سیاست پاندولی اردوغان؛ از اتهام توسعه‌طلبی به ایران تا طرد از اتحادیه اروپا
سیاست پاندولی رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، آینده مبهمی را برای ساکنان سرزمین آناتولی در عرصه زیست سیاسی رقم زده است؛ شرح مراودات به تخاصم گراییده آنکارا با همسایگان و هم‌پیمانانش مثنوی هفتاد من کاغذ است؛ در ذیل تنها به ماجرای اختلافات اخیرا حاد شده آنها با آلمان یکی از موثرترین و متنفذترین کشورهای اتحادیه اروپا می پردازیم:
آسمان روابط برلین و آنکارا ابری است. هر روز اظهارات تخاصم آمیز سران دو کشورِ آلمان و ترکیه به صدر اخبار رسانه‌ها تبدیل می‌شود؛ این امر با توجه به جایگاه ویژه آلمان در اتحادیه اروپا، می‌تواند به معنای یک بن بست واقعی برای تُرک‌ها جهت پیوستن به اتحادیه اروپا باشد.
بازداشت شهروند آلمانی در ترکیه
روز چهارشنبه هفته گذشته سخنگوی وزارت خارجه آلمان اعلام کرد که برلین، سفیر ترکیه را در اعتراض به بازداشت 6 فعال حقوق بشری از جمله یک شهروند آلمان، احضار کرده است. این موضوع به قدری اهمیت داشت که «زیگمار گابریل» وزیر خارجه آلمان، جهت پیگیری آن، تعطیلات تابستانی خود را نیمه کاره گذاشت و به برلین بازگشت.
ترکیه مدعی است این 6 فرد به گروه «پ ک ک» - که از نظر آنکارا تروریستی به حساب می‌آید- کمک کرده‌اند. آلمان این ادعا را بی‌اساس می‌خواند و خواهان آزادی بی قید و شرط این 6 نفر بویژه شهروند آلمانی محبوس در ترکیه است. آنگلا مرکل صدراعظم آلمان، با محکوم کردن بازداشت این افراد و حمایت از شهروند آلمانی، حکم صادره از سوی ترکیه را غیرموجه خواند.
بدنبال اقدام ترکیه در دستگیری این 6 فرد که یک تن از آنها آلمانی است، «زیگمار گابریل» وزیر خارجه آلمان پنجشنبه هفته گذشته از برداشتن گام‌هایی علیه آنکارا خبر داد. گابریل با بیان اینکه حول تجدید نظر درباره عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا با کشورهای عضو صحبت خواهد کرد، گفت دیگر نمی‌تواند تضمین کند برلین با آنکارا در این باره همکاری کند.
وی افزود «ما باید سیاست‌های خود در قبال ترکیه را به سمت جدیدی هدایت کنیم...ما نمی‌توانیم به شیوه‌ای که تا الان داشتیم، ادامه دهیم. باید شفاف‌تر باشیم تا مقامات آنکارا بفهمند چنین سیاست‌هایی بدون عواقب باقی نمی‌مانند.» وزیر خارجه آلمان همچنین به شهروندان کشورش هشدار داد از سفر به ترکیه پرهیز کنند، زیرا خطر بازداشت بی‌علت آنها وجود دارد.
وزارت خارجه ترکیه نیز با صدور بیانیه ای اظهارات دولت آلمان در محکوم کردن بازداشت شش فعالی حقوق بشر از جمله یک شهروند این کشور را غیرقابل قبول و توجیه ناپذیر عنوان کرد.
در بیانیه وزارت خارجه ترکیه آمده است: این اظهارات به معنای دخالت مستقیم در امور داخلی دستگاه قضایی ترکیه بوده و این موضعگیری آلمان به منزله پا را فراتر از گلیم خود نهادن این کشور است.
کودتای نافرجام ترکیه و آغاز اختلاف
آغاز ماجرای اختلاف میان آلمان و ترکیه به سال گذشته و پس از کودتای نافرجام و پر حرف و حدیث علیه اردوغان باز می‌گردد. رئیس جمهور ترکیه در پساکودتا از خود شدت عمل نشان داد و حکم بازداشت و عزل بسیاری از کارکنان دولت در بخش‌های مختلف را به ظن دست داشتن در کودتا صادر کرد. این نوع رفتار اردوغان بسیاری از کشورها از جمله آلمان را خوش نیامد و موجب اتخاذ مواضع تند علیه رئیس جمهور ترکیه از جانب مقامات برلین شد.
رفتار اردوغان در پساکودتا، او را به سوژه اول رسانه‌های آلمانی تبدیل کرده بود و هر از چندگاهی کاریکاتور وی در هیبت‌های مختلف در صفحه نخست نشریات آلمانی نقش می‌بست.
اما اسفندماه سال گذشته خبری در رسانه‌های معتبر جهانی منتشر شد که خشم اردوغان علیه ژرمن‌ها را دوچندان کرد؛ این خبر حاکی از آن بود که آلمان درخواست پناهندگی ۱۳۶ شهروند ترکیه که گذرنامه دیپلماتیک دارند را در دست بررسی دارد؛ براساس گزارش‌ها، این درخواست‌ها پس از کودتای نافرجام در ترکیه صورت گرفته بود و پیش از آن ترکیه ازآلمان خواسته بود که به هیچ یک از پرسنل نظامی این کشور پناهندگی ندهد.
اواخر اسفندماه 95 مصادف بود با تکاپوی مقامات دولت رجب طیب اردوغان برای تبلیغ همه پرسی اصلاحات قانون‌اساسی ترکیه؛ از همین رو معاونان و مشاوران و وزرای اردوغان برآن شدند تا راهی آلمان شوند و برای بیش از سه میلیون ترک تبار ساکن آلمان از مزایای تغییر قانون اساسی ترکیه و پوشاندن ردای ریاست جمهوری بر تن اردوغان سخن بگویند. اما این تلاش آنها با ممانعت مقامات آلمانی و عدم صدور مجوز از جانب آنها مواجه شد.
در 18 اسفندماه 95 که مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه راهی هامبورگ آلمان شده بود تا رفراندوم اردوغانی را تبلیغ و ترویج کند؛ مسئولان آلمانی مانع او شدند و ساختمان محل سخنرانی او را پلمب کردند؛ این امر موجب شد تا چاووش اوغلو دولت آلمان را به داشتن رفتاری مانند نازی‌ها متهم کند و مجبور شود در بالکن کنسولگری ترکیه در هامبورگ به ایراد سخنرانی بپردازد.
وزیر خارجه ترکیه در همان سفر مقامات آلمان را به اعمال فشار سیستماتیک بر ترک‌های مقیم این کشور متهم کرد و گفت که آلمان نباید به ترکیه درس دموکراسی و حقوق بشر بدهد.
اتهام زنی‌های دوجانبه
اردوغان نیز از مقر خود در «کاخ آک سارای» آلمان را به علت ممانعت از برگزاری راهپیمایی‌های حامیان او، به "نازیسم" متهم کرد. در همان مقطع زمانی، تنش میان برلین و آنکارا پیرامون سرنوشت«دنیز یوسل» خبرنگارروزنامه«دی ولت» آلمان شدت گرفته بود؛ این خبرنگار تابعیت دوگانه آلمانی و ترکیه‌ای داشت و به اتهام تبلیغ تروریسم توسط دولت ترکیه بازداشت شده بود.
در 28 اسفندماه در ادامه افزایش تنش میان آلمان و ترکیه، «زیگمار گابریل» وزیر خارجه آلمان در گفتگو با نشریه اشپیگل در خصوص عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا اظهار داشت: ترکیه از شرایط مورد نظر اتحادیه اروپا برای عضویت فاصله زیادی دارد.
وزیر خارجه آلمان در همان مصاحبه تصریح کرد که «ما بارها به صراحت به آنکارا اعلام کردیم که باید به استانداردهای مورد نظر اتحادیه اروپا دست پیدا کند وگرنه نباید انتظاری برای الحاق به این اتحادیه داشته باشد».
مرکل صدراعظم آلمان نیز در همان مقطع در یک نشست خبری بار دیگر تاکید کرد که ترکیه نباید به اتحادیه اروپا بپیوندد.او گفت موضعش در این باره تغییری نکرده و مخالف حضور ترکیه در اتحادیه اروپاست.
چند روز بعد از آن، اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در یک گردهمایی انتخاباتی در استانبول از خجالت آلمانها درآمد و گفت: نقاب اروپا دیگر برداشته شده است. آلمان نفرت خود علیه ترکیه، ملت ما و به خصوص مسلمانان را که برای این سال‌ها پنهان کرده بودند را نشان دادند. اگر آنها خجالت نمی‌کشیدند اتاق‌های گازشان را دوباره احیا می‌کردند.
تنش لفظی میان مقامات آلمان وترکیه و احضارهای متعاقب کاردارهای دو کشور استمرار داشت تا اینکه خبر رسید دولت آلمان همه سفارشات خرید جنگ افزار از سوی ترکیه را ملغی کرده است و ظرف این چند ماه، مجموعا به ۱۱ سفارش خرید سلاح از سوی ترکیه پاسخ منفی داده است.
ماجرای اینجرلیک
آسمان روابط برلین و آنکارا کماکان ابری و تار بود تا اینکه در خردادماه سال جاری ماجرای پایگاه نظامی اینجرلیک نیز به میان منازعه ژرمن‌ها و ترک‌ها کشیده شد. صدراعظم آلمان به دنبال تشدید تنش‌های بین آنکارا ــ برلین بر سر ممنوعیت بازدید نمایندگان پارلمان آلمان از اینجرلیک، آنکارا را تهدید به عقب‌نشینی ارتش آلمان از این پایگاه هوایی کرد. آنکارا این ممنوعیت را واکنشی به پذیرش درخواست پناهندگی تعدادی از نظامیان ترک از طرف آلمان دانسته بود. اردوغان رئیس جمهور ترکیه در سخنانی تأکید کرد که «اگر برلین تصمیم بگیرد نظامیان خود را از پایگاه هوایی اینجرلیک خارج کند، آنکارا به آلمان خداحافظی خواهد گفت».
چند روز بعد، وزیر خارجه آلمان اعلام کرد این کشور به دلیل ممانعت ترکیه از ورود نمایندگان آلمان به پایگاه اینجرلیک، چاره‌ای ندارد جز اینکه نیروهایش را از اینجرلیک خارج کند. در نتیجه در اواخر خردادماه پارلمان آلمان طی مصوبه‌ای مجوز جابجایی نیروهای آلمانی از اینجرلیک ترکیه به پایگاهی در اردن را صادر کرد.
در یازدهم تیرماه آلمان رسما اعلام کرد که در جریان سفر رئیس‌جمهور ترکیه به آلمان برای شرکت در اجلاس گروه 8، او اجازه سخنرانی در جمع ترک‌تبارهای آلمانی را ندارد؛ بدنبال این تصمیم مقامات آلمانی، «ایلنور چویک» مشاور رئیس‌جمهور ترکیه ادعا کرد که آلمان در کودتای نافرجام تابستان سال گذشته در ترکیه نقش ایفا کرده بود. او تصریح کرد که دولت آلمان از شکست کودتاچیان در ترکیه،ناراحت است.
باید منتظر ماند و نظاره گر رفتارها و موضعگیری‌های روزهای آتی مقامات آلمان و ترکیه بود؛ ظاهرا اردوغان از عضویت در اتحادیه اروپا ناامید شده است و تمام هم و غمش را متمرکز بر تخاصم با اروپایی ها بویژه ژرمن ها کرده است؛ او روز جمعه خطاب به مقامات برلین گفت که «شما آلمانی‌ها قدرت و اختیار این را ندارید که ترکیه را بترسانید».