افزایش تولید آبزی تا ۸۰۰ هزار تن در برنامه ششم توسعه

حسین عبدالحی معاون آبزی پروری سازمان شیلات ایران در گفت‌و‌گوی تفصیلی با خبرنگار گروه اقتصاد به بررسی عملکرد این سازمان پرداخت.

در زمینه آبزی‌پروری حدود ۴۶۰ هزار تن تولید داشتیم که حدود ۲۰۰ هزار تن آن مربوط به کپورماهیان، حدود ۱۵۰ هزار تن ماهی قزل آلا و ۲۱ هزار و ۳۰۰ تن میگو بوده که در مجموع یک روند روبه رشدی را در حوزه آبزی‌پروری نشان می‌دهد و این درحالی است که بیشترین رشد در حوزه کشاورزی در جهان مربوط به بخش آبزی‌پروری با حدود ۱۲ درصد رشد بوده است.

در بین کشورهای خاورمیانه ایران بعد از مصر بیشترین تولید آبزی را دارد و در آسیای میانه بیشترین تولید آبزی مربوط به ایران بوده و این درحالی است که در تولید قزل‌آلا در آب شیرین رتبه نخستت به ایران تعلق می‌گیرد و در کل جزء ۴ کشور اول جهان در تولید آبزی به شمار می‌رویم که کشورهای شیلی، ترکیه و نروژ نیز شامل این دسته بندی می‌شوند.

در برنامه تدوین شده از سوی دولت امیدواریم تولید آبزی در کشور از رقم ۴۶۰ هزار تن به بیش از ۸۰۰ هزار تن برسد که هدف گذاری دولت و برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گرفته است.

به طور میانگین رشد پرورش آبزی سالیانه رقم ۱۰ تا ۱۵ درصد است که در سال ۹۶ نسبت به سال گذشته رشد حدود ۱۰ درصدی را خواهیم داشت و این نکته حائز اهمیت است که در سال ۹۵ براساس اعلام سازمان شیلات تولید کل آبزیان از آیزی پروری تا آبزیان صید شده حدود یک میلیون و ۶۰ هزار تن بوده که از این رقم ۴۰ درصد به آبزی پروری مربوط می‌شود. 

سال ۲۰۱۵ سهم آبزی پروری در دنیا از صید پیشی گرفته و به بیش از ۵۰ درصد رسیده و این درحالی است که در ایران درصد کمتر است و نسبت ماهی‌های صید شده درصد بالاتری را نشان می‌دهد.

در دولت جدید چند برنامه مهم در حوزه شیلات تدوین شده که در بحث اقتصاد مقاومتی و تحقق آن می‌توان مهمترین اقدام صورت گرفته را پرورش ماهی در قفس عنوان کرد که یک برنامه تولید حدود ۲۰۰ هزار تنی را در جنوب و شمال کشور پیش‌بینی کرده‌ایم.

باتوجه به محدودیت‌های استفاده از آب شیرین، آبزی‌پروری را از آب شیرین به آب شور سوق داده‌ایم که این امر گشایش بزرگی در حوزه آبزی‌پروری خواهد بود و با حمایت‌های وزارت جهاد کشاورزی و برنامه‌های سازمان شیلات بخشی از این برنامه محقق شده است.

طبق برنامه ششم توسعه قرار براین است که حدود ۲۰ هزار تن ماهی در قفس تولید داشته باشیم، اما آنچه که معاون اول ریاست جمهوری ابلاغ کرده باید تولید ماهی در قفس به ۵۰ هزار تن در پایان برنامه ششم توسعه افزایش پیدا کند.

در حال حاضر بیش از ۵۰۰ قفس برای تولید و پرورش ماهی ساخته شده که بخشی در دریا قرار دارد و بخشی آماده انتقال به دریا‌ها هستند که با استفاده از تمام قفس‌ها امیدواریم تولید خوبی در سال ۹۶ نصیب کشور شود.

بیش از ۲۰۰ میلیون قطعه ماهی زینتی در سال تولید داریم که یک روند روبه رشد در این مسیر حاکم است و صادرات نیز در حد ایده‌آلی درحال انجام است.

باتوجه به بحث اشتغال‌زایی در زمینه تولید ماهی‌های زینتی دولت در سال گذشته مصوب کرد که دو شهرک تولید ماهی زینتی در استان‌های مرکزی و دیگری در استان اصفهان احداث شود که با راه اندازی آن‌ها در زمینه تولید رشد قابل توجهی صورت می‌گیرد و از طرفی درآمد ارزی از صادرات این محصول افزایش پیدا کرده و در زمینه اشتغال زایی اقدام موثری خواهد بود.

میزان صادرات محصولات آبزی در سال گذشته به بیش از ۵۰۰ میلیون دلار رسید که بخش عمده‌ای از آن مربوط به صادرات میگو پرورشی بوده است.

یکی از موفقیت‌های شیلات در دولت بحث پرورش و صادرات میگو بوده است که در اوایل تولید میگو حدود ۱۲ هزار تن در سطح زیرکشت ۴ هزار و ۷۰۰ هکتاری بوده، اما درسال گذشته با اقدامات موثر از سوی شیلات کشور این سطح به حدود ۸ هزار هکتار افزایش یافته و تقریبا ۲۱ هزار و ۳۰۰ تن میگو پرورشی در سال گذشته تولید شده است.

بیشترین تولید در استان هرمزگان با رقم بیش از ۹ هزار و ۹۰۰ تن در ردیف اول، استان بوشهر با تولید ۹ هزار تن در ردیف دوم، استان گلستان با تولید هزار و ۱۰۰ تن در ردیف سوم و بعد از آن استانهای خوزستان با تولید ۷۲۰ تن و سیستان و بلوچستان ۵۷۰ تن در ردیف‌های بعدی قرار می‌گیرند.

در سال ۹۳ میزان تولید حدود ۲۲ هزار و ۵۰۰ تن بوده و در سال ۹۴ با انتشار بیماری در میان میگو‌ها تا حدودی تولید به خصوص در استان بوشهر کاهش پیدا کرد و به رقم ۱۷ هزار و ۷۰۰ تن رسید و خوشبختانه در سال ۹۵ تولید با رشد خوبی همراه بوده است.

در سال ۹۶ پیش بینی می‌شود میزان تولید میگو پرورشی به حدود ۳۰ هزار تن برسد و در برنامه ششم توسعه رسیدن به رقم ۶۰ هزار تن تولید در سال دور از ذهن نخواهد بود.

در چند سال اخیر همایشهای مختلفی با همراهی کشورهای فرانسه، نروژ، چین و تایلند برپا شده که هدف از برگزاری چنین همایش هایی ارتباط کشور‌ها با یکدیگر در زمینه توسعه تولید آبزی و همکاری کشور‌ها با یکدیگر بوده است.

 چندین پروژه با کشورهای مختلف منعقد شده است که مهمترین آن همکاری با کشور فرانسه در قشم برای راه اندازی یک مرکز تکثیر ماهیان دریایی بوده و دیگری مربوط به پرورش میگو در هرمزگان با همکاری یک شرکت دیگر از این کشور بوده است.

همچنین سرمایه گذاری یک شرکت دیگر فرانسوی در زمیته تولید قزل آلا انجام شده و شرکت‌های بزرگ تایلندی برای مذاکره با ایران در زمینه شیلات علاقه نشان داده اند و چندین سفر برای بازدید از روند تولید آبزی در کشور صورت گرفته و مذاکراتی در حال انجام است.

وقتی یک صنعت بزرگ می‌شود مشکلات آن نیز افزایش پیدا خواهد کرد به طور مثال در بحث تولید میگو بیماری ویروسی مشکلات بسیاری را برای پرورش دهندگان به وجود می‌آورد و به هرشکل وارد چرخه تولید خواهد شد، اما با بالابردن سطح دانش پرورش دهندگان می‌توان بر این مشکل مسلط شد. 

در مورد تولید قزل آلا نیز بیماری ویروسی VHS باعث شد تا برخی از پرورش دهندگان خساراتی را متحمل شوند و با تمهیداتی که از سوی سازمان دامپزشکی صورت گرفت چنین مشکلاتی تا حد زیادی کنترل شده است.

یکی دیگر از چالش‌های موجود در بحث آبزی پروری بحث بازار است که نکته کلیدی در این زمینه محسوب می‌شود. 

سرانه مصرف انواع آبزی در اوایل انقلاب حدود یک کیلوگرم بوده و در سال ۹۵ این رقم به بیش از ۱۰ کیلوگرم در سال رسیده است و با برنامه ریزی‌های صورت گرفته در برنامه ششم توسعه پیش بینی می‌شود که این رقم به حدود ۱۴ کیلوگرم افزایش پیدا کند که این مورد خود کمک شایانی در زمینه بازار محصولات آبزی و افزایش فروش خواهد بود.

این نکته حائز اهمیت است که درصورت افزایش یک کیلوگرم سرانه مصرف محصولات آبزی حدود ۸۰ هزار تن نیاز بازار به این محصولات بیشتر خواهد شد و شیلات تلاش می‌کند با افزایش سرانه مصرف آبزی بازار داخلی این محصول را رونق بیشتری دهد.

از سال ۸۳ ماهی تیلاپیا در موسسه تحقیقات بافق یزد مورد آزمایش و تحقیق قرار گرفته است تولید و تکثیر آن انجام شده، اما متاسفانه سازمان محیط زیست در رابطه با تولید این ماهی همکاری لازم را نداشته اند.

علی رغم اینکه تولید این نوع ماهی بیشترین رشد را در حوزه آبزی پروری در دنیا داشته است، اما در این مورد هنوز توافقی صورت نگرفته و باتوجه به اینکه در کشور ظرفیت تولید این آبزی وجود دارد، اما ایران وارد کننده این نوع ماهی از سایر کشورهای جهان است.

در دولت تدبیرو امید پیگیری‌های خوبی در راستای تولید ماهیان خاویاری انجام شده که در این مدت مزرعه‌های پرورش ماهیان خاویاری از تعداد ۳۰ تا ۳۵ عدد به ۸۰ مزرعه افزایش یافته که براساس آن در سال گذشته تولید خاویار پرورشی به بیش از ۳ تن رسیده است.

بزرگترین مزرعه پرورشی ماهی خاویاری دنیا در سال ۹۴ در ساری به بهره برداری رسید که افتخار بزرگی حوزه شیلات و افزایش تولید به شمار می‌رود و پیش بینی می‌شود تا چند سال آینده یک جهش بزرگی در زمینه پرورش ماهیان خاویاری صورت گیرد.

با اقدامات صورت گرفته در حوزه پرورش ماهیان خاویاری در یک دوره حدودا پنج ساله و تا پایان برنامه ششم توسعه پیش بینی می‌شود که در سال ۱۰ هزار تن گوشت و نزدیک به ۱۰۰ تن خاویار در کشور تولید شود.

در استان‌های شمالی کشور نیز تفاهم نامه‌ای در بحث پرورش ماهیان خاویاری با بنیاد مستضعفان، بانک سینا، سازمان شیلات و همچنین استانهای مربوطه امضا شده که بتوانیم تولید این آبزی را توسعه دهیم و پرورش ماهیان خاویاری را به صورت خرد در استانهای مختلف داشته باشیم.

 برگزاری این اجلاس در ایران از اهمیت بالایی برخوردار است و این اقدام تعاملات بین‌المللی میان ایران و کشورهای دیگر را افزایش می‌دهد و باعث معرفی ایران به سایر کشورهای جهان در حوزه آبزی پروری خواهد بود که بسیار تاثیر گذار است.