رابطه عمق خرافات با سطح فرهنگ یک جامعه/ اصلی‌ترین دلیل شکل‌گیری خرافات چیست؟
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، با گذشت زمان و پیشرفت‌های انسان در امور مختلفی مانند علم و تکنولوژی، اما همواره خرافات و باورهای خرافی در زندگی برخی انسان‌ها جریان دارد و ردپای آن از سال‌های قبل بر جای مانده است.
یکی از مهم‌ترین دلایل شکل گیری خرافات، کمبود اطلاعات و در بسیاری از موارد نداشتن آگاهی درباره مسائل مختلف است که خود باعث رقم خوردن چنین اموری می‌شود.
در شماره دوم از سلسله مصاحبه‌های پرونده ویژه میزان با موضوع خرافات، به این محور و دلایل شکل گیری آن می‌پردازیم.
در شماره اول این پرونده ویژه نیز به خرافه پرستی و رواج آن بین انسان‌ها از گذشته تاکنون پرداختیم که در ادامه می‌توانید این گفت‌وگو را نیز مطالعه کنید.
از شکل‌گیری خرافات تا حرکت در مسیر خرافی/ چگونه در مسیر خرافه‌زدایی گام موثر برداریم؟
محمدرضا مرادی کارشناس علوم قرآنی در گفت و گو با خبرنگار گروه فرهنگی گفت: درحقیقت اصلی‌ترین دلیل شکل گیری خرافات نداشتن آگاهی توسط افراد است به خصوص زمانی که فقر اطلاعات در یک انسان بیشتر باشد، بیش از سایر مواقع شاهد رشد خرافه در میان افراد هستیم.
وی ادامه داد: خرافه نوعی اعتقاد و باور است که هیچ گونه پایه و ریشه علمی ندارد و براساس اطلاعات قبلی و موضوعات ثابت شده، شکل نگرفته است. درواقع می‌توان گفت: بسیاری از افرادی که با باور‌ها و موضوع‌ای خرافی درگیر هستند، پیش از درگیر شدن ذهنشان با این موضوعات، حقیقت داشتن این موضوعات را به صورت مستند مشاهده نکرده اند.
این کارشناس علوم قرآنی تصریح کرد: به طور معمول خرافات در شرایط روی دادن یک اتفاق خاص یا در حالت استقبال از یک رویداد احتمالی به وقوع می‌پیوندد و در مورد اتفاقات پیش‌بینی نشده مطرح می‌شود و هیچ استدلال عقلی و منطقی نیز آن را نخواهد پذیرفت.
وی در ادامه صحبت‌های خود اظهار کرد: در بسیاری از موارد، خیلی از انسان‌هایی که حتی خود را خرافی نمی‌دانند، در شرایط رو به رو شدن با خرافات، در مورد قبول کردن و یا قبول نکردن آن دچار تردید می‌شوند و حتی ممکن است با پذیرش چنین موضوعاتی، به وادی خرافه پرستی گام بگذارند.
مرادی توضیح داد: موضوع مهمی که درباره خرافات می‌توان به آن اشاره کرد، این است که، چون خرافات پایه علمی ندارد، نمی‌توان آن را رد و یا اثبات کرد به همین جهت چنین موضوع‌هایی به طور معمول خود را در شرایط بحرانی به ویژه در عرصه اجتماع نشان می‌دهند.
وی یادآور شد: براساس آنچه که تاکنون در طول تاریخ مشاهده شده، خرافات در مواقعی که موضوع حساسی مطرح می‌شود و احتمال خطر در رابطه با آن موضوع بسیار بالا است، شدت بیشتری پیدا می‌کنند و در چنین لحظه‌هایی همچنین تاثیر بیشتری روی افراد بر جای می‌گذارند چراکه افراد در چنین مواقعی بیش از پیش تحت تاثیر چنین جریان‌های خرافی قرار می‌گیرند.
این کارشناس علوم قرآنی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: نباید از یاد ببریم که در گذشته و در زمانی که بیماری‌هایی همچون طاعون شیوع گسترده‌ای پیدا می‌کردند، باورهای خرافی نیز شدت و جریان بیشتری پیدا می‌کردند به خصوص که افراد با مشاهده افراد بیمار شده، در مواقعی حتی بیماری آن‌ها را به باورهای خرافی مربوط می‌دانستند.
وی افزود: براساس تحقیق‌هایی که تاکنون در جوامع مختلف صورت گرفته، به نظر می‌رسد باور‌ها و عقاید خرافی در میان مردمان آفریقا شیوع بیشتر و سیطره وسیع تری دارد و هرچقدر از کشورهای آفریقایی فاصله بیشتری می‌گیریم، رد پای کم رنگ تری از خرافات و باورهای خرافی را مشاهده می‌کنیم.
مرادی همچنین توضیح داد: خرافات از گذشته تاکنون در میان تمامی جوامع جریان داشته و تنها موضوع مهم در این میان، شدت و ضعف آن و افراط و تفریطی است که در آن زمینه‌ها صورت می‌گرفت. به‌طور مثال در کشور کانادا مردم به خوش‌شانسی نعل اسب، نحسی ۱۳ و شفابخشی کلیسا در صورت گذاشتن عصا در آن بشدت اعتقاد دارند، به همین دلیل است که در کلیسا‌های قدیمی می‌بینید صد‌ها عصا توسط افرادی گذاشته شده که از بیماری جسمی رنج می‌برده‌اند و با گذاشتن عصا امید به شفابخشی داشته‌اند. نحس بودن عدد ۱۳، بدشگون بودن آواز کلاغ یا جغد، از جمله این باور‌ها هستند که در بیشتر کشورهای دنیا رایج است و حتی در کشور‌هایی مانند هلند، نروژ، ایالات متحده و انگلیس به اوج خود می‌رسند.
وی تصریح کرد: نکته‌ای که در راستای ترویج خرافات در کشورمای مختلف و در میان مردمانی از دیار مختلف می‌توان به آن اشاره کرد، این است که هرچقدر سطح فرهنگ یک ملت پایین‌تر باشد، میزان شیوع خرافات در بین افراد آن جامعه نیز بیشتر است چراکه خرافه و باورهای خرافی از جهل و نداشتن آگاهی سرچشمه می‌گیرد بنابراین هرچقدر برخی افراد با جهل خود درگیر باشند، به میزان بیشتری با باورهای خرافی انس و الفت پیدا می‌کنند.
این کارشناس علوم قرآنی در ادامه صحبت‌های خود اظهار کرد: ممکن است در برخی مواقع برخی انسان‌ها از روی نداشتن آگاهی و در اثر نشست و برخاست با افراد خرافی به وادی خرافات کشیده شوند، اما در سوی دیگر این ماجرا، افراد خرافاتی به معنای واقعی وجود دارند.
وی خاطرنشان کرد: افرادی که به معنای واقعی با خرافات درگیر هستند، از روی عمد و بنا به دلخواه خود در مسیر خرافات گام می‌گذارند و در این روند، گام‌های بعدی شان را محکم‌تر از قدم‌های اولیه بر می‌دارند. در زمان‌هایی که باورهای خرافی بین این افراد شدت بیش از اندازه پیدا می‌کند، آن‌ها همه تلاش خود را به کار می‌گیرند تا دایره پیروان از بارو‌های خرافی را گسترش دهند از این رو به شیوه‌های مختلف تلاش می‌کنند اطرافیان و دوستان خود را درگیر با خرافات کنند.
گفت و گو: بهاره کنجکاوفرد