نشانه‌های پایان کار نظامی داعش/ سناریوی تغییر کاربری داعش در دستور کار آمریکا/ ترسیم محدوده جغرافیایی منطقه «کاهش تنش» در نشست «آستانه ۶»/ شهید حججی نمونه شجاعت و مظلومیت مدافعان حرم است
بحران سوریه که این روزها هفتمین سال خود را سپری می‌کند، در آن زمان در نخستین ماه‌های خود قرار داشت، از اینرو فردی که به عنوان سفیر ایران عازم دمشق می‌شد باید در زمره زبده‌ترین و کارآمدترین دیپلمات‌های کشور می‌بود؛ بنابراین «محمدرضا رئوف شیبانی» با پشتوانه ۲۵ سال فعالیت در عرصه دیپلماسی و بر عهده داشتن مسئولیت‌های خطیری نظیر معاونت سفارت ایران در سوریه، ریاست دفتر حافظ منافع ایران در مصر، تصدی سفارت ایران در لبنان و معاونت وزیر امور خارجه در امور عربی و مشترک المنافع، عازم دمشق شد تا ماموریت تصدی یکی از مهم‌ترین سفارتخانه‌های ایران را در فراسوی مرزهای کشور برعهده گیرد.
او پس از ۵ سال تصدی سفارت ایران در سوریه، یعنی از مهرماه ۱۳۹۰ تا مهرماه ۱۳۹۵ به تهران بازگشت و جای خود را به «جواد ترک آبادی» داد. شیبانی مفتخر به دریافت عنوان «سفیر مدافع حرم» است.
حال در آستانه یک مهر ماه دیگر و با توجه به تحولات میدانی و سیاسی پرسرعت در سوریه و شکست و ریشه کن شدن محتمل گروه تروریستی - تکفیری داعش طی ماه‌های آینده در این کشور، به سراغ محمدرضا رئوف شیبانی سفیر سابق ایران در سوریه رفتیم تا ارزیابی او را از اتفاقات پرشتاب حول محور سوریه به لحاظ میدانی و سیاسی، جویا شویم.
مشروح مصاحبه خبرنگار با محمدرضا رئوف شیبانی به شرح ذیل است:
نشانه‌های پایان کار نظامی داعش
: با عنایت به شکستن محاصره دیرالزور بعنوان پایگاه استراتژیک داعش در سوریه، آیا می‌توان از پایان کار این گروه تروریستی در سوریه و تعیین ضرب الاجل برای آن سخن گفت؟ به طور کلی وضعیت میدانی نبرد در سوریه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شیبانی: به نظر بسیاری از کارشناسان نظامی ، آنچه که در میدان نبرد اتفاق می‌افتد در واقع نشانه‌هایی از پایان کار نظامی داعش است. روند شکست داعش از عملیات موصل کلید خورد و با آزاد سازی این شهر مهم بر سرعت این شکست افزوده شد . اما نکته‌ای که باید بر آن تاکید کرد این است که داعش پدیده‌ای نیست که صرفا با عملیات نظامی به پایان برسد . داعش در واقع از یک سو یک فکر و یک ایدئولوژی است که در منطقه حساس غرب آسیا رشد و نمو یافته و همواره از سرچشمه خود که تفکر وهابی در عربستان سعودی است تغذیه می‌شود.
ابزارهای از بین بردن داعش
از سوی دیگر داعش ساخته و پرداخته نظام سلطه‌ای است که برای توجیه حضور غیر قابل قبول خود در منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرد . لذا برای از بین بردن داعش علاوه بر ابزار نظامی لازم است که از ابزارهای فرهنگی ، امنیتی ، سیاسی و اجتماعی نیز استفاده نمود و با روشنگری پرده از سیاستهای پنهان نظام سلطه برداشت. از بین بردن فکر داعش که در طول سالهای اخیر بسرعت در ذهن و جان جوانان منطقه ریشه دوانده امری بشدت ضروری است.
دستاوردهای آزاد سازی حلب
در رابطه با تحولات میدانی در سوریه نیز باید گفت که در پی عملیات مهم و استراتژیک آزاد سازی شهر حلب از دست تروریستها ، روند تحولات در دو بعد سیاسی و میدانی تغییرات قابل توجهی کرد. در واقع آزاد سازی شهر حلب که با حمایت نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران و نیروهای هم پیمان آن صورت گرفت را باید نقطه عطفی در تحولات سیاسی و میدانی سوریه تعبیر کرد. آزاد سازی بخش‌های مهمی از خاک سوریه از دست تروریستها بویژه در استانهای «حمص» و «حما» ، عملیات موفق نیروهای حزب الله و ارتش سوریه در ارتفاعات «قلمون» و شکست مفتضحانه جبهه النصره در منطقه «جرود عرسال» ، و عملیات موفق اخیر در استان «دیرالزور» از جمله تحولات میدانی موفقیت آمیزی است که متاثر از حادثه آزاد سازی حلب است . از سوی دیگر شکل گیری روند جدی مذاکرات سیاسی در قالب «نشست آستانه» و پذیرش حل سیاسی بحران سوریه از سوی مقامات ترکیه که با ورود آنها به نشستهای مذاکراتی آستانه عملی شد، نیز از نتایج و دستاوردهای آزاد سازی حلب است.
در مجموع تحولات سیاسی و میدانی سوریه روند مطلوبی را طی می‌کند و سیر تحولات به نفع دولت و ارتش سوریه و هم پیمانان این کشور رقم می‌خورد.
امداد رسانی آمریکا به تروریستها در مواقع نیاز
: رفتار آمریکاییها در عرصه سیاسی و میدانی گواهی بر این گزاره است که «واشنگتن تمایلی به انهدام و اِزاله کامل داعش ندارد»؛ دهها نمونه و مستندات در جبهه های عراق و سوریه وجود دارد که حاکی از مساعدت و معاضدت آشکار و نهان ائتلاف آمریکایی برای عناصر و قوای داعش است. چندی پیش نیز «هنری کیسینجر» استراتژیست برجسته آمریکایی به مقامات کاخ سفید نهیب زد که مبادا نیروهای موتلف ایران جایگزین داعش شوند. به طور کلی بفرمایید که آیا آمریکا می‌تواند در روند رو به رشد اضمحلال داعش سنگ اندازی کند و موجبات استمرار حیات این گروه تروریستی تکفیری را فراهم آورد؟
شیبانی: همانطور که در پاسخ به سئوال قبلی ذکر شد یکی از دلایل وجودی تروریسم و بویژه داعش در منطقه غرب آسیا، طراحی این پدیده و حمایتهای نظام سلطه و در راس آن آمریکا از آن است. آمریکاییها بدلیل فقدان استراتژی حضور در منطقه و روند رو به افول حضورشان در غرب آسیا به ابزار استمرار حضور تروریسم در این منطقه متمسک می‌شوند تا بتوانند حضور خود در این منطقه را توجیه کنند. لذاست که در طول تحولات نظامی در سوریه و عراق شاهدیم که هر زمان موازنه قوا در میدان به ضرر داعش و تروریستها تغییر می‌کرد، ارتش آمریکا و نیروهای هم پیمان آنها اقدام به امداد رسانی تسلیحاتی به این نیروها کرده و یا بمباران نیروهای نظامی ارتش سوریه و یا حشد الشعبی عراق را در دستور کار قرار می‌دادند.
سناریوی تغییر کاربری داعش
اینبار نیز علیرغم اینکه دولت ترامپ اعلام کرده است که اولویت دولت وی مبارزه با تروریسم و داعش در سوریه است عملا در اتخاذ عملیات تمام کننده علیه داعش تردید داشته و بنظر می‌رسد که سناریوی تغییر کاربری داعش تحت نام دیگر در منطقه را در دستور کار خود داشته باشد. دولت ترامپ و رژیم صهیونیستی همزمان به اتخاذ این رویکرد، بدلیل موفقیتهای میدانی و سیاسی جبهه مقاومت ، مجددا پروژه ایران هراسی و حزب‌الله ستیزی علیه جریان مقاومت را در عناوین مختلف کلید زده و پررنگ کرده‌ند.
داعش ابتدا باور شکست در برابر حزب الله را نمی‌کرد
: ارزیابی شما از توافق تبادل میان حزب الله و داعش پس از نبردهای «جرود» و «قلمون» چیست؟ برخی صدور مجوز از ناحیه حزب الله برای خروج کاروان 670 نفره داعش از شرق لبنان در ازای دریافت پیکر شهدای مقاومت و یک اسیر را چندان منطقی ندانستند. به طور کلی نقش رزمندگان حزب الله لبنان در تحمیل شکست‌های اخیر به داعش در جبهه سوریه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شیبانی: یکی از روشهای نبرد در میدان ، وادار کردن دشمن به پذیرش خواسته و شروط خود است. آنچه که حزب الله لبنان در نبرد «قلمون» و «جرود عرسال» بدنبال آن بود و در سخنان دبیر کل محترم حزب الله لبنان قبل از شروع عملیات نظامی علیه داعش نیز به صراحت بیان شد ، سه مطلب بود ؛ آزاد سازی اسرای در بند داعش، تسلیم پیکر شهدای مقاومت و خروج از منطقه، مشابه آنچه که بر سر جبهه النصره در همین میدان آمد. داعش ابتدا باور شکست در برابر حزب الله را نمی‌کرد لیکن چند روز پس از شروع عملیات سنگین ارتش لبنان از داخل خاک این کشور و عملیات مشترک حزب الله و ارتش سوریه از خاک سوریه، وادار به پذیرش شروط حزب الله و ارتش لبنان شد . در عین حال خارج شدن عناصر داعش به مفهوم پایان نبرد حزب الله علیه داعش نبود چرا که نیروهای داعش از منطقه «قلمون» به منطقه «دیر الزور» نقل مکان کردند و شاهدیم در حال حاضر اصلی‌ترین جبهه نبرد حزب الله و دیگر هم پیمانان علیه داعش و دیگر ترویستها شده است . لذا حزب الله در این معادله علاوه بر اینکه به خواسته های سیاسی خود در منطقه قلمون دست یافت ، دستاورد نظامی مهمی نیز در میدان نبرد در استان دیرالزور علیه داعش بدست آورد .
برنامه کار سیاسی ایران در قبال بحران سوریه
: نشست آستانه 6 در هفته گذشته برگزار شد و هماهنگی نهایی میان سه کشور ایران و روسیه و ترکیه بر سر حدود و ثغور مناطق کاهش تنش در سوریه بویژه استان ادلب (در مرز با ترکیه) انجام گرفت. همکاری و معاضدت این سه کشور و ایجاد مرکز کنترل و هماهنگی مشترک میان آنها در سوریه تا چه حد در پایان درگیری‌ها در این کشور موثر است؟
شیبانی: آنچه که در برنامه کار سیاسی جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه از ابتدای بحران تاکنون قرار داشته ، ضرورت حل سیاسی بحران از طریق سیاسی و گفتگوهای همه جانبه بین طرفهای متنازع در بحران سوریه بوده و هست. آنچه در «آستانه» بعنوان نتیجه ابتکار عمل جمهوری اسلامی ایران و روسیه اتفاق افتاد، وادار شدن برخی گروههای مسلح و مقامات تُرک بعنوان حامی آنها به پذیرش ورود به گفتگو و حل سیاسی بحران بود. در واقع نشست آستانه یکی از نقاط تجلی بخش سیاست و رویکرد سیاسی جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه است. آنچه که بر اهمیت این گفتگوها می‌افزاید ، دستیابی کشورهای ضامن و طراح این نشست به ایجاد مناطق کاهش تنش در ۴ نقطه مهم از خاک سوریه است.
آتش بس در چهارمین نقطه
در ششمین نشست آستانه که چند روز قبل انجام گرفت ، جمهوری اسلامی ایران ، روسیه و ترکیه بر سر ساز و کار برقراری آتش بس در استان ادلب بعنوان چهارمین نقطه به توافق رسیدند و بر اساس این توافق مقرر شده است که ایران و روسیه در منطقه شرق خط تماس، و روسیه و ترکیه در غرب خط آتش بس بعنوان ناظر مستقر شوند. در این نشست همچنین محدوده جغرافیایی منطقه کاهش تنش نیز بر اساس دیدگاه عملیاتی جمهوری اسلامی ایران ترسیم شد.
نشست آستانه؛ زمینه مناسب برای گفتگو
بنظر بنده نشست آستانه این امکان را فراهم می‌کند که زمینه انجام یک گفتگو و مذاکرات سیاسی سازنده بین دولت سوریه و گروههای مسلح معارض این کشور در فضایی آرام صورت گیرد . نشست آستانه در عین حالیکه خود می‌تواند چهارچوب مناسبی برای حل و فصل سیاسی بحران سوریه درآید ، همزمان نیز زمینه مناسبی را برای گفتگو های ژنو به سرپرستی نماینده دبیر کل سازمان ملل متحد فراهم می‌کند .
دسترنج فداکاری‌ها
: شما بعنوان «سفیر مدافع حرم» شناخته می‌شوید؛ اگر پیرامون مدافعان حرم و شهدای نگاهبان حرم آل الله بویژه شهید حججی، سخنی دارید، بفرمایید؟
شیبانی: بدون تردید همه آنچه در حال حاضر از آن بعنوان قدرت و اقتدار جمهوری اسلامی ایران بیان می‌شود، دسترنج فداکاری‌ها و جانفشانی‌های عزیزانی است که با درک و فهم بالایی از واقعیات سیاسی و میدانی منطقه و جهان ، کوله بار خود را بدون هیچ چشمداشتی بستند و شجاعانه در جبهه نبرد علیه خطرناکترین شکل تروریسم، حاضر شدند و مظلومانه همه تهمت‌ها و شماتت‌های دوستان داخلی و دشمن خارجی را بجان خریدند و غریبانه در دورترین نقاطی از خاک ایران، عزیزترین سرمایه خود را فدای اسلام ، اهل البیت و امنیت کشور و منافع ملی آن کردند و نهایتا گمنام در گوشه‌ای از مام میهن دفن شدند .
شهید حججی نمونه و تجلی این شجاعت، درایت، مظلومیت و غربت بود که با لبیک به پیام رهبر عزیز خویش، پای در این راه گذاشت و جان خویش را فدای رفیق اعلا کرد. یادش گرامی و نامش جاودان باد.