غروب برجام نزدیک است؟ رئیس‌جمهور سبک‌مغز تصمیم می‌گیرد!
«فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز بامداد پنجشنبه 30 شهریور وقتی از نشست مشترک وزرای خارجه ایران و 1+5 خارج شد در پاسخ به سوالی پیرامون اینکه آیا آمریکا در برجام خواهد ماند یا خیر؟ جواب داد:«سوال بعدی»!
۲۳ مهر برابر با ۱۵ اکتبر، تاریخی است که این روزها به کرات از زبان «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا شنیده می‌شود؛ در این تاریخ ترامپ قرار است نسبت به پایبندی یا عدم پایبندی ایران به برجام و اینکه آمریکا در این توافق می‌ماند یا خیر، اظهارنظر کند.
این روزها شاه بیت سخنان ترامپ در سخنرانی‌ها و دیدارهای حاشیه‌ای‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل، «برجام ستیزی» است. «برجام» پای ثابت اظهارنظرهای اخیرا ترامپ بوده است. از منابع نزدیک به او نیز اخبار متناقض و متضادی به گوش می‌رسد؛ عده‌ای می‌گویند ترامپ در 15 اکتبر، پایبندی ایران به برجام را تایید می‌کند و حکم به باقی ماندن آمریکا در این توافق چندجانبه می‌دهد. عده‌ای اما نظر مخالف دارند و معتقدند ترامپ حتی برای خروج از برجام تدارکات لازم را هم دیده است.
وعده اکتبری ترامپ
سکوت همراه با تردیدافکنی ترامپ نیز به این تناقضات درباره تصمیم 15 اکتبری و برجامی او دامن می‌زند. رئیس جمهور آمریکا روز پنجشنبه 23 شهریور ساعتی پس از امضای تمدید 120 روزه تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران به خبرنگاران مستقر در کاخ سفید گفت که «به زودی در ماه اکتبر خواهید دید که درباره برجام چه خواهم کرد»!
«هیتر نوئرت» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در همان پنجشنبه گذشته که ترامپ تمدید 120 روزه تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را به امضا رساند، متذکر شد که «این تمدید نشان‌دهنده موضع دولت و یا ترامپ در قبال برجام نیست».
خود ترامپ وقتی سه‌شنبه شب (28 شهریور) برای نخستین بار بعنوان رئیس جمهور آمریکا پشت تریبون مجمع عمومی سازمان ملل قرار گرفت، بدون آنکه نامی از برجام ببرد البته پس از کلی انتقاد از این توافق چندجانبه گفت که «ما هرگز در قراردادهای یک‌طرفه‌ای که هیچ سودی برای آمریکا نداشته باشد، باقی نخواهیم ماند».
ترامپ از برجام خارج می‌شود؟!
اما همانطور که اشاره شد در میان کنشگران سیاسی و رسانه‌ای آمریکایی پیرامون ماندن یا نماندن آمریکا در برجام، نظر و موضع واحدی وجود ندارد و آنها گمانه‌زنی‌های متضادی را در این خصوص مطرح می‌کنند.«دنیس راس» مشاور رئیس جمهور سابق آمریکا اخیرا طی یادداشتی برای نشریه «نیویورک دیلی نیوز» تصریح کرده «نشانه‌ها حکایت از آن دارد که ترامپ در گزارش ماه اکتبر پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تأیید نخواهد کرد و اگر دولت ترامپ در همین مسیر پیش رود و پایبندی ایران به برجام را تأیید نکند آمریکا از آژانس و سایر کشورهای طرف توافق در برجام، منفصل خواهد شد».
تهدید غیرمستقیم
روزنامه «واشنگتن تایمز» نیز در همین رابطه به نقل از«جیمز جفری» دیپلمات سابق آمریکایی به سخنان حسن روحانی رئیس جمهور ایران مبنی بر قابلیت تهران به بازگشت هسته‌ای به دوران قبل از توافق برجام ظرف چند روز و همچنین اظهارات علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران مبنی بر توانمندی تهران برای از سرگیری غنی‌سازی ۲۰ درصد ظرف 5 روز در صورت استمرار عهدشکنی‌های آمریکا، اشاره کرد و نوشت که «سخنان مقامات ایرانی نوعی تهدید غیرمستقیم بود و تحلیلگران بر این باورند که تهران در حال ارسال پیامی مبنی بر این است که اگر ترامپ در 15 اکتبر سال جاری در بازنگری برجام تصمیم به کناره گیری از توافق نماید، چه اتفاق‌های بدی رخ می‌دهد».
ترامپ در پی راهکار خروج از برجام
شبکه صهیونیستی«آی-24» نیز چندی پیش به نقل از یک منبع آگاه در کاخ سفید مدعی شد که ترامپ در گزارش ماه اکتبر خود از توافق هسته‌ای خارج می‌شود. در ادامه گزارش این رسانه صهیونیستی آمده بود که «ترامپ ماه آوریل و همچنین ماه ژوئن با اکراه پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تأیید کرد و از مشاوران خود خواستار شد تا مدارکی مبنی بر فریبکاری ایران و نقض توافق هسته‌ای از سوی ایران جمع‌آوری کنند».
در اوایل ماه آگوست (اواسط مرداد) نیز تارنمای «فارین پالیسی» از قول سه مقام کاخ سفید خبر داده بود که رئیس جمهور آمریکا با دور زدن وزارت خارجه این کشور، به گروهی از نزدیکان مورد اعتمادش در کاخ سفید دستور داده که راهکار خروج از برجام را بررسی کرده و آن را تا ماه اکتبر به وی ارائه دهند.
اما در برابر مستندات و گمانه‌زنی‌های کنشگران سیاسی و رسانه‌ای آمریکایی که خروج آمریکا از برجام در ماه اکتبر را محتمل و حتی قطعی می‌دانند، برخی منابع دیگر با استناد به شواهد و قرائنی از تصمیم ترامپ برای ماندن واشنگتن در برجام سخن می‌گویند.
اصلاح برجام؟!
نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی در سفر اخیر خود به نیویورک به ملاقات ترامپ رفت و پشت درهای بسته با او به مذاکره نشست. پس از این دیدار، رسانه‌های رژيم صهيونيستی اعلام کردند که دونالد ترامپ رئيس جمهور آمريکا به نتانياهو گفته است توافق هسته‌ای(برجام) لغو نخواهد شد، زيرا سود لغو نکردن آن بيشتر از لغو آن است.
البته خود نتانیاهو وقتی از جلسه با ترامپ خارج شد چنین گفت که «آمریکایی‌ها مایل به تغییر و اصلاح توافق هسته‌ای(برجام) هستند و من طرحی برای چگونگی انجام این کار ارائه کردم». نخست وزیر رژیم صهیونیستی در سخنرانی سه شنبه شب خود در مجمع عمومی سازمان ملل از پیشنهاد برجامی‌اش به ترامپ رونمایی کرد و گفت که تاریخ انقضای برجام باید برداشته شود و بازرسی‌ها از مراکز مشکوک این کشور نیز باید برقرار شود.
وال استریت ژورنال نیز مدعی شده که تیلرسون وزیر خارجه آمریکا از ترامپ خواسته است تا پایبندی ایران به برجام را تایید کند و سپس به دنبال رسیدگی به نگرانی‌های آمریکا در این توافق باشد.
مذاکره مجدد؟!
گمانی زنی‌هایی در رابطه با مذاکره مجدد پیرامون اصلاح برجام نیز در داخل آمریکا مطرح می‌شود؛ «رکس تیلرسون» وزیر خارجه این کشور سه‌شنبه شب در مصاحبه با فاکس نیوز صریحا بر این موضوع تاکید کرد و اظهار داشت که «رئیس‌جمهور ترامپ واقعاً خواستار تغییر توافق است. او می‌گوید که مجدداً مذاکره انجام شود». تیلرسون این را هم به فاکس نیوز گفت که «اگر در برجام تغییراتی انجام نشود واشنگتن از آن خارج خواهد شد».
«هربرت مک مستر» مشاور امنیت ملی ترامپ نیز در مصاحبه با «سی ان ان» ضمن ناقص خواندن برجام اعلام کرده که برجام باید به صورت سختگیرانه تری اجرا شود و «بند غروب» این توافق لغو شود و محدودیت های هسته ای ایران دائمی باشد. این اظهارات مک مستر مشابه اظهارات نتانیاهو در سازمان ملل بود.
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه طی یک کنفرانس خبری در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، به طرح آمریکایی مذاکره مجدد برای ترمیم برجام اینچنین واکنش نشان داد که «علاوه بر روسیه، اروپایی‌ها هم برای نجات توافق هسته‌ای ایران (برجام) جدی هستند. مذاکره مجدد درباره این توافق، بی‌احترامی به آن خواهد بود».
موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در گفت‌وگو با اسکای نیوز عربی گفته است که «مذاکره مجدد درباره توافق هسته‌ای با ایران امکان ندارد و خودِ آمریکایی ها هم پذیرفته اند که ایران به برجام پایبند بوده است»
«مذاکره مجدد برای اصلاح برجام»، موضوعی است که مقامات ایرانی صریحا اعلام کرده‌اند، زیر بار آن نخواهند رفت. حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان که در نیویورک حضور دارد در مصاحبه با شبکه آمریکایی «ان بی سی» هر گونه مذاکره مجدد پیرامون برجام را رد کرد.
روحانی همچنین چهارشنبه شب(29 شهریور) پس از سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل در یک نشست خبری حاضر شد و واکنش قاطعانه‌ای نسبت به احتمال مذاکره مجدد برای ترمیم برجام اتخاذ کرد و گفت که « موضوع برجام پایان یافته است و هیچ گونه برگشتی به سوی این توافق نخواهد بود... این توافق چیزی نیست که بشود به آن دست زد و با کشیدن یک آجر این ساختمان فرو می ریزد... برجام یا می‌ماند با همه ویژگی‌هایی که دارد یا از بین می‌رود... برجام قابل مذاکره نیست».
«ایران تنها در صورتی درباه تغییر برجام صحبت خواهد کرد که هر امتیازی که برای عقد این توافق داده را پس بگیرد»؛ این سخنان ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در مصاحبه با نشریه آمریکایی «نیویورک تایمز» را باید گویاترین و صریح‌ترین واکنش تهران به پیشنهاد احتمالی مذاکره مجدد برای ترمیم برجام دانست.
ظریف این را هم گفته که اگر آمریکا خواهان امتیازات جدید است، ما هم هستیم؛ آیا دولت آمریکا حاضر است 10 تن اورانیوم غنی‌شده ما را به ما بازگرداند؟
علی اکبر ولایتی عضو هیات عالی نظارت بر برجام نیز در این رابطه گفت که «برای یک‌بار توافق برجام انجام شده و هیچ نوع تردیدی از سوی کشورهای مذاکره‌کننده در خصوص این قرارداد نیست و پیشنهاد مذاکره مجدد پذیرفته نخواهد شد».
به هرترتیب گمانه زنی‌ها درباره ماندن یا نماندن آمریکا در برجام ضد و نقیض است؛ مواضع ترامپ نیز بر این امر دامن زده است. رئیس جمهور آمریکا باید ظرف کمتر از یکماه دیگر در تاریخ ۱۵ اکتبر ۲۰۱۶ (۲۳ مهر ۱۳۹۶) درباره ماندن یا نماندن واشنگتن در برجام تصمیم گیری کند؛ چنانچه ترامپ تمایلی به باقی ماندن واشنگتن در برجام نداشته باشد و رای به خروج آمریکا از این توافقنامه چندجانبه بدهد، آنگاه طبق مکانیزم تعریف شده در سیستم قانونگذاری آمریکا، کنگره این کشور ظرف ۶۰ روز باید تصمیم و حکم نهایی را در این رابطه اتخاذ کند...