ورود قواعد اسلامی به ادبیات حقوق بین الملل وقوع جنگ را محدود می‌کند/ تبیین رویکردهای بشردوستانه اسلام در جنگ
غریب آبادی گفت: از آنجا که اسلام به دنبال حفظ، سعادت و هدایت بشر است و جنگ نیز صرفا در مواقع ضرورت یعنی دفاع تجویز شده است، چنانچه قواعد اسلامی حاکم بر جنگ (حقوق جنگ) و حاکم در جنگ (قواعد بشردوستانه) وارد ادبیات حقوق بشردوستانه بین المللی شود، می‌توان وقوع جنگ را تا حد بالایی محدود کرد.
غریب آبادی با بیان اینکه حقوق بشردوستانه بین المللی و پذیرش همگانی آن از جمله در ادیان الهی حاکی از میراث مشترک بشریت در فرهنگ‌های مختلف است، از کرامت انسانی به عنوان ریشه حقوق بشر و حقوق بشردوستانه یاد کرد.
وی با بیان این که قواعد حقوق بشردوستانه، قواعد حاکم در جنگ است و نه حاکم بر جنگ، اظهار کرد: این قواعد در موقعیت درگیری‌های مسلحانه اعمال می‌شوند و وجه تمایز حقوق بشر با آن در این است که درصدد حمایت از حقوق انسان ها، در همه موقعیت‌ها اعم از جنگ و صلح است.
معاون امور بین الملل ستاد حقوق بشر با اشاره به این که حقوق بشردوستانه، مورد تاکید ادیان آسمانی به ویژه دین مبین اسلام است، تصریح کرد: رویکرد اسلام به جنگ به مثابه یک هدف و تهاجم نیست، بلکه به مثابه یک راهکار ناگزیر و دفاع است.
وی توصیه اسلام به پیروان خود مبنی بر عدم آغازگری جنگ، رعایت عدالت و عدم تجاوز از حدود متعارف و انسانی در برابر طرف مخاصمه در صورت بروز جنگ را در راستای این رویکرد خواند.
غریب آبادی همچنین با تشریح اصل محدودیت در حقوق جنگ از منظر اسلام، با استناد به آیه ۱۹۰ سوره بقره (با کسانی که با شما سر جنگ دارند، بجنگید و از حدود و موازین معینه تجاوز نکنید)، تاکید کرد که جنگ در رویکرد اسلامی، جنگ دفاعی است و نه تهاجمی و دیدگاه اسلام بر کاهش آثار شوم جنگ و برداشتن گام موثر در حذف جنگ استوار است.
وی این آیه کریمه را معیار روشنی برای نامحدود نبودن استفاده از شیوه‌های جنگی و ایجاد بسیاری از محدودیت‌ها در جنگ از منظر اسلامی دانست و در همین زمینه به فرمان امام علی (ع) به لشکریان خود اشاره کرد که بر این موارد تاکید فرمودند: عدم کشتن افراد در حال فرار بعد از شکست، عدم کشتن افراد مجروح و اسیر، عدم مثله کردن کشته شدگان، عدم ورود به منازل بدون اجازه صاحبان، عدم غارت اموال، عدم شکنجه و آزار زنان.
معاون دبیر ستاد حقوق بشر، در ادامه به مصادیقی از رویکرد بشر دوستانه اسلام در جنگ اشاره کرد و گفت: محدودیت در کاربرد سلاح یکی از این مصادیق است. نهی از اسراف در قتل به هنگام جنگ و منع کاربرد تیرهای سمی در جنگ از سوی برخی فقها، منع تولید و استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی که بی گناهان زیادی را از بین می‌برد.
وی گفت: مصون از آسیب و تعرض بودن افرادی که در جنگ حضور ندارند یا اگر حضور دارند، در تقویت نظامی دشمن کمکی نمی‌کنند. قاعده فقهی وجود دارد که غیرنظامیان کشته نمی‌شوند. در همین زمینه، امام علی (ع) در فرمانی به یکی از فرماندهان جنگ فرمودند: جز با کسی که با تو پیکار می‌کند، پیکار نکن.
این مقام مسئول ادامه داد: مصونیت شهروند غیرنظامی دشمن در سرزمین مسلمان یکی دیگر از این مصادیق است. مصونیت غیرنظامیان دشمن که در کشور اسلامی زندگی می‌کنند در زمان جنگ و برخورداری از حمایت آن کشور (درصورت عدم استفاده از امکانات و اموال خود به نفع دشمن). این قاعده نسبت به حقوق بین الملل که امکان اخراج اتباع دولت متخاصم به هنگام شروع جنگ را فراهم می‌کند، پیشروتر می‌باشد.
غریب آبادی یکی دیگر از توجهات اسلام در جنگ اشاره کرد و گفت: توجه به کودکان و زنان و سالمندان در اسلام بسیار مورد توجه است. به طوری که آسیب پذیری کودکان و زنان و سالمندان به هنگام جنگ ها، مصونیت کودکان و زنان و پیران تبعه دشمن به هنگام عدم ورود به جنگ، اعتقاد برخی فقها بر عدم جایز بودن بودن کشتن زنان و کودکان حتی در صورت کمک به دشمن مگر در صورت اضطرار. در همین زمینه، امام صادق (ع) روایتی را از پیامبر اسلام (ص) به این مضمون نقل فرموده‌اند که "حتی اگر زنی در جنگ شرکت کند، از کشتن وی تا می‌توانی چشم پوشی کن".
وی ادامه داد: توجه به بیماران، مجروحان، نابینایان، معلولین و اسیران از دیگر توجهات دین اسلام در جنگ است. برخورداری این افراد از مصونیت و حمایت‌های ویژه، مصونیت زخمیان و مجروحان دشمن که قادر به جنگیدن نیستند از هرگونه تعرض و آسیب، ضرورت انجام رفتار انسانی و با محبت با اسرا و مقدم شمردن تامین نیازهای آنان بر خود (در کنار فقرا و یتیمان، برابر سوره انسان، آیه‌های ۸ و ۹).
معاون امور بین الملل دبیر ستاد حقوق بشر بیان کرد: برخورداری عبادت کنندگان از مصونیت در صورتی که از جبهه جنگ برکنار باشند و به دشمن کمک نرسانند. از امام صادق (ع) روایت شده است که "به آنان که زندگی خویش را وقف عبادت دنیا نموده اند، آزار نرسانید".
این مقام مسئول تصریح کرد: دین اسلام رویکرد بشر دوستانه ای نسبت به نمایندگان، پیام آوران و پیک ها در جنگ ها دارد. مصونیت این دسته از افراد در جنگ که طبیعتا دارای تابعیت دشمن بوده و پیام آور آن می‌باشند، برخورداری از مصونیت وسیع و ویژه‌تر و چشم پوشی از خطا و اشتباهات آنان و خودداری از مجازاتشان.
وی به رویکرد بشردوستانه اسلام در جنگ نسبت به طبیعت و حیوانات هم اشاره کرد و گفت: حقوق جنگ از دایره بشر نیز خارج شده و طبیعت و حیوانات را نیز در برمی گیرد، مانند منع حق سوزاندن یا قطع درختان یا واردکردن سم در آب شرب.
غریب آبادی همچنین برخی دیگر از رفتارهای ممنوع در جنگ از نظر اسلام را عنوان کرد و گفت: انهدام دسته جمعی دشمن و سلب حق تسلیم آن، بی احترامی به زخمی‌ها، محروم ساختن از آب آشامیدنی و غذا، انهدام ساختمان‌ها از رفتارهای ممنوع از منظر اسلام است.
معاون امور بین الملل دبیر ستاد حقوق بشر، در پایان اظهار حقوق بشردوستانه بین المللی بر این تمرکز دارد که به هنگام وقوع جنگ چه باید کرد، در حالی که موضوع مهم باید این باشد که چکار باید کرد تا جنگ ایجاد نشود. از آنجا که اسلام به دنبال حفظ، سعادت و هدایت بشر است و جنگ نیز صرفا در مواقع ضرورت یعنی دفاع تجویز شده است، چنانچه قواعد اسلامی حاکم بر جنگ (حقوق جنگ) و حاکم در جنگ (قواعد بشردوستانه) وارد ادبیات حقوق بشردوستانه بین المللی شود، می‌توان وقوع جنگ را تا حد بالایی محدود کرد.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *