دیوار مرزی اردوغان؛ «مانع نفوذ تروریست‌ها» یا «بهانه سیاست‌ورزی داخلی»؟
دیوار 144 کیلومتری
آنطور که در گزارش خبرگزاری نوغان ترکیه آمده است، این دیوار مرزی که ۳ متر ارتقاع و ۲ متر عرض دارد همانند دیوار مرزی ترکیه و سوریه خواهد بود و هدف از احداث آن تقویت امنیت داخلی ترکیه است. برخی منابع دیگر ترکیه‌ای، طول این دیوار را 144 کیلومتر اعلام کرده‌اند.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه که این روزها با انبوهی از مشکلات داخلی و خارجی مواجه است، در اوایل خردادماه سال جاری طی مصاحبه‌ای با اشاره احداث دیوار650 کیلومتری در مرز 911 کیلومتری ترکیه و سوریه، اعلام کرد که «ما در امتداد خط مرزی خود با عراق و همچنین در نقاطی مناسب از مرز مشترک خود با ایران نیز دیوار خواهیم ساخت».
دیوار مرزی تُرک‌ها در مرز با سوریه
آنکارا با هدف جلوگیری از ورود شبه نظامیان کُرد، تروریست‌های داعش و همچنین پناهجویان سوری به خاک این کشور، پروژه احداث دیوار مرزی با سوریه را در سال ۲۰۱۴ آغاز کرد. مراحل ساخت این دیوار در بهار امسال به پایان رسید و مقامات آنکارا پس از آن به سرعت دستور ساخت دیوار در مرزهای ترکیه با عراق و ایران را نیز صادر کردند.
شکست‌های سنگین از "پ ک ک" ؛ علت اصلی احداث دیوار
اواسط اردیبهشت ماه خبرگزاری ینی‌سافاک عربی به نقل از یک مقام ارشد دولتی ترکیه مدعی شد که «نیروهای مسلح ترکیه در هفته‌های اخیر شکست‌های سنگینی از طرف عناصر پ.ک.ک در مرزهای ایران متحمل شده و سازمان اطلاعات ترکیه پایگاه‌های عناصر پ.ک.ک در مرزهای ایران را مشخص کرده است». این ادعا که در خصوص صحت و سقم آن اطلاعات معتبر و موثقی در دست نیست، می‌تواند یکی از دلایل اصرار مقامات آنکارا به ساخت دیوار در مرز با ایران باشد.
ادعای تعجب‌آور آنکارا
همچنین در همان اواسط اردیبهشت‌ماه،«حریت» دیگر رسانه ترکیه‌ای طی خبری به نقل از یک مقام ارشد دولتی این کشور مدعی شد که «آنکارا قصد دارد برای مقابله با تحرکات حدود هزار نیروی مسلح "پ‌ک‌ک" که در مناطق مرزی با ایران مستقر هستند، دیواری به طول ۷۰ کیلومتر در مرز خود با ایران احداث کند».
شهریور ماه بهره‌برداری از فاز اول دیوار تُرک‌ها
اما آنطور که منابع ترکیه‌ای به نقل از یک مقام مسئول در نخست‌وزیری این کشور اعلام کرده‌اند، ساخت این دیوار آغاز شده است و مرحله اول احداث آن، شهریور ماه سال جاری به اتمام می‌رسد.
موضع ایران
همان اردیبهشت ماه سال جاری که بحث احداث دیوار توسط ترکیه در مرز با ایران رسانه‌ای شد، مسئولان ایران به آن واکنش نشان دادند؛ در 19 اردیبهشت ماه، یکی از خبرگزاری‌های داخلی به نقل از یک منبع آگاه در وزارت امور خارجه نوشت که «ایران از موضوع تصمیم آنکارا برای دیوار کشیدن در قسمتی از مرز مشترک ایران و ترکیه جهت جلوگیری از ورود عناصر پ.ک.ک به خاک این کشور، اطلاع دارد».
این منبع آگاه به این نکته نیز اشاره کرده بود که «به طور معمول و بر اساس قوانین بین‌المللی، ترکیه هر اقدامی که بخواهد در مرزهای مشترک دو کشور انجام دهد باید با اطلاع ایران باشد».
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان نیز روز دوشنبه ۲۵ اردیبهشت در جریان نشست خبری خود در پاسخ به سوالی پیرامون قصد ترکیه برای احداث دیوار در مرز مشترک با ایران گفت: «مقامات آنکارا ما را در جریان این ایده قرار داده‌اند و این دیوار در منطقه صفر مرزی نیست و در درون عمق خاک ترکیه است».
قاسمی در همان نشست خبری این را هم گفت که تهران از هر اقدامی که بتواند به ثبات مرزهای دو کشور کمک کند، استقبال می‌کند.
انتفاع تهران از اقدام آنکارا
اما فارغ از مسائل امنیتی که دغدغه اصلی تُرک‌ها در احداث دیوار در مرز مشترک با ایران است، برخی ها معتقدند این امر برای ایران به لحاظ اقتصادی و در امر مبارزه با قاچاق بسیار مفید باشد؛ چرا که سالانه دو میلیارد دلار منسوجات قاچاق از مرزهای ترکیه وارد کشور می‌شود که با احداث این دیوار و اتخاذ تدابیر جانبی که متعاقب این اقدام صورت خواهد گرفت، قاچاق از ترکیه به ایران، کاهش چشمگیری پیدا می‌کند.
روشی منسوخ و نخ‌نما
در مقابل برخی ها هم معتقدند احداث دیوار مرزی برای ایجاد امنیت داخلی یک امر منسوخ و قدیمی است که تنها از سوی نوباوگان عالم سیاست همچون دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید آمریکا دنبال می شود.
دروغ بزرگِ ارتباط ایران با "پ ک ک"
سیدعلی قائم‌مقامی در همین رابطه به خبرنگار میزان می گوید: در دنیای امروز که از خمپاره، موشک و هواپیما استفاده می‌شود، ساخت دیوار ارزش امنیتی ندارد مگر اینکه بخواهند به‌وسیله آن جلوی پیاده نظام را بگیرند و دیوار هم تا حدی می‌تواند جلوی عملیات نفوذ را بگیرد. ترکیه به نوعی با این سیاستش قصد تحقیر کشورهای ایران، سوریه و عراق را دارد و ساخت دیوار به این بهانه که (پ ک ک) یا وابستگان آن در حال نفوذ هستند از نظر مسائل امنیتی کاربردی ندارد.
این کارشناس مسائل ترکیه پاسخ ادعای رسانه های ترکیه را هم می دهد و می افزاید: ترکیه مدعی است (پ ک ک) توسط ایران هم مورد حمایت قرار می‌گیرد در حالی‌که ایران به هیچ وجه حمایت آشکار یا پنهانی از این گروه ندارد و هیچ پایگاهی که (پ ک ک) بتواند در آنجا آموزش ببیند، مسلح شود و یا عملیاتش را از آنجا طراحی کند، در ایران وجود ندارد. اما ترکیه برای اینکه بتواند افکار عمومی خود را توجیه کند، ایران را هم جزو حامیان (پ ک ک) تلقی می‌کند. (پ ک ک) در عراق و در سوریه و همچنین در کشورهای اروپایی به‌صورت سازماندهی شده و در مقرهای آشکار فعالیت می‌کند و در ایران به هیچ وجه حتی نمایندگی سیاسی هم ندارد، در این شرایط است که ترکیه می‌خواهد دیوار ضدنفوذ (پ ک ک) در مرز مشترک خود با ایران بسازد.
قائم مقامی به سیاست های خودخواهانه ترکیه در حوزه سدسازی هم اشاره می کند و می گوید: ترکیه برای اینکه منطقه امنی در داخل خاکش درست کند، سدهایی را احداث کرده تا بوسیله آنها از نفوذ (پ ک ک) جلوگیری کند البته این اقدام نوعی بهانه است. ترکیه در این دیپلماسی سیاست آبی می‌خواهد کشورهای عراق، سوریه و ایران را در مخمصه شدید قرار دهد، این کار ابعاد بسیار گسترده‌ای دارد.
وی با اشاره به ورای رفتارهای ترکیه تصریح می کند: کارشناسان نزدیک به رجب طیب اردوغان و همچنین روزنامه‌نگارانی که وابستگی کامل به حزب عدالت و توسعه دارند هم‌اکنون تلاش دارند بگویند موشک‌های ایران تهدیدی برای امنیت ترکیه است و این کشور باید سیستم‌های پدافند موشکی را تقویت کند و ترکیه به‌شدت تلاش دارد کشورهای اسلامی، عربی و ایران را عامل تهدید نشان دهد تا بتواند در داخل ترکیه نظامی‌گری کرده و ابعاد امنیتی را گسترش دهد.
روش های نوین
کشورها باید برای تامین امنیت داخلی به روش های نوین تری متوسل شوند؛ همین چند روز پیش بود که یک منبع محلی در موصل عراق با استناد به مدارک و اسناد موجود اعلام کرد از 3 منبع اصلی تغذیه مالی گروه تروریستی تکفیری داعش، 2 منبع مرتبط با ترکیه هستند بنابراین ترکیه نمی تواند «جلوگیری از نفوذ تروریست» را بهانه ای برای دیوار کشی قلمداد کند. شاید بهتر باشد مقامات آنکارا بجای دیوارکشی مرزی، در راهبرد حمایت پنهان از برخی گروه‌های تروریستی تجدیدنظر و به این ترتیب امنیت داخلی خود را نیز تامین کنند.