مقایسه بهره‌وری نیروکار بخش دولتی و خصوصی درست نیست/الگوسازی برای سنجش بهره‌وری در حوزه‌های مختلف اقتصادی/آمار جزئی برای محاسبه بهره‌وری نداریم
به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد ، مبحث بهره‌وری از جمله موضوعاتی است که در کشور ما با کاهش درآمدهای نفتی پررنگ تر شده، موردی که در اقتصاد کشورهای جهان چندین دهه است که به صورت جدی دنبال شده و راهکارهای مفیدی برای بهره‌ورتر کردن حوزه‌های مختلف اقتصادی خود تبیین کرده اند.
به همین خاطر تصمیم به گفت‌وگویی مفصل با رویا طباطبایی، رئیس سازمان ملی بهره‌وری ایران گرفتیم تا در خصوص شرایط حال حاضر بهره‌وری در اقتصاد ایران بپردازیم.
در بخش نخستین این مصاحبه به موضوعاتی همچون جایگاه بهره‌وری در برنامه ششم توسعه،بهره وری بانک‌ها، بررسی سنجش و ارزیابی بنگاه های اقتصادی،شاخص ارزیابی، بهره وری شاخص نیرو کار پرداختیم.
** سهم 35 درصدی بهره‌وری در رشد اقتصادی 8 درصد
جایگاه بهره‌وری در برنامه ششم توسعه و هدف‌‌های این سازمان برای رسیدن را بیان بفرمایید.
خوشبختانه در برنامه ششم مواد خوبی را در رابطه با بهره‌وری داریم،در بخش کلان روی اقلام و ارقام کلان اقتصادی برنامه های مد نظر گرفته شده و در کنار آن سهم 35 درصدی را از رشد اقتصادی متوسط 8 درصدی را برای بهره‌وری تعیین کردیم. در کنار آن در ماده 5 به همه دستگاه‌ها حتی به نیروهای مسلح تکلیف می‌کنیم که چرخه مدیریت بهره‌وری را پیاده کنند که آن هم از اقدامات مهم و مؤثر این سازمان است. در ماده 5 آیین‌نامه اجرایی که از طرف رئیس سازمان اداری و اقتصادی کشور به هیئت وزیران ابلاغ می شود در جای جای برنامه در خصوص بهره‌وری‌ها اقتصادی در حوزه های مختلف مطالبی عنوان شده است.
در این میان باید به رشد قابل توجه سازمان در دولت یازدهم اشاره کنم، زیرا نیروی کار تخصصی این سازمان در شروع دولت یازدهم شاید به 5 یا 6 نفر می‌رسید و به همین دلیل زیاد نامی هم از سازمان شنیده نمی‌شد ولی در شرایط فعلی در حدود 50 نفر به‌صورت تخصصی بر روی بهره‌وری در این سازمان کار می‌کنند. آزمون استخدامی در حدود یک سال و نیم پیش برگزار شد و نیروهای خوبی را جذب کردیم و مجدداً در آزمون استخدامی سال جاری نیز تعدادی نیرو جذب خواهد شد که این‌ها نیروهای خوب و توانمندی هستند که با چند سال کار در خصوص بهره‌وری می‌توانند نیروهای ماندگار و نیروهای قوی برای آینده سازمان شوند.
در همین فاصله زمانی در دولت یازدهم برنامه جامع بهره‌وری کشور توسط معاون اول رئیس جمهور در شهریور ماه سال 1394 ابلاغ و مصوب هیئت وزیران شد و توسط آن توانستیم اقداماتی متعددی انجام دهیم. به طور مثال به دنبال ارتقا جایگاه بهره‌وری در دستگاه‌های اجرایی هستیم و از این رو در برنامه جامع بهره‌وری کشور تکلیف شد در برنامه جامع بهره‌وری کشور تکلیف شد برای سنجش بهره وری در 23 دستگاه اجرایی برنامه ریزی صورت گیرد تا از این طریق بهره وری آنها مورد ارزیابی قرار گیرد، زیرا بدون سنجش امکان اطلاع از عملکرد وجود ندارد.
در کنار آن دستورالعمل سنجش بنگاه‌های اقتصادی روی سایت سازمان قرار دارد که تمام بنگاه‌های اقتصادی می‌توانند بهره‌وریشان را از طریق اطلاعات مالی بنگاه به‌راحتی محاسبه کنند. این دستورالعمل مطابق با استانداردهای جهانی است و از معتبرترین سازمان‌ها و نهادهایی که امر سنجش بهره‌وری را اخذ کرده و جایگزین تمام دستورالعمل‌های قبلی که ممکن است دارای ایراد باشند، شده است.
در خصوص جوایز بهره‌وری کار بسیار زیادی انجام دادیم که نزدیک به سه سال است روی جوایز بهره‌وری کار می‌کنیم. اخیراً رئیس سازمان اداری استخدامی کشور یک ابلاغیه‌ای را صادر فرمودند مبنی بر اینکه بنگاه‌های دولتی مناسب است که فقط از جوایزی که به تأیید و ارزیابی سازمان ملی بهره‌وری ایران رسیده کند و از شرکت در جوایزی که مورد اعتبارسنجی اعتباردهی این سازمان قرار نگرفته است پرهیز کند که این عمل می‌تواند نظم انصباطی به جوایز ملی بهره‌وری که تعدادشان زیاد است بدهد.
در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی که دو سال هم نامگذاری کشور به اقتصاد مقاومتی گره خورده شاید بتوانیم بگوییم مهم‌ترین معقوله‌ای که به آن توجه شده موضوع بهره‌وری است. چون در سه بند به صورت صریح نام بهره‌وری آمده و در 9 بند به مؤلف‌های اصلی اثرگذار در بهره‌وری اشاره شده مثل دانش بنیانی شدن، کارآفرینی، عدالت‌محوری، رقابت‌پذیری و جلوگیری از هزینه‌های زائد و غیره.
همچنین سازمان ملی بهره‌وری ارتباط تنگاتنگی با وزارتخانه‌ها و نهادهای عمومی غیردولتی دارد که خود این نیز بسیار اثربخش بوده و به همین خاطر در تمام نهادها رئیس بهره‌وری در عالی‌ترین پست آن سازمان قرار دارد.
در صحبت‌هایتان اشاره کردید به سنجش بنگاه‌های اقتصادی، در مورد یکی از مهم‌ترین بنگاه‌های کشورمان به نام بانک‌ها توضیح بفرمایید که از لحاظ بهره‌وری در چه جایگاهی قرار دارند؟
محاسبه بهره‌وری در بانک‌ها از پیچیدگی فراوانی برخوردار است زیرا به‌صورت کلی محاسبه بهره‌وری در مراکزی که ارائه خدمات می‌دهند در مقایسه با مراکزی که ارائه کالا می‌کنند پیچیده است.
در شرایط فعلی از لحاظ بهره‌وری محاسباتی گسترده در بانک‌ها انجام نشده، اگر هم بعضی از کارها در حد دانشگاه انجام شده کفایت لازم را از لحاظ سازمان ملی بهره‌وری ندارد و بیشتر یک رسانه دانشگاهی است، به همین خاطر به انتخاب بانک مرکزی و سازمان بهره‌وری یکی از بانک‌های بخش خصوصی را انتخاب کردیم که در چرخه مدیریت بهره‌وری در کشور برای آن اقدامات اولیه صورت گرفته، مشاوران و کارشناس از دانشگاه‌های عالی کشور انتخاب شده که انشاالله بتوانیم به زودی بهره‌وری در این بانک را محاسبه کنیم و روش کار آن را الگویی برای سایر بانک‌ها قرار دهیم.
با چه شاخص‌هایی بانک‌ها مورد ارزیابی قرار می گیرند؟
ما بر اساس استانداردهای جهانی برای محاسبه شاخص‌ها جلو می‌رویم، البته با امکانات آماده کشور خودمان این اقدامات صورت می‌گیرد. در این میان باید به این نکته توجه داشت که چگونه می‌توانیم از برخی از شاخص‌های جایگزین برای آمارهایی که وجود ندارند استفاده کنیم تا نزدیکترین محاسبات را به استانداردها انجام داده باشیم، به همین خاطر در شرایط فعلی امکان اعلام شاخص ها وجود ندارد.
**مدل سازی برای سنجش بهره‌وری بنگاه‌های اقتصادی
برای کدام‌یک از بنگاه‌های اقتصادی شاخص‌ها مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفتند؟
برای بنگاه‌های بورسی که محاسبه شده و دستورالعمل سنجش بنگاه‌ها روی سایت گذاشته شده که از روی آمار و اطلاعات بنگاه‌ها می‌توان به‌راحتی بهره‌وری نیروی کار و بهره‌وری نیروی سرمایه و ... را محاسبه کرد.
در زمان حال برای ده بنگاه که جزو بنگاه‌های انتخابی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی هستند این محاسبات را آغاز کردیم این بنگاه‌ها عبارتند از بنگاه تولید چینی، بنگاه اقتصادی تولید لاستیک خودرو، یک گروه تولیدی از خودروسازی‌ها، یک گروه از معدنی‌ها و فلزی‌ها، دو بنگاه خدماتی و یک انتخاب از بخش کشاورزی کشت و صنعت صورت گرفته است که حداکثر تا یک ماه آینده محاسبات بهره‌وری برای چند سال اعلام می‌شود.
گفتنی است بهره‌وری موردی است که باید در یک دوره زمانی مورد سنجش قرار بگیرد و برای مدت زمان کوتاه و یا یک ساله اطلاعات خاصی را به ما منتقل نمی‌کند و با توجه به پیچیدگی کار محاسبات از بنگاه‌های صنعتی آغاز می‌شود و پس از آن با بنگاه‌های خدماتی و کشاورزی که محاسبه بهره‌وری در آنها پیچیدگی بیشتری دارد ادامه می‌یابد.
بهره‌وری شرکت‌های بورسی، بهره‌وری انرژی نیز مدت‌هاست در کشور انجام می‌شود و این توانایی را داریم پس از پایان سنجش بهره‌وری در واحدهای انتخاب شده این موارد را قابل تأمین به سایر نهادهای کشور کنیم.
درخصوص محاسبه بهره‌وری شاخص نیروی کار تاکنون اقداماتی صورت گرفته و یا اخیراً اقدام به محاسبه آن انجام شده است؟
در خصوص بهره‌وری نیروی کار، بهره‌وری سرمایه، بهره‌وری کل عوامل تولید در سطح کلان مدت‌ها است که فعالتی صورت گرفته و اطلاعات آن تا پایان سال 95 روی سایت سازمان است. این شاخص‌ها در حد کلان در حد بخش‌های نه‌گانه اقتصاد است و همان‌طور که آمار اطلاعات ریز به ما اجازه می‌دهد فعالیت کرده ایم زیرا بانک مرکزی جزئی‌تر از نه بخش اقتصادی کلان اطلاعات در دسترس ندارد.
اطلاعات از بانک مرکزی دریافت می‌شود یا از مرکز ملی آمار؟
یک‌سری از اطلاعات از بانک مرکزی و یک سری دیگر از مرکز آمار دریافت می‌شود. اطلاعات مربوط به موجودی سرمایه را مرکز آمار ندارد و فقط در دسترس بانک مرکزی است و چون این آمار از بانک مرکزی می‌گیریم اطلاعات مربوط به ارزش افزوده و و ارزش ستانده نیز از بانک مرکزی اخذ می‌شود. بنابراین اطلاعات خام از دو نهاد رسمی دریافت می‌شود.
**آمار منتشره در خصوص بهره‌وری نیرو کار بخش دولتی زیر بنا علمی ندارد
باتوجه به ذهنیت برخی افراد نسبت به بهره‌وری پایین نیروی کار بخش دولتی و آمارسازی‌هایی در این خصوص آیا مقایسه‌ای در خصوص شاخص نیروی کار بخش دولتی و یا بخش خصوصی مقایسه‌ای صورت گرفت است؟
آمارهایی در این زمینه را سازمان ملی بهره‌وری تأیید نمی‌کند و تاکنون بارها مخالفت سازمان‌ها با این آمارها اعلام شده، زیرا این آمارها زیربنای علمی ندارند و قابل اندازه‌گیری نیستند. کلماتی مثل کار مفید و موارد مشابه نداریم تنها موردی که در بحث عوامل تولید داریم بهره‌وری نیروی کار است که قابل اندازه‌گیری است.
تاکنون برای کشور ما به صورت تفکیک شده بهره‌وری را در بنگاه های دولتی و خصوصی محاسبه نکرده ایم ولی باید به این نکته توجه داشت که هم در شرکت‌های دولتی، بنگاه‌های موفق در خصوص بهره‌وری پیدا می‌شود و هم در بخش خصوصی بنگاه‌های اقتصادی موفق وجود دارد. ولی در هر صورت تاکنون تفکیکی با این دقت انجام نگرفته است.
ما در حال حاضر با بنگاه‌هایی روبرو هستیم که به بخش خصوصی واگذار شده ولی مدیریت آنها کماکان دولتی است، بنابراین این قوه‌ها را نه می‌توان جزء گروه دولتی دسته‌بندی کرد و نه در گروه بخش خصوصی گذاشت. به همین دلیل در ایران این پیچیدگی‌ها بسیار زیاد است ولی از لحاظ نظری و علم اقتصاد بنگاه خصوصی که با تعریف تماماً خصوصی اداره شود آن بنگاه از لحاظ نظری موفق‌تر است و بهره‌وری بیشتری دارد. ما هم از ابعاد نظری این مسئله را می‌پذیریم ولی اگر عملاً بخواهیم سنجش کنیم تاکنون محاسباتی نداشته است.
در برنامه‌ریزی‌های آینده شما این مورد مشاهده نمی‌شود که به‌صورت جزئی‌تر به بررسی بهره‌وری شاخص ملی کار یپردازید؟
اگر گستردگی فعالیت‌های ما با توجه به دستورالعمل‌ها افزایش یابد می‌توانیم به‌صورت تصادفی چند بنگاه کاملاً دولتی و چند تا کاملاً‌خصوصی اطلاعاتشان را با هم مقایسه کنیم. البته تا زمانی که تعداد این تحقیق به اندازه‌ای باشد که از لحاظ آماری به اعتبار مورد نیاز برسد می‌توانیم با اطلاعلات دقیق‌تری در این خصوص صحبت کنیم.
انتهای پیام/