از «سپر» نروژی تا «تندر» سپاه

 به گزارش گروه فضای مجازی ، امروزه شناورهای کوچک، ولی کارآمد به یکی از ابزارهای مورد نیاز نیروی دریایی ارتش‌های جهان تبدیل شده‌اند، به نحوی که کشورهای متصل به دریا در تلاش هستند تا با توجه به شرایط اقلیمی کشورشان از بهترین شناورهای کوچک نظامی بهره‌مند باشند.

از این رو برای آشنایی بیشتر با این شناورهای کوچک که در کشورهای شرقی و غربی و حتی ایران اسلامی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تعداد پنج مدل از این شناورهای رزمی را معرفی می‌کنیم.

«سپر» نروژی

Skjold کلاس ناوچه‌های سبک (skjold در نروژ به معنی «سپر» است) سریع، موشک انداز و پنهان کار است که با حداکثر سرعت ۶۰ گره (۱۱۰ کیلومتر بر ساعت)، در خدمت نیروی دریایی سلطنتی نروژ قرار دارد.

این شناور که قبلا، MTBs (قایق اژدر افکن) نامیده می‌شد، از سال ۲۰۰۹ به خدمت نیروی دریایی سلطنتی در آمد و آن‌ها این شناور را به عنوان korvett (برای اهداف صلح آمیز) نامگذاری کردند؛ البته این شناور در زمان معرفی از جمله سریع‌ترین کشتی‌های جنگی بود.

Skjold از الیاف مواد شیشه‌ای/کامپوزیت کربن ساخته شده و بالشتک هوا که در زیر آن قرار دارد در سرعت‌های بالا سرعت موج را کاهش می‌دهد و به واسطه آن که مواد جاذب رادار در پوشش آن کار شده از قابلیت مخفی کاری هم برخوردار است.


«همینا» فنلاندی

«همینا» قایق موشک انداز و تندرو نیروی دریایی فنلاند است که در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ ساخته شد.

بدنه این شناور از آلومینیوم، فیبر کربن و کامپوزیت ساخته شده که این باعث شده علاوه بر پنهان ماندن از دید رادارها، از قدرت جابه‌جایی و مانور پذیری بالایی نیز برخوردار شود. همچنین به جای پروانه در پیشرانه شناور از جت آب استفاده می‌کند که این امر موجب می‌شود شناور در آب‌های بسیار کم عمق و راه‌های غیر متعارف نیز بتواند حرکت کند.

این شناور گازهای خروجی را هم می‌تواند به زیر آب و هم به سمت آسمان هدایت کند تا با کاهش امواج حرارتی از کشف توسط زیردریایی‌ها مصون بماند. همچنین ۵۰ عدد نازل نیز در اطراف عرشه و سازه‌های آن تعبیه شده تا از آن برای اسپری آب دریا جهت تمیز کردن کشتی پس از حمله شیمیایی یا رادیواکتیو استفاده کند.

شناور کلاس «همینا» می‌تواند حدود ۲۰۰ کیلومتر (۱۲۰ مایل) از فضای هوایی را با سیستم موشکی سطح به هوا که توان درگیری هم زمان حداکثر هشت فروند هواپیما را دارد، پوشش دهد.

«همینا» دارای چهار موشک ضد کشتی ۱۵RBS-Mk. ۲، توپ ۵۷ میلی متری Bofors برای مقابله با اهداف سطحی و هوایی و همچنین موشک‌های سطح به هوای اومخونتو-IR، سیستم فریب و دو مسلسل سنگین ۱۲. ۷ میلی متری است.

«هوبی» چینی

نوع ۲۲ (نامگذاری ناتو: کلاس هوبی) کشتی موشک کلاس «هوبی» در نیروی دریایی ارتش چین است که اولین نوع از این شناور‌ها در آوریل ۲۰۰۴ توسط کشتی سازی Hudong-Zhonghua در شانگهای راه اندازی شد.

شناور جدید بر اساس یک شناور تجاری غیر رزمی تندرو تفریحی که دارای بدنه آلومینیومی بوده و توسط یک شرکت استرالیایی به نام catamaran ساخته شد؛ بعد از آن و در بین سال‌های ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۰ میلادی یک شرکت چینی هفت فروند آن را از استرالیا خریداری کرد.
شنبه ۱۰ تیر منتشر شود.


این شناور دارای دو موتور دیزل با مجموع قدرت ۶۸۶۵ اسب بخار با چهار جت آبی است تا شناور با سرعت بیشتری بتواند حرکت کند. جت آبی بر اساس جت آبی KaMeWa ۷۱ SII ساخت یک شرکت سوئدی است که مانند موتور جت بوده، ولی با این تفاوت که با چرخش فن، آب را از جلو با شتاب به عقب می‌راند و این باعث می‌شود تا شناور در بیشترین سرعت به ۶۷ تا ۷۰ کیلومتر بر ساعت دست یابد و برد آن هم به ۱۵۰۰ کیلومتر با سرعت ۵۰ کیلومتر بر ساعت برسد.

شناور دارای یک رادار چند منظوره تایپ ۳۶۲ است که در باند ایکس کار می‌کند و توان کشف اهداف دریایی و هوایی را دارد. برد کشف آن بر ضد یک شناور حدود ۴۲ کیلومتر و بر ضد یک جنگنده در ابعاد یک اف ۱۶ حدود ۱۰۰ کیلومتر است و می‌تواند تا ارتفاع ۸ هزار متری را پوشش داده و ۳۲ هدف را رهگیری کند.

همچنین تایپ ۲۲ دارای یک سامانه اپتیکی گوی شکل در بالای سقف اتاق فرماندهی است که HEOS ۳۰۰ نام دارد. این سامانه اپتیکی که در چین توسعه یافته برای رهگیری اهداف دریایی و هوایی کاربرد دارد؛ سامانه دارای مسافت یاب لیزری است و توان تعقیب خودکار هدف و همچنین رهگیری هشت هدف را در یک زمان دارد.



علاوه براین دو موشک تهاجم زمینی اچ ان- ۲ با برد ۱۸۰۰ کیلومتر و کلاهک ۴۰۰ کیلوگرمی نیز از دیگر تجهیزات این شناور است؛ در واقع این شناور می‌تواند هشت موشک ضد کشتی (چهار موشک در دو محفظه عقب شناور) و یا دو موشک تهاجم زمینی اچ ان ۲ (یک موشک در هر محفظه عقب شناور) و یا ترکیبی از این دو شامل چهار موشک ضد کشتی در یک محفظه و یک موشک تهاجمی در یک محفظه حمل کند.

توپ گاتیلینگ ۶ لول ۳۰ م. م. با سرعت آتش ۵ گلوله بر دقیقه برای انهدام موشک‌های کروز و هواگرد‌ها در برد ۴ کیلومتر و ارتفاع ۵ / ۲ کیلومتر و دو دوش پرتاب فروسرخ «ونگارد» که بر اساس «ایگلا روسی» ساخته شده و ۵ کیلومتر برد دارد، از دیگر تسلیحات این شناور است.

هم اکنون ۸۳ فروند تایپ ۲۲ ساخته شده که اصلی‌ترین و پر تعدادترین قایق موشک انداز ارتش چین است و اگر چه پاکستان علاقه خود را برای در اختیار گرفتن این شناور نشان داده و قصد دارد آن را در داخل کارخانه کشتی سازی کراچی بسازد، ولی تاکنون این نوع شناور به کشوری صادر نشده است؛ بنابراین با توجه به مشخصات ۰۲۲ باید گفت که این شناور چینی فقط برای گشت زنی و فعالیت در مناطق ساحلی چین طراحی شده است، زیرا به لحاظ تاریخی در مقابله با ناوهای بزرگ و هواپیمابر ناکارآمد هستند.

«کمان» ایرانی

قایق موشک‌انداز کلاس «کمان» یک شناور تندرو تهاجمی موشک‌انداز و توپ‌دار است که نیروی دریایی ایران سفارش خرید ۱۵ فروند از آن را در سال ۱۹۷۴ به فرانسه داد و ۱۲ فروند از آن‌ها بین سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۱ تحویل ایران شدند.

این قایق‌ها مشابه قایق‌های کلاس Combattante IIa ساخت فرانسه و کلاس تایگر نیروی دریایی آلمان هستند که طراحی آن‌ها از سال ۱۹۶۸ به سفارش اسرائیل آغاز شده، اما به دلایل سیاسی به این کشور فروخته نشدند؛ با این حال تعداد ۲۰ فروند از این شناورهای تندرو بین سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۵ وارد ارتش آلمان شد و حدود سی سال با دو نوبت به‌روزرسانی گسترده و افزودن رادار و تجهیزات جنگ الکترونیک در خدمت نیروی دریایی آلمان باقی ماند.

قایق‌های آلمانی بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۰ به نیروی دریایی یونان (۶ فروند)، در سال ۱۹۹۸ به نیروی دریایی شیلی (۶ فروند) و در سال ۲۰۰۲ به نیروی دریایی مصر (۵ فروند) واگذار شدند و سه فروند باقی‌مانده هم در سال ۲۰۰۳ اوراق شدند. البته ده فروند قایق از کلاس مشابه نیز به لیبی فروخته شد.



وزن خالی قایق‌های موشک‌انداز کلاس کمان ۲۴۹ تن و حداکثر وزن قابل جابجایی آن‌ها ۲۷۵ تن است و حداکثر سرعت آن‌ها هم به ۳۶ گره دریایی (نزدیک به ۶۷ کیلومتر بر ساعت) می‌رسد و برد عملیاتی آن‌ها نیز ۷۰۰ مایل دریایی (حدود ۱۳۰۰ کیلومتر) با سرعت ۳۳ گره دریایی (۶۱ کیلومتر بر ساعت) است.


قایق‌های کلاس «کمان» در جنگ ایران و عراق حضور فعالی داشتند. به نحوی که در روزهای آغازین جنگ (هفتم آذر ماه ۵۹) نیروی دریایی ایران در عملیات مروارید با دو قایق موشک‌انداز کلاس «کمان» به نام‌های «جوشن» و «پیکان» در کنار شش کشتی آبی‌خاکی و با کمک بالگردهای کبرا، بل- ۲۱۴ و سی‌اچ- ۴۷ شنوک به بندر «ام‌القصر» و دو سکوی نفتی مهم عراق یعنی «البکر» و «الامیه» حمله کردند.

جوشن و پیکان علاوه بر گلوله‌باران سکوهای نفتی دو همتای روسی خود یعنی قایق‌های موشک‌انداز کلاس «اوسا» را با موشک‌های «هارپون» غرق کردند، اما پیکان با دو موشک ضدکشتی پی- ۱۵ ترمیت از بین رفت. سپس جنگنده‌های ایرانی و عراقی وارد صحنه نبرد شدند و چهار میگ- ۲۳ بی‌ان به جوشن حمله‌ور شدند. ملوانان جوشن با موشک‌های دوش‌پرتاب سام- ۷ دو میگ را سرنگون کرد. در نهایت با حمایت جنگنده‌های نیروی هوایی، جوشن و بقیه ناوگان دریایی ایرانی توانستند به سلامت از معرکه نبرد خارج شوند.

جوشن در اواخر جنگ در سال ۱۹۸۸ با نیروهای آمریکایی درگیر شده و با اصابت سه موشک ریم- ۶۶ استاندارد از ناوشکن «واین‌رایت» و ناوچه «سمپسون» و گلوله‌باران توپ‌های ناوچه‌های «واین‌رایت» و «بیگلی» غرق شد و از سال ۲۰۰۳ هم ساخت مدل‌های مهندسی معکوس این کلاس با نام کلاس «سینا» در ایران آغاز شد به نحوی که دو شناور اولیه تولید شده به نام شناورهای غرق شده یعنی پیکان و جوشن نام‌گذاری شدند.

«تندر» سپاه

در اوایل دهه هفتاد شمسی سپاه تعدادی ناوچه سریع «هودونگ» را به چین سفارش داد که البته آن‌ها نیز کپی از ناوچه‌های کلاس «اوسا» روسیه بودند. در اصطلاح نیروی دریایی به این گونه شناور‌ها craft missle می‌گویند.

با تطبیق خوب این ناوچه با آب‌های گرم خلیج فارس که در سپاه به «تندر» معروف شدند، سپاه دست به مونتاژ تعدادی دیگر از آن‌ها تحت امتیاز چین کرد و همگی را به سیستم‌های مدرن جنگ الکترونیک امروزی و سامانه هوشمند موشکی «نور» مجهز کرد و آن‌ها را در اسکله‌های بندرعباس، بوشهر، ماهشهر و بندرامام قرار داد.

البته توجه داشت که «تندر» تن‌ها شناور کلاس نیمه سنگین سپاه است، چون استراتژی اصلی سپاه شناورهای موشک انداز فوق سریع با سرعت ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت است تا بتواند به سرعت حمله کرده و به سرعت هم فرار کند؛ بنابراین معرفی شناور کلاس تایپ ۲۱ به این دلیل مهم است که سنگین‌ترین شناور رزمی سپاه محسوب می‌شود؛ شناوری که چین در دهه ۱۹۵۰ در توسعه برنامه قایق‌های موشک انداز خود دست به وارد کردن دو قایق موشک انداز «کومار» و «اوسا» از شوروی زد. «اوسا» که ۷ فروندش وارد چین شد پیشرفته‌تر بود و مجهز به دو توپ ۳۰ م. م. و چهار موشک ضد کشتی پی ۱۵ بود.

اما از آنجایی که این تعداد برای چین کم بود، از سال ۱۹۶۸ دست به ساخت نسخه بومی شناور کلاس «اوسا» در داخل چین با نام کلاس Huangfeng زد؛ این نسخه یک کپی مستقیم با برخی تغییرات بود که تعداد بسیاری از آن‌ها ساخته شد.


همچنین این شناور از یک رادار تایپ ۳۵۲ بهره می‌برد که نسخه برگرفته شده از رادار ۳۳۱MR- قایق موشک انداز «اوسا» بود. این رادار به عنوان یک رادار چند منظوره برای کاوش آسمان و دریا با حداکثر برد ۱۰۰ کیلومتر بر ضد یک هدف هوایی و حدود ۷۰ کیلومتر هم بر ضد یک هدف دریایی بود.

علاوه بر این شناور مورد اشاره دارای یک رادار کنترل آتش برای کنترل آتش توپ ۳۰ م. م. آن است که در میان دو لانچر پرتاب موشک در عقب همانند «اوسا» نصب شد البته در نسخه‌های بعدی این رادار با رادار تایپ ۳۴۷ که در جلو قرار داشت، تعویض شد.

از سوی دیگر این شناور دارای دو توپ دو لول ۳۰ م. م.‌ای کی ۲۳۰ است و در قسمت عقب ناوچه هم همانند «اوسا» چهار محفظه بزرگ برای حمل چهار موشک HY- ۲ (کرم ابریشم) است. موشکی که در چین از روی موشک پی ۱۵ روسی مهندسی معکوس شد و در غرب به «کرم ابریشم» شهرت یافت از سوخت جامد استفاده می‌کند و دارای برد ۲۰۰ کیلومتر و ارتفاع پرواز ۲۰ متر است.

بدین ترتیب حدود ۱۵۰ فروند از کلاس تایپ ۲۱ تولید و تعدادی هم صادر شد که هم اکنون تعداد محدودی از آن‌ها از نوع «هودونگ» همچنان در خدمت ارتش چین هستند.

مشتریان این قایق موشک انداز عبارتند از: بنگلانش ۵ فروند، کره شمالی، پاکستان، و یمن هر کدام چهار فروند.

البته ایران بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۶ موفق به دریافت ۱۰ فروند کلاس «هودونگ» مجهز به پرتابگر موشک سی ۸۰۱ شد که در ایران کلاس «تندر» نامیده شد. این شناور‌ها در خدمت نیروی دریایی سپاه قرار گرفتند که هم اکنون سنگین‌ترین شناور این نیرو به حساب می‌آید.

همان طور که گفته شد این شناور در مرحله اول با پرتابگر موشک سی ۸۰۱ تحویل ایران شد و ایران نیز ۱۲۵ فروند موشک سی ۸۰۱ از چین در دهه ۱۹۹۰ وارد کرد، ولی بعد‌ها روی این قایق‌ها، موشک دوربرتر سی ۸۰۲ که نسخه ایرانی آن با نام «نور» شناخته می‌شود، نصب شد.

در واقع قایق موشک انداز کلاس تایپ ۲۱ یک شناور سریع موشک انداز است که توان دفاع هوایی آن بسیار محدود است و در برابر حملات ضد کشتی نیز تقریبا بی دفاع و البته همانند تمامی این شناورهای فاقد توان ضد زیر دریایی و یا تهاجم زمینی است.

با این وجود شناور کلاس «تندر» داریا یک توپ ۳۰ م. م. در جلو و چهار لانچر پرتاب موشک سی ۸۰۱ در عقب است. همچنین کلاس تندر سپاه در زمینه رادار هدایت آتش نیز ارتقا یافت و دارای یک توپ ۳۰ م. م. در جلو و چهار لانچر پرتاب موشک سی ۸۰۱ در عقب شد؛ بنابراین شناورهای «تندر» که به تعداد ۱۰ فروند در اردیبهشت ۱۳۷۶ تحویل نیروی دریایی سپاه شد، در رده بندی بین المللی یک قایق موشک انداز (Missle Boat) است که در ایران ناوچه نامیده می‌شود؛ لذا این شناور با جابجایی ۲۰۵ تن، طول ۳۸. ۶، عرض ۶. ۸ و آبخور ۲. ۷ متر دارای بیشینه سرعتی در حدود ۶۵ کیلومتر بر ساعت بوده و در صورت حرکت با سرعت ۵۵. ۵ کیلومتر بر ساعت به برد ۱۴۸۰ کیلومتر می‌رسد که این نشان می‌دهد در صورت لزوم، تندر می‌تواند چندین روز در آب به گشت زنی بپردازد.