آیا ترکیه کنار قطر خواهد ایستاد؟
از ابتدای جریان بیداری اسلامی و یا بهارعربی جبهه قطر- ترکیه بر خلاف عربستان از محمد مرسیِ اخوانی حمایت کردند و در خصوص تحولات مصر ترکیه و قطر بلوک متحدی در مقابل عربستان و امارات بودند. درمقایسه با رویکرد جبهه عربی به تحولات منطقه‌ای هم قطر مواضع اصولی‌تری نسبت به جهان اسلام داشته و حساب اخوانی‌ها را همواره از وهابی‌ها و سلفی‌ها جدا دانسته است هر چند نیم نگاهی به آنها در سوریه داشت.
هرچند رییس جمهور ترکیه در سفر منطقه‌ای خود به کشورهای قطر امارات و عربستان و نرفتنش به کویت موجبات ناراحتی امیر کویت را فراهم آورد اما حالا مهمترین چالشی که این بلوک یعنی ترکیه، قطر و عربستان با آن مواجه‌ند دست داشتن در کاسه‌ای است که خروجی آن حمایت همه جانبه از تروریسم بوده که به دلیل منافع منطقه‌ای حداقل در حال حاضر باید به نوعی بر روی این مساله سرپوش بگذارند. به گونه‌ای که موضوع حمایت از تروریسم حالا مهمترین خبر رسانه‌های امارات و عربستان است که قطر را متهم اصلی آن می‌دانند و انگشت اتهام را به سوی دوحه نشانه رفته اند.
تحولات کمتر از٢٤ ساعت گذشته نشان می‌دهد اکنون رابطه ترکیه و قطر در گرو تصمیمات آینده میان دو طرف اصلی دعوا یعنی ریاض و دوحه است دو طرفی که هر چند به ظاهر هم پیمان بودند اما مشکلاتشان ریشه در اختلافات تاریخی عربستان و قطر دارد که همین مساله می‌تواند بر کل مناسبات منطقه تاثیر‌گذار باشد. مسایلی همچون اختلاف دیرینه مرزی عربستان و قطر، حمایت قطر از اخوان المسلمین، حمایت قطراز موج بیداری اسلامی (بهارعربی) بخصوص در زمینه حمایت از تحولات در تونس ، مصر و لیبی. تحریک آمیز خواندن راه اندازی شبکه الجزیره برای ایجاد تنش و حمایت از مخالفان کشورهای عربی از سوی سعودی‌ها در سال١٩٩٧، دخالت نظامی سال ١٩٩٢ عربستان در قطر، استقرار خالد مشعل رییس دفتر سیاسی حماس در قطر و اینکه بر خلاف قطر سعودی ازجناح فتح حمایت می‌کند.
حالا هر چند وزیر امور خارجه ترکیه هر دو طرف را دعوت به خویشتنداری کرده و از آمادگی کشورش برای میانجی‌گیری میان کشورهای جنوب خلیج فارس و رفع اختلافات با قطر اعلام آمادگی می کند اما آنچه که مبرهن است اینکه ترکیه طوری در کنار قطر خواهد ماند که آشکارا عربستان را نرنجاند.
البته نباید این نکته را فراموش کرد که از شروع بحران در سوریه، سیاست قطر برای سرنگونی دولت مرکزی دمشق با دولت سعودی، ترکیه و کشورهای غربی همسو شد. در طول بحران بیش از پنج سال گذشته سوریه به وضوح می‌شد تفاوت میان گروه‌های مخالف مورد حمایت قطر- ترکیه با گروه‌های مورد حمایت سعودی را مشاهده کرد. بحرانی که قطب‌بندی جدیدی را در خاورمیانه هم ترسیم کرد، از یک سو ایران-عراق-سوریه-حزب‌الله از دیگر سو قطب ترکیه-قطر- اخوان‌المسلمین و در نهایت قطب سعودی و کشورهای محافظه کارعرب. شاهد این مدعا درگیری برخی از معارضین مسلح با یکدیگر در بسیاری از مناطق شمالی سوریه در طی بحران سوریه است.
و حالا چنانچه دو قطب اول و دوم با هم متحد شوند بازنده اصلی در زمین سوریه عربستان خواهد بود و ترکیه و قطر به اهداف نه چندان منطقی خود در سوریه کمی نزدیک خواهند شد. حال چنانچه خبری که روز دوشنبه در مورد دست داشتن امارات در کودتای ترکیه منتشر شده تایید شود می‌توان گفت کفه طرفداری ترکیه به نفع قطر حتما بیش از گذشته سنگینی خواهد کرد و آن زمان عربستان با یکی از مهمترین متحدان منطقه ای خود یعنی ترکیه دچار چالش خواهد شد.
تحولاتی که روز دوشنبه آغاز شد در اصل آغاز مسیری است که حتما آینده منطقه و روابط منطقه‌ای بسیاری از کشورها را دچار تغییر می‌کند و به نظر روزهای پر کار دستگاه سیاست خارجی که همواره شعار تعامل و همکاری با همسایگان را سرلوحه خود قرار داده شروع شده است و چنانچه ترکیه در زمین قطر بازی را اداره کند این مساله بیش از همه به نفع ایران خواهد بود.
همچون گذشته انتظار می‌رود جمهوری اسلامی ایران بر مدار سیاست منطق و نه هیجان و با در نظر گفتن تمام ملاحظات منطقه‌ای فضایی ایجاد کند که منافع ملی ایران را در دراز مدت تامین نماید و در این میان نیم نگاهی به شیطنت بازیگر اصلی و پشت پرده این مساله یعنی رژیم صهیونیستی داشته باشد.
با برقراری خط تماس وزارت امورخارجه کشورمان با همتایان دکتر ظریف در چند کشور از جمله ترکیه، قطر، اندونزی، عمان، مالزی، تونس، لبنان، الجزایر، عراق و کویت بخشی از این راه پیموده و گوی سبقت از بدخواهان این کشور همچون آمریکا و رژیم صهیونیستی ربوده شد.
مجید اخوان
خبرنگار و مدیر دفتر صدا وسیما در ترکیه