چشم انداز روشن برای پایان بحران ۶ ساله سوریه/ از کارشکنی ترکیه و عربستان در «آستانه ۲» تا تدبیر روسیه و ایران در «آستانه ۴»/ وقتی تلاش عنصر سعودی برای حذف ایران از آستانه ناکام ماند

به گزارش خبرنگار گروه سیاسی ، از بهمن ۹۵ مذاکرات سوری- سوری آستانه به ابتکار ایران، روسیه و ترکیه آغاز شد و تاکنون چهار دور آن برگزار شده است؛ این مذاکرات برای نخستین بار ظرف ۶ سال گذشته امکان مذاکره مستقیم دولت قانونی سوریه و گروه‌های معارض مسلح را فراهم آورده و دستاوردهای زیادی داشته است. آخرین دستاورد آن مربوط به نشست اخیر است که در روزهای سیزدهم و چهاردهم اردیبهشت برگزار شد و به موجب آن طرفین نسبت به ایجاد «منطقه کاهش تنش» در سوریه به توافق رسیدند.
 
 نشست آستانه ۴
 
در چهارمین دور از مذاکرات دو روزه سوری آستانه که به ابتکار ایران، روسیه و ترکیه در روزهای ۱۳ و ۱۴ اردیبهشت برگزار شد، مسائل مختلفی برای حل سیاسی بحران سوریه با حضور هیات‌های دولتی و نمایندگان مخالفان، دی میستورا نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه، هیات‌های نظارتی آمریکا، اردن و همچنین قزاقستان به عنوان میزبان بررسی شد.
 
در دور اول مذاکرات آستانه ۴، هیئت گروه‌های مسلح شرط‌هایی غیرقابل قبول و نشدنی را مطرح کردند که به دنبال آن مشارکت این هیئت در مذاکرات لغو شد.
 
 
پس از پایان دور نخست مذاکرات آستانه ۴، شبکه تلویزیونی الاخباریه سوریه در خبری فوری به نقل از یک مسئول در وزارت امور خارجه سوریه اعلام کرد دمشق طرح روسیه در خصوص ایجاد مناطق کاهش تنش را تایید و پایبندی خود را به توقف درگیری‌ها در این مناطق اعلام کرد. این مسئول سوری تاکید کرد دمشق همچنین به توقف درگیری و آتش بس بر اساس توافق اواخر سال ۲۰۱۶ میلادی پایبند است.
 
 
 وزارت دفاع روسیه در این باره اعلام کرد: امضای تفاهم نامه ایجاد چهار منطقه «کاهش تنش» در سوریه به معنای توقف مبارزه با تروریست‌ها نیست.
 
براساس اطلاعات اعلام شده این وزارت خانه، در مجموع در چهار منطقه امن پیش‌بینی شده در سوریه حدود ۴۱ هزار و ۵۰۰ جنگجو وجود دارند و همچنین از نخستین دقیقه روز اول ماه مه (۱۱ اردیبهشت) پروازهای نیروی هوافضای روسیه در مناطق «کاهش تنش» متوقف شده است.
 
وزارت دفاع روسیه همچنین در پایان نشست آستانه ۴ تصریح کرد: ایجاد این مناطق، امکان اعزام بخش قابل توجهی از نیروهای ارتش سوریه را برای حمله به مراکز داعش در شرق تدمر، آزادسازی شهر دیرالزور و مناطق واقع در ساحل رودخانه فرات فراهم می‌کند که نیروی هوافضای روسیه نیز از این عملیات پشتیبانی خواهد کرد.
 
پس از توافق آستانه ۴ و تاکید طرفین به ایجاد مناطق کاهش تنش، بسیاری از محافل سیاسی و میدانی دخیل در بحران سوریه منتظر موضع آمریکایی‌ها بودند؛ «ادگار واسکز» یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا در واکنش به اظهارات مقامات روسیه درباره مناطق کاهش تنش در سوریه اظهار کرد: این توافقی که آمریکا آن را امضا نکرده هیچ کسی را از مبارزه علیه گروه‌های تروریستی در سوریه منع نمی‌کند.
 
 
پس از توافق آستانه و تصویب ایجاد مناطق کاهش تنش در سوریه، با توجه به اینکه آمریکا نسبت به آن موضعی اتخاذ نکرده بود و جنگنده‌هایش در مناطقی از سوریه به پرواز درآمده بودند، بیم برخورد میان آمریکا و روسیه در آسمان سوریه وجود داشت؛ بویژه آنکه پس از تجاوز آشکار ناوهای آمریکایی به فرودگاه الشعیرات سوریه، روس‌ها توافق همکاری و هماهنگی اطلاعاتی با آمریکا درباره پرواز بر فراز برخی مناطق در سوریه را لغو کرده بودند؛ اما ۴۸ ساعت پس از توافق آستانه منابع روسی اعلام کردند که مقامات نظامی دو کشور روسیه و آمریکا توافق کردند تا اجرای هماهنگی‌های پیشین برای جلوگیری از برخورد نظامی در سوریه را به طور کامل ازسر بگیرند.
 
 
نشست آستانه ۳
 
 
جمع‌بندی مذاکرات و رایزنی‌های هیئت‌های سه کشور جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری ترکیه در کنفرانس آستانه سه (۲۵ اسفند ۱۳۹۵) به شرح زیر اعلام شد:
 
- همکاری‌های خویش و اجرای رژیم آتش بس را از جلسه قبلی مورخ ۱۶ فوریه ۲۰۱۷ در شهر آستانه مورد بررسی قرار دادند.
 
-از صدور بیانیه ایران در الحاق رسمی به عنوان کشور ضامن اجرای رژیم آتش بس استقبال نمودند.
 
- بار دیگر بر تعهد خود نسبت به تحکیم و تقویت رژیم آتش بس تاکید داشتند.
 
- اطلاعات مربوط به گزارش‌های موارد نقض آتش بس را با یکدیگر مبادله نموده و بر لزوم کاهش خشونت از طریق افزایش کارآمدی ساز و کار نظارت سه جانبه تاکید کردند.
 
-مباحث مربوط به کمک‌های بین‌المللی جهت مین‌زدایی در اماکن میراث فرهنگی سوریه که در یونسکو به ثبت رسیده‌اند، اقدامات اعتمادساز و سایر موضوعات مرتبط با حل و فصل سیاسی و جامع امور در سوریه را آغاز نمودند.
 
-بر اهمیت نقش اساسی نشست‌های آستانه در تکمیل و تسهیل فرایند ژنو تاکید کردند.
 
- از ادامه مذاکرات ژنو، که بواسطه پیشرفت در ترک مخاصمات به دلیل اجرای رژیم آتش بس از تاریخ ۳۰ دسامبر ۲۰۱۶ و در نتایج نشست‌های قبلی آستانه و بویژه به واسطه ایجاد ساز و کار سه جانبه آتش بس تسهیل یافته، استقبال نمودند.
 
- تاکید داشتند که دیدارهای سه جانبه آن‌ها در سطح فنی و در سطح بالا ادامه خواهد یافت؛ از نمایندگان دولت سوریه، معارضین سوری و همچنین سایر طرف‌ها (بعنوان ناظر) می‌توان جهت حضور در این نشست‌ها دعوت به عمل آورد.

نشست آستانه ۲
 
مذاکرات «آستانه ۲» پیرامون حل بحران سوریه در ۲۸ بهمن 95 آغاز به کار کرد و تا ۲۹ بهمن ۱۳۹۵ ادامه یافت. البته این دور از مذاکرات به سبب تعلل هیئت ترکیه‌ای و هیئت معارضان با یک روز تاخیر شروع شد. آنکارا در مذاکرات آستانه 1 نیز نسبت به حضور نمایندگان نیروهای کرد در نشست آستانه مخالفت ابراز کرده بود.
 
جابری انصاری رئیس هیئت مذاکره کننده ایرانی فضای عمومی نشست «آستانه ۲» را به نسبت نشست نخست (آستانه یک) بخصوص در ادبیات و نحوه برخورد هیئت‌های سوری کمی آرام‌تر و آشتی‌جویانه‌تر ارزیابی کرد. وزارت خارجه روسیه نیز ضمن موفق خواندن مذاکرات «آستانه ۲» اعلام کرد نتیجه مذاکرات «آستانه ۲» ایجاد گروه نظارت بر آتش بس در سوریه با شرکت روسیه، ایران و ترکیه است و یک مرحله و گام مهم دیگر در مذاکرات برای حل بحران سوریه برداشته شده است.
 
یکی دیگر از دستاوردهای مهم نشست «آستانه ۲» تثبیت آتش ­بس و توافق هیئت‌های ایرانی، روسی و ترکیه برای تشکیل کمیته عملیاتی نظارت بر اجرای آتش‌بس و موافقت بر سر ساز و کارهای آن بودکه «محمد علوش»، سرکرده هیئت معارضان مسلح سوریه نیز این توافق را مورد تأیید قرار داد.

 
نشست آستانه ۱
 
پس از برقراری آتش بس فراگیر در سوریه در بامداد ۱۰ دی ۹۵، که به موجب قطعنامه ۲۳۳۶ به تصویب شورای امنیت رسیده بود، نشست آستانه ۱ با ابتکار عمل روسیه، ایران و ترکیه در روز ۴ بهمن ۹۵ آغاز شد و در بعدازظهر روز ۵ بهمن ۹۵ پایان یافت؛ مهم‌ترین دستاورد نشست آستانه ۱ این بود که برای نخستین بار دو طرف اصلی جنگ یعنی نمایندگان دولت قانونی سوریه و نمایندگان گروه‌های اصلی معارضین مسلح در آستانه پایتخت جمهوری قزاقستان بر سر یک میز نشستند.
 
در جریان مذاکرات آستانه ۱ طرفین از گفتگوی مستقیم خودداری ورزیدند و نظراتشان را در اتاق‌های جداگانه و از طریق واسطه‌های روس و ترک به یکدیگر منتقل می‌کردند.
 
در جریان نشست آستانه ۱ طرفین توافق کردند که خط تماس مستقیم به منظور مقابله با گروه تروریستی داعش و اقدامات تروریست‌های جبهه النصره برقرار سازند.