ارتکاب چه جرایمی مجازات تعزیر را به دنبال دارد؟

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، شاید برای شما هم این سئوال پیش آید که جرایم تعزیری چند نوع است؟ یا منظور از مجازات‌های تعزیری چیست؟ و یا ارتکاب چه جرایمی مجازات تعزیر را به دنبال دارد؟

قانون حکم بابای خانه را دارد، خدمات می‌دهد و از ما دفاع می‌کند، اما وقتی هم خطایی از ما سر بزند، تنبیهمان می‌کند. عادلانه هم رفتار می‌کند. مجازات‌ها را درجه بندی کرده تا هر کسی بر اساس درجه جرم و خطایی که انجام داده، مجازات شود.

در مواقعی هم بعد از کمی گوشمالی دادن، از جرمی که زیاد سنگین نیست می‌گذرد. یکی از انواع این گوشمالی‌ها تعزیر است که انواع و اقسامی دارد. برای آشنایی بیشتر با آن چند خطی مهمان ما باشید.

در قانون ما چهار نوع مجازات وجود دارد: قصاص، حد، دیه و تعزیر. هر کدام از این مجازات‌ها برای جرایم خاصی پیش بینی شده‌اند.

تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می‌گردد.

فرق " حد" و "تعزیر" آن است که حد مجازات معین و ثابتی است که درشرع مشخص شده،، اما تعزیر مجازاتی است که در شرع نیامده و مبنای جرم انگاری آن مصالح و منافع جامعه است، مانند جرایم راهنمایی و رانندگی و جرایم مربوط به تعزیرات حکومتی. ناگفته نماند ردپای برخی جرایم تعزیری درشرع دیده می‌شود، اما با این حال در خصوص نوع یا میزان مجازاتشان حرفی به میان نیامده و تعیین آن به حکومت یعنی قانون گذار جامعه واگذار شده است.
از جمله این جرایم که نمونه‌هایشان هم کم نیست کلاهبرداری، رشوه، اختلاس و ... است.

ملاک اصلی تعزیر کمتر بودن آن نسبت به حد (۱۰۰ ضربه شلاق) است.

برخلاف حد، مقدار وکیفیت تعزیر به موجب قانون تعیین می‌شود ودادگاه در صدور حکم تعزیری، با رعایت مقررات قانونی، موارد را مورد توجه قرار می‌دهد.

در تعزیر، شخصیت، وضع روحی و جسمی مجرم و زمان ومکان دخالت دارد، در صورتی که حد ثابت است و شخصیت مجرم تاثیری در میزان مجازات ندارد.

درتعزیر، هدف اصلاح و تادیب مجرم شرط است؛، اما فلسفه اجرای حد جلوگیری از تکرار جرم و دفاع از مصالح بنیادین جامعه است.

تعزیر با توبه ساقط می‌شود؛، اما درحد توبه اثری ندارد مگر اینکه قبل از حضور نزد قاضی باشد.

تعزیر قابل تخفیف و تعلیق است؛ اما درحد تخفیف و تعلیق ممنوع است.

ممکن است بپرسید اگر قرار باشد "تعزیر" چیزی جدای از مجازات جرایم و جنایت‌هایی باشد که مشمول حد و قصاص و دیه می‌شود، پس مجازات چه اعمالی "تعزیر است"؟ در پاسخ باید گفت که تعزیر مخصوص مرتکبان محرمات شرعی یا ناقضان مقررات حکومتی است. این اعمال شامل تمام مقرراتی می‌شود که برای حفظ نظم و منافع عمومی وضع می‌شود مانند زیر پاگذاشتن قوانین مالیاتی یا مقررات مربوط به قاچاق کالا و ارز و مقررات راهنمایی ورانندگی. پس مطمئن باشیم که اگر کسی عمل حرامی مرتکب شد یا اینکه مقررات حکومتی مانند ممنوعیت گران فروشی و احتکار را زیر پا گذاشت، مجازات "تعزیر" درانتظارش خواهد بود.

گفتیم که قاضی دادگاه برای تعیین نوع و میزان مجازات تعزیری به نوع جرم ارتکابی و شخصیت مجرمان توجه میکند.

 

قاضی بر اساس معیار‌ها و موارد زیر دست به صدور حکم تعزیری می‌زند:

انگیزه متهم و وضعیت ذهنی وروانی وی حین ارتکاب جرم.
شیوه ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه و نتایج زیان بار آن.
اقدامات متهم پس از ارتکاب جرم.
سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی متهم و تاثیر تعزیر بر وی.

از هر چه بگذریم صحبت از "امتیازتعزیر" خوشتراست! از دیدن عبارت "امتیازتعزیر" تعجب کردید؟ بله! حق با شماست؛ ما تعزیر را تا به حال به عنوان مجازات تعریف کردیم، پس حق دارید بگویید مجازات و امتیاز با هم همخوانی ندارند؛ اما باید گفت که این نوع مجازات برخلاف بقیه مجازات‌ها (حد و قصاص و دیه) از انعطاف بیشتری برخوردار است؛ یعنی حرف از گذشت و عفو در این مجازات‌ها زیاد شنیده می‌شود.

نکته مهم این امتیاز دهی به مجرمان تعزیری این است که همه مجرمان از آن بهره نمی‌برند، زیرا قانونگذار درمورد بعضی از این مجرمان سخت گیری بیشتری به خرج داده است و مرتکبانی را که محکوم به تعزیرات سنگین شده‌اند از این امتیاز‌ها معاف کرده است. برای اینکه بدانید این امتیاز‌ها چه هستند ادامه مطلب را بخوانید.

تخفیف و تبدیل مجازات: اگر شرایط تخفیف (گذشت شاکی، اظهار ندامت متهم، معرفی خود قبل از تعقیب، حسن سابقه یا وضع خاص متهم از قبیل: کهولت یا بیماری و ...) وجود داشته باشد دادگاه می‌تواند مجازات تعزیری را به نحوی که برای متهم مناسب‌تر باشد تقلیل دهد.

تعلیق مجازات: درمحکومیت‌های تعزیری درجه ۳ تا ۸، حاکم می‌تواند اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را با رعایت شرایطی، از جمله نبود محکومیت کیفری مؤثر، از دو تا پنج سال معلق کند.

آزادی مشروط: در مورد محکومیت به حبس تعزیری، درمورد محکومان به حبس بیش از ده سال پس از تحمل نصف و در سایر موارد پس ازتحمل یک سوم مجازات دادگاه می‌تواند درصورت وجود شرایطی از جمه نشان دادن مستمر حسن اخلاق و پرداخت خسارت‌های ناشی از جرم، حکم آزادی مشروط را به پیشنهاد دادستان یا قاضی اجرای احکام صادر کند.

تعویق صدور حکم تعزیری: تعویق به معنی تعلیق دررسیدگی به پرونده است که قاضی در شرایط خاصی رسیدگی به پرونده متهم را لغو می‌کند تا رسیدگی بهتری انجام شود. درتعزیر درجه شش تا هشت دادگاه می‌تواند پس از ثابت شدن جرم متهم، با ملاحظه وضعیت فردی، خانوادگی، اجتماعی و سوابق و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم شده است صدور حکم را به مدت شش ماه تا دو سال به تعویق را ندارد.

معافیت از مجازات: درجرایم تعزیری درجه‌های هفت و هشت قاضی می‌تواند به معافیت از مجازات حکم دهد البته درصورت جمع شرایط زیر:

احراز جهات تخفیف، اصلاح مرتکب با عدم اجرای مجازات، فقدان سابقه کیفری مؤثر، گذشت شاکی و جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران آن.

برخلاف قانون سابق که خبری از درجه بندی تعزیرات نبود قانون جدید آن را به هشت درجه تقسیم کرده است.
مجازات‌های درجه یک سنگین‌ترین و مجازات‌های درجه هشت حاوی سبک‌ترین میزان کیفر هستند هر چه از درجه مجازات کم‌تر شود مجازات شدیدتر خواهد بود. مجازات درجه یک شدیدترین حکمی خواهد بود که برای یک مجرم صادر می‌شود.

مجازات تعزیری سنگین

مجازات حبس و جریمه نقدی یک جرم زمانی درجه یک به حساب می‌آید که میزان زندان آن بیش از ۲۵ سال و میزان جزای نقدی جرم نیز بیش از یک میلیارد ریال باشد. درصورتی که مجازات حبس کمتر از ۲۵ سال باشد به شرط اینکه بیشتر از ۱۵ سال باشد حبس درجه دومحسوب می‌شود. از لحاظ جزای نقدی نیز جریمه قانونی بیشتر از ۵۵۰ میلیون ریال تا یک میلیارد ریال جزو مجازات‌های تعزیری درجه سه شامل زندان بیشتر از ۱۰ تا ۱۵ سال و جزای نقدی بیش از ۳۶۰ مییون ریال تا ۵۵۰ میلیون ریال می‌شود. مجازات حبس بیش از ۵ تا ۱۰ سال و جزای نقدی بیش از ۱۸۰ میلیون ریال تا ۳۶۰ میلیون ریال هم به عنوان مجازات‌های درجه چهار درنظر گرفته شده است.

مجازات‌های تعزیری درجه متوسط

مجازات‌های درجه پنج و شش، مجازات‌های تعزیری درجه متوسط هستند. مجازات درجه پنج شامل حبس بیش از دو تا پنج سال و جریمه نقدی بیش از ۸۰ میلیون ریال ۱۸۰ میلیون ریال است و مجازات درجه شش نیز حبس بیش از شش ماه تا دوسال به اضافه جزای نقدی بیش از ۲۰ تا ۸۰ میلیون ریال را شامل می‌شود.

در قانون جدید برای اعمال مجازات‌های تعزیری درجه ۵ تا ۸، دادگاه می‌تواند محکوم به حبس را با رضایت خودش درمحدوده مکانی مشخص تحت نظارت سیستم‌های الکترونیک قرار دهد.

درمورد نوجوانانی که مرتکب جرم تعزیری می‌شوند هم این نکته قابل ذکر است که اگرسن آنان درزمان ارتکاب، بین ۱۵ تا ۱۸ سال تمام شمسی باشد درصورت ارتکاب جرم تعزیری دارای مجازات درجه ۶، به جای محبوس شدن در کانون اصلاح و تربیت، باید از یک میلیون ریال تا ۱۰ میلیون ریال پرداخت کنند یا ۶۰ تا ۱۸۰ ساعت خدمات عمومی رایگان انجام دهند.

مجازات تعزیری سبک

درنهایت دونوع مجازات تعزیری سبک در قانون ما پیش بینی شده است که اکثر جرایم خفیف مشمول چنین مجازات‌هایی هستند. این دو نوع مجازات عبارتند از: مجازات‌های تعزیری درجه هفت و هشت. قانون گذار برای مجازات تعزیری درجه هفت، حبس از ۹۱ روز تا شش ماه و جزای نقدی بیش از ۱۰ تا ۲۰ میلیون ریال را مناسب دیده است. سبک‌ترین مجازات تعزیری نیز مجازات تعزیری درجه هشت است که عبارت است از حبس تا سه ماه و جزای نقدی تا ۱۰ میلیون ریال.

درکنار تعیین درجات هشت گانه مجازات، برخی احکام نیز در نظر گرفته شده است، مثل اینکه اگر نوع مجازات خاصی درا ین نوع مجازات‌های هشت گانه پیش بینی نشده باشد جزو مجازات تعزیری درجه هفت است.

حبس و جریمه مهم‌ترین مصداق‌های مجازات‌های تعزیری درقوانین ما هستند، اما مجازات‌های تعزیری به این دو ختم نمی‌شود. انواع دیگری از مجازات‌ها شامل مصادره اموال، انحلال شخص حقوقی، انفصال از خدمات دولتی، محرومیت از حقوق اجتماعی، ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی، ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی، شلاق و انتشار حکم در رسانه‌ها می‌شود.