رسالت معرفی و زنده نگه داشتن هنرهای بومی و آیینی

به گزارش گروه فرهنگی به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، یکی از جلوه های هنر نمایشی در آیین های نمایش مذهبی ایران، پرده خوانی یا پرده گردانی است. پرده خوانی در دسته بندی هنرهای کلامی در دسته هنرهای مربوط به معرکه گیری قرار می گیرد و یک هنر ترکیبی است از چند فن و هنر دیگر مانند فن بیان، هنر قصه گویی و نقالی، هنرشمایل نگاری و هنر موسیقایی. از این رو پرده خوانی با هنرها و مقولاتی چون سخنوری، نقالی، روضه خوانی، مداحی، تعزیه خوانی و موسیقی آوازی پیوند و خویشاوندی دارد.

هنر پرده خوانی بر پایه روایت های افسانه ‌ای و تاریخی برگرفته از کلام نقالان مذهبی، مداحان و تعزیه ‌خوانان، بهره ‌گیری از تخیل و احساس هنری تصویر‌گران آنها و باورهای عامه شکل گرفته و برخی از پژوهشگران درخشندگی این هنر را تا حدی متاثر از هنر نقاشان اروپایی در سده‌ های شانزدهم، هفدهم و هجدهم میلادی می ‌دانند. ارتباط پرده‌ خوانی و تعزیه‌ خوانی و تاثیر متقابل آن ها که هر دو از هنرهای دینی یا قدسی است، بدیهی به نظر می ‌رسد. برخی پرده ‌خوانی و شمایل ‌خوانی را هنری مرکب از هنر تجسمی نقاشی و هنر کلامی نقالی و مرتبط با روضه ‌خوانی و تعزیه ‌خوانی و برخی دیگر آن را مقدم بر تعزیه‌ و در شکوفایی آن موثر می ‌دانند.

از دوره صفوی به این سو سنت پرده نگاری در ایران رواج فراوان یافت و نقاشان دیوارنگاره ها و پرده های مذهبی کوشیدند تا آگاهی ها و تخیلات خود را دربارۀ تاریخ قدسیِ وقایع مذهبی و مصایب اهل بیت مطهر پیامبر(ص) و رویدادهای تاریخی و افسانه ای به تصویر درآورند. این هنرمندان مضامین آنچه که به تصویر درمی آوردند بیشتر از زبان مداحان، نقالان و روضه خوانان شنیده بودند. پس از شکل گیری تعزیه خوانی در ایران نیز برخی از مضامین نقاشی های خود را از نمایش وقایع در تعزیه ها می گرفتند.

از آنجا که مذهب شیعه جزو ارکان این حکومت محسوب می شد تبلیغ ولایت علی (ع) و خاندانش سر لوحه عمل قرار گرفت. از این رو مناقب خوانی که به بیان فضائل و رشادت های امیرالمومنین(ع) می پردازد با شکوفایی بی نظیری روبه‌رو شد. همچنین در این دوران، وجه دیگری از نقالی یعنی همان پرده خوانی شکوفا شد. با گذشت ایام نقالی و پرده خوانی به تکایا و قهوه خانه ها منتقل شده و بعد از پایان این دوره و ورود تکنولوژی مدرن به زندگی مردم این هنر نیز کم کم رو به زوال گذاشت. اما آنچه حائز اهمیت است حفظ هنرهای قدیمی مانند تعزیه٬ پرده خوانی و نقالی در همین دوره است. در دوره ای که رسانه های مدرن زندگی مردم را احاطه کرده اند و مجال برای پرداخت به هنرهای قدیمی کم رنگ شده است. درواقع هنرمندان و مسئولان باید با تدابیر مختلف هنرهای بومی و ملی و مذهبی را همچنان پویا و زنده نگه داشته و این هنرها را به نسل های آینده منتقل کنند. این اتفاق در سایر کشورها نیز بسیار مهم قلمداد شده و در همه جا سعی در زنده نگه داشتن هنرهای ملی و وطنی و حتی معرفی این هنرها به سایر کشورها و فرهنگ ها دارند.

در همین راستا اولین دوره جشنواره پرده‌خوانی و نقالی غدیر سال گذشته به همت مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری و حمایت موسسه فرهنگی تسنیم نور و نیز با دبیری کورش زارعی، هم‌زمان با هفته‌ امامت و ولایت (از عید سعید قربان تا عید غدیر خم) برگزار شد. اهداف این جشنواره آیینی و مذهبی عبارت اند از: زنده نگه داشتن معارف ولایت علوی٬ زنده نگاه داشتن واقعه غدیر خم در اذهان مردم به ویژه نسل جوان٬ استفاده از هنر اصیل و تاثیرگذار نقالی در تبیین و ترویج فرهنگ دینی٬ ایجاد جریان فکری ولایی در هنرمندان به منظور انتقال مفاهیم دینی و مذهبی به ویژه حقیقت غدیر خم٬ احیا و ترویج اشعار و متون ادبی غنی ایرانی و اسلامی با محوریت ولایت و تقویت هنر نقالی و پرده خوانی، ایجاد انگیزه و پرورش نقالان و پرده خوانان در رابطه با عید غدیرخم.

مراسم های نقالی اولین دوره از این جشنواره در محوطه تئاترشهر و حوزه هنری برگزار و با استقبال خوب مخاطبان روبه‌رو شدند. داوود فتحعلی‌بیگی، رئیس کانون نمایش‌های آیینی و سنتی، درباره استقبال خوب مردم از اجراهای اولین دوره از جشنواره پرده‌خوانی و نقالی غدیر می گوید: در ابتدای برگزاری این جشنواره فکر می‌کردم پرده‌خوانی دیگر نتواند جمعی را دور خود جمع کند و در زمان حال به دلیل وجود سرگرمی‌ها فراوان از فضای مجازی گرفته تا انواع و اقسام رسانه‌های تصویری و شنیداری، احساس می‌شود برخی آیین‌های سنتی دیگر به چشم نمی‌آید، اما با برگزاری این جشنواره شاهد بودیم که خوشبختانه این هنر اصیل و مردمی همچنان جایگاه خودش را در میان مردم دارد و این باعث خوشحالی و امیدواری بیشتر به آینده است. این اجراها در حد اینکه بخواهیم مانند یک نمایش خیابانی جمعیت را جمع کنیم خیلی خوب بود، اما نباید فراموش کنیم برای مردمی‌تر شدن این اقدام باید نقطه‌یابی بیشتری داشته باشیم و در مکان‌های مختلفی نقالان به اجرای برنامه بپردازند.

اما یکی از مشکلاتی که مدیران جشنواره سال گذشته در جشنواره به آن اشاره داشتند کمبود نسخه ها و طومارهای پرده خوانی بود که امید است امسال و در دومین دوره از برگزاری جشنواره تا حدی مرتفع شده باشد. کورش زارعی، دبیرنخستین دوره از جشنواره پرده‌خوانی و نقالی غدیر، در این باره می گوید: آثاری که برای شرکت در اولین دوره جشنواره به دبیرخانه ارسال شده، ما را متوجه یک نکته مهم کرد و آن کمبود نسخه‌ها و طومار برای پرده‌خوانان و نقالان است. از این رو درصددیم تا با برگزاری نشست‌های علمی و دعوت از پیش‌کسوتان این هنر، طومارهای جدیدی را با موضوع سیره امام علی(ع) تولید کنیم و در اختیار نسل جوان و علاقه‌مند قرار دهیم تا در سال‌های آتی و دوره‌های بعدی این جشنواره، خوراک و شرایط تولید آثار جدید فراهم شود. متاسفانه بسیاری از جشنواره‌های موضوعی با کم‌توجهی به تولید متون نمایشی جدید برای آینده، به بن‌بست موضوعی و محتوایی رسیده‌اند و لذا در جشنواره نقالی و پرده‌خوانی غدیر (نقالان علوی) برای برون رفت از این مشکل با دعوت از اساتید فن، قطعا به تولید متون جدید بهای بیشتری خواهیم داد.
دومین دوره از جشنواره پرده‌خوانی و نقالی غدیر امسال هم‌زمان با دهه امامت و ولایت (از عید سعید قربان تا عید غدیر خم) در میدان امام حسین(ع) و حوزه هنری برگزار خواهد کرد.