فصل دوم کاوش‌های باستان‌شناسی در وستمین افزود: مطالعات جانورشناسی، انسان‌شناسی، انگل‌شناسی، زمین‌شناسی و... همزمان با کاوش‌های باستان‌شناسی انجام می‌گیرد.

سوزاندن درختان در جنگل‌های اطراف

شریفی در ادامه با اشاره به صدمات زیست‌محیطی که به‌دست عوامل انسانی به جنگل‌های اطراف محوطه وستمین وارد آمده است تصریح کرد: روزانه تعداد زیادی از درختان جنگل‌ها به‌دست افرادی سودجو زنده‌زنده آتش زده می‌شوند تا با نابودی تدریجی جنگل‌ها با تعرض به عرصه منابع طبیعی این مناطق را به زمین‌های کشاورزی تبدیل کنند.

محوطه باستانی وستمین در 80 کیلومتری جنوب شره ساری و 9 کیلومتری جنوب شرقی شهر کیاسر، مرکز بخش چهاردانگه از توابع شهرستان ساری مرکز استان مازندران واقع شده است.

وستمین در حقیقت نام روستایی است که محوطه باستانی کاوش شده در 3 کیلومتری شمال آن واقع شده و نام اصلی این محوطه چارتی «لت سر» است.