رونق با اهرم نقدینگی ماجراجویانه

با توجه به نزدیکی انتخابات ریاست‌جمهوری و وضعیتی که در بازار پول حاکم شده، طبیعی بوده نقدینگی سرگردان یا به عبارت بهتر نقدینگی ماجراجویانه، وارد بازار سهام شود. در این شرایط نقدینگی ماجراجویانه سهم‌هایی را نشانه گرفت که با فشار حجم کمی از تقاضا سریعاً رشد کنند و از طرف دیگر این سهم‌ها نسبت به واکنش حقوقی‌ها تا حدود زیادی بیمه باشند. به همین جهت در این مقطع شاهد رشد معاملات نمادهای شرکت‌های کوچک بودیم.» اینها جملاتی است که محمودرضا خواجه‌نصیری پیرامون رونق اخیر بورس به‌واسطه رونق معاملات شرکت‌های کوچک می‌گوید. مدیرعامل شرکت تامین سرمایه آرمان معتقد است: «حجم نقدینگی که در بازار سرمایه از ابتدای سال تزریق شد در حجم بالا نبود که بتواند شوک‌های بزرگ در بازار ایجاد کند. شرایط بازار نشان داد نقدینگی که در این شرایط وارد بازار شده؛ توان تغییر قیمت سهم‌های بزرگ را ندارد. بنابراین سرمایه‌گذاران تازه‌وارد به سمت سهم‌های کوچک رفتند تا در مدتی کوتاهی بازده مناسبی به نسبت دیگر بازارهای موازی بگیرند.» البته او در پاسخ به این سوال که آیا رونق نمادهای کوچک به نمادهای شرکت‌های بزرگ بورسی سرایت خواهد کرد تاکید دارد: «نمی‌توان انتظار داشت رونقی که بر اثر ورود نقدینگی سرمایه‌گذاران حقیقی در آستانه انتخابات یا شرایط بازار پول وارد شده است باعث بروز رونق در کل بازار شود. همان‌طور که در هفته گذشته جو فروش بر برخی از این نمادهای کوچک حاکم شد.» اگرچه مدیر پیشین نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار ابراز امیدواری می‌کند که تداوم ورود نقدینگی از هر جنسی به بازار سرمایه که به ایجاد رونق در میان‌مدت منجر شود می‌تواند مشوقی باشد تا نقدینگی‌های ماندگار وارد بازار شوند. به گفته خواجه‌نصیری می‌توان امیدوار بود ورود این‌گونه نقدینگی حتی با چنین کارکردی اگر تداوم پیدا کند و حجم آن افزایش پیدا کند باعث شود تا نقدینگی با اثر بلندمدت وارد بازار شود.

♦♦♦

‌از ابتدای سال جدید تاکنون شاهد رشد آرام شاخص بورس با افزایش تقاضا در معاملات نمادهای شرکت‌های کوچک بودیم. اگرچه هفته گذشته کمی شاخص دچار افت‌وخیز شد. در این شرایط چه عواملی باعث شد تا نمادهای کوچک بیشتر مورد توجه سرمایه‌گذاران بازار سرمایه قرار گیرد؟

از ابتدای سال شاهدیم نقدینگی جدیدی وارد بازار سهام شده اما جنس این نقدینگی متفاوت است به همین خاطر نمادهای کوچک را هدف قرار داده است. در حقیقت می‌توانم بگویم ماهیت و شخصیت نقدینگی جدید که در سال جدید وارد بازار شده، نقدینگی ماجراجویانه است.

با توجه به نزدیکی انتخابات ریاست‌جمهوری و وضعیتی که در بازار پول حاکم شده، طبیعی بوده نقدینگی سرگردان یا به عبارت بهتر آن نقدینگی ماجراجویانه، وارد بازار سهام شود.

با توجه به ماهیت این نوع نقدینگی که به دنبال به دست آوردن سودهای کوتاه‌مدت است ما شاهد رشد سهام شرکت‌های کوچک از اول سال بودیم. به خاطر همین این دسته از سرمایه‌گذاران که باهدف کسب سود در کوتاه‌مدت وارد بازار سرمایه شدند برخی نمادها را بیشتر مورد توجه قرار دادند.

 به عبارت دیگر؛ این نوع سرمایه‌گذاران عمدتاً دنبال سهامی بودند که در مدت کوتاهی سود بیشتری بدهد. بنابراین نقدینگی ماجراجویانه سهم‌هایی را نشانه گرفت که با فشار حجم کمی از تقاضا سریعاً رشد کنند و از سوی دیگر این سهم‌ها نسبت به واکنش حقوقی‌ها تا حدود زیادی بیمه باشند. به همین جهت در این مقطع شاهد رشد معاملات نمادهای شرکت‌های کوچک بودیم.

وقتی تقاضا یکباره به سمت نمادهای شرکت‌های کوچک حرکت می‌کند به طور مقطعی رونق در بازار ایجاد می‌شود اما نمی‌توان انتظار داشت تزریق نقدینگی با حجم پایین حرکت‌های بزرگ در بازار ایجاد کند.

‌یعنی نبود انگیزه تقاضای سرمایه‌گذاری برای سهام شرکت‌های بزرگ باعث شد تا نقدینگی جدید به سمت شرکت‌های کوچک حرکت کند؟

عنوان کردم حجم نقدینگی که در بازار سرمایه از ابتدای سال تزریق شد در حجم بالا نبود که بتواند شوک‌های بزرگ در بازار ایجاد کند. شرایط بازار نشان داد نقدینگی که در این شرایط وارد بازار شده، توان تغییر قیمت سهم‌های بزرگ را ندارد.

بنابراین سرمایه‌گذاران تازه‌وارد به سمت سهم‌های کوچک رفتند تا در مدتی کوتاهی بازده مناسبی به نسبت دیگر بازارهای موازی بگیرند.

‌با این اوصاف نمی‌توان انتظار داشت که رونق معاملات نمادهای کوچک در اثر ورود نقدینگی سرمایه‌گذاران حقیقی به نمادهای بزرگ بورسی سرایت کند؟

توجه کنید نقدینگی ماجراجویانه با توجه به ماهیتی که دارد، اثرات ماندگاری بر بازار نمی‌گذارد. به طور طبیعی این نوع نقدینگی‌ها که با هدف خاص برای کسب سود وارد بازار می‌شوند نمی‌توانند در بلندمدت وضعیت بازار را بهبود ببخشند. به‌هرحال همان‌طور که نقدینگی ماجراجویانه یکباره وارد بازار می‌شود به طور ناگهانی با بروز کوچک‌ترین اتفاقی از بازار خارج می‌شود.

 نمی‌توان انتظار داشت رونقی که بر اثر ورود نقدینگی سرمایه‌گذاران حقیقی در آستانه انتخابات یا شرایط بازار پول وارد شده است باعث بروز رونق در کل بازار شود. همان‌طور که در هفته گذشته جو فروش بر برخی از این نمادهای کوچک حاکم شد. البته به این نکته توجه کنید که تداوم ورود نقدینگی از هر جنسی به بازار سرمایه که به ایجاد رونق در میان‌مدت منجر شود می‌تواند مشوقی باشد تا نقدینگی‌های ماندگار وارد بازار شوند. می‌توان امیدوار بود ورود این‌گونه نقدینگی حتی با چنین کارکردی اگر تداوم پیدا کند و حجم آن افزایش پیدا کند باعث شود تا نقدینگی با اثر بلندمدت وارد بازار شود.

یعنی ادامه رونق در نمادهای کوچک ممکن است با ورود موج‌های بزرگ نقدینگی زمینه رونق نمادهای بزرگ را فراهم کند. البته همان‌طور که گفتم در حال حاضر چنین نشانه‌ای در نقدینگی ماجراجویانه که وارد بازار شده، دیده نمی‌شود.

‌ایجاد موج‌های کوتاه‌مدت بر نمادهای کوچک چه پیامدهایی برای بازار سرمایه به همراه دارد؟

در شرایط فعلی این نوع نقدینگی وارد بازار سرمایه شده است و چون در حجم بالایی نیست نمی‌تواند اثر مخرب بر بازار بگذارد و شوک بزرگی در بازار ایجاد کند. بنابراین این نوع نقدینگی درست است که از جنس نقدینگی ماجراجویانه بود اما اکنون فشار شدیدی ندارد که باعث بروز نوسانات شدید قیمتی یا ایجاد حباب قیمتی برای نمادهای کوچک شود.

به این نکته هم توجه داشته باشید در مقطع فعلی با توجه به اینکه به زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری نزدیک هستیم فضای اقتصاد کشور پر‌ریسک است اما با توجه به سوابق گذشته بازار سرمایه در قبل از انتخابات به نظر می‌رسد هر چه به روزهای برگزاری انتخابات نزدیک می‌شویم بازار سرمایه بهبود پیدا می‌کند. حتی این روند بعد از انتخابات می‌تواند ادامه داشته باشد.

 ‌یعنی بازار سرمایه در آستانه انتخابات به نسبت سایر بازارهای موازی چون ارز و مسکن جذابیت بیشتری برای جذب نقدینگی دارد؟

به جز مساله انتخابات ریاست‌جمهوری با توجه به وضعیتی که در حال حاضر در نظام بانکی حاکم شده است و مشکلاتی که در بانک‌ها وجود دارد شانس بازار سرمایه برای جذب نقدینگی به نسبت سایر بازارهای موازی بیشتر شده است. ممکن است با توجه به اینکه ریسک سرمایه‌گذاری در بانک‌ها افزایش پیدا کرده است و نسبت به ورشکستگی بانک‌ها هشدار داده می‌شود شاهد چرخش نقدینگی از سمت بازار پول به بازار سرمایه باشیم.

به این نکته هم توجه کنید حجم نقدینگی که در حال حاضر در بانک‌ها قرار دارد به قدری بالاست که اگر حتی بخش کوچکی از آن وارد بازار سرمایه شود ما شاهد رونق قابل توجه در این بازار خواهیم بود. بعید است که در آستانه برگزاری انتخابات شوک شدیدی به بازارها وارد شود و به یکباره شاهد خروج نقدینگی از بازار پول به سمت سایر بازارهای موازی چون سهام، ارز و مسکن باشیم.

‌پس از انتخابات چطور؟ آیا بازار سرمایه با رونق مواجه خواهد شد؟

با توجه به شرایط فعلی اقتصاد ایران و وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی به نظر می‌رسد پس از انتخابات هر جناحی پیروز انتخابات شود و بر سر کار بیاید بازار سرمایه به نسبت سال قبل با رونق مواجه خواهد شد. به این نکته هم توجه داشته باشید؛ در حال حاضر شرایط بازار ارز نشان می‌دهد که قیمت‌ها پس از انتخابات رو به افزایش خواهند بود. به عبارت دیگر نرخ سود و تورم اگر دستخوش تغییر شوند، تغییرات معناداری در معادلات بازار ارز ایجاد می‌کنند. اگر نرخ تورم در سال جاری صعودی شود بر نرخ ارز اثرگذار است.

در حال حاضر نرخ ارز پتانسیل تغییر قیمتی از نگاه تکنیکی دارد اما دولت با توجه به انگیزه انتخاباتی در این شرایط اجازه نمی‌دهد که قیمت ارز دچار نوسانات شدید شود. به هر ترتیب پس از انتخابات اگر بازار ارز رونق بگیرد به طور حتم اثر مثبت بر بازار سرمایه می‌گذارد. بازار سرمایه همیشه از رشد نرخ ارز نفع می‌برد.

 به طور کلی من نسبت به وضعیت بازار سرمایه در سال جاری خوش‌بین هستم. کما اینکه در سال 95 هم به نسبت سال 94 به وضعیت بازار سرمایه خوش‌بین بودم. در سال 96 نیز معتقدم وضعیت بازار به مراتب بهتر از سال 95 خواهد بود به همین خاطر تاکید بر خوش‌بینی دارم. مولفه‌های داخلی چون سودآوری شرکت‌ها و وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی چون تورم و نرخ ارز به کمک بازار سرمایه خواهند آمد.

 اثر متغیرهای کلان اقتصادی به مراتب قوی‌تر از سال‌های 94 و 95 خواهند بود و همواره بازار سرمایه از این‌گونه تغییرات سود برده و از رکود خارج شده است. در مجموع باید بگویم سال جاری، سال بسیار مهمی برای اقتصاد کشورمان است و به تناسب آن با ریسک‌های داخلی و بین‌المللی مواجه است. در این بین بازار سرمایه می‌تواند از شرایط موجود بهره ببرد و پررونق ظاهر شود.

‌با این اوصاف چه توصیه‌ای برای سرمایه‌گذاران دارید؟ آیا بازار سهام گزینه مناسبی در شرایط فعلی برای سرمایه‌گذاری است؟

ما همیشه توصیه می‌کنیم سرمایه‌گذارانی که نگاه بلندمدت دارند وارد بازار سرمایه شوند. سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه در بلندمدت بازدهی مناسبی را نصیب سرمایه‌گذارانش کرده است.

در شرایط فعلی هم با توجه به مولفه‌هایی که اشاره کردم وضعیت سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه مطلوب به نظر می‌رسد و این فرصت پیش‌‌روی سرمایه‌گذاران قرار دارد.

 البته سرمایه‌گذاران باید به این نکته توجه داشته باشند که بازار سهام مانند بازار پول نیست که فرد پول خود را در بانک سپرده‌گذاری کند و آخر ماه هم سود سرمایه‌گذاری‌اش به حسابش واریز شود. بازار سرمایه از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است، باید سرمایه‌گذار حداقل آشنایی با این بازار را داشته باشد. نوسان و ریسک جزو ذات بازار سهام است و فردی که وارد این بازار می‌شود باید ریسک‌پذیر باشد.

‌سیاستگذاری نهاد ناظر در این زمینه در جهت خروج از رکود و حرکت به سمت رونق چقدر اثرگذار است؟

در حال حاضر سازمان بورس و اوراق بهادار تصمیماتی اتخاذ کرده است که اگر اجرایی شوند بستر مناسبی در جهت پویایی و توسعه بازار فراهم خواهد کرد. اقداماتی چون مقررات‌زدایی یا تسهیل در مقررات کسب‌وکار قطعاً به توسعه بازار کمک خواهد کرد.

 از سوی دیگر اقدامات زیرساختی در حوزه دامنه نوسان، حجم مبنا و توقف نمادها باعث می‌شود بستر مناسبی برای انجام معاملات ایجاد شود. با توجه به برنامه‌ای که سازمان بورس دارد قطعاً امسال این‌گونه مسائل را به صورت زیرساختی حل خواهد کرد و شاهد تعدیل قابل توجه در این زمینه‌ها خواهیم بود. به طور حتم اگر چنین محدودیت‌هایی از معاملات برداشته شود شاهد حضور پررنگ سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه خواهیم بود. ببینید مساله توقف طولانی‌مدت نمادها باید در بازار سرمایه ما حل‌وفصل شود.

در دنیا توقف نمادها کمتر از یک روز است اما متاسفانه در بازارمان شاهدیم ماه‌ها و حتی بیشتر از یک سال نماد شرکتی متوقف می‌ماند. البته در سال‌های اخیر تلاش‌های ویژه‌ای در این زمینه انجام شده است تا مدت زمان توقف نمادها کاهش پیدا کند. ولی هنوز زمان بسته ماندن نمادها مساله‌ساز است.

یکی از اقداماتی که سازمان بورس باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشد که خوشبختانه از سال‌های گذشته که من نیز در سازمان بورس مسوولیتی داشته‌ام آغاز شده است تنوع‌بخشی به ابزارهای معاملاتی و نهادهای مالی است. همچنان بازار سرمایه نیاز مبرمی به توسعه ابزارهای معاملاتی و نهادهای مالی دارد. اگر می‌خواهیم حجم سرمایه‌گذاری خارجی در بازارمان افزایش پیدا کند باید این ابزارها و نهادها افزایش پیدا کنند. از طرفی نیز برخی ابزارها در بازار سرمایه وجود دارند اما عموم سرمایه‌گذاران با این ابزارها آشنایی ندارند که لازم است فرهنگ‌سازی در این زمینه صورت گیرد.

‌با توجه به اینکه بخشی از رکود بازار سهام در سال گذشته به بازار بدهی نسبت داده شد و فعلاً انتشار اوراق بدهی متوقف شده است، اگر در سال جاری بازهم انتشار اوراق بدهی از سر گرفته شود در این صورت بازهم شاهد رونق بازار سهام خواهیم بود؟

سال گذشته به علت انتشار حجم بالای اوراق بدهی و پرداخت سودهای جذاب برای این اوراق توجه سرمایه‌گذاران به بازار بدهی جلب شد. در نتیجه این تصور به وجود آمد که بازار سهام رقیب بازار بدهی است و رونق بازار بدهی باعث شده است که منابع از بازار سهام خارج و وارد بازار سرمایه شود.

در حالی که این دو بازار باید در کنار هم قرار بگیرند. اگر دولت به تناسب ظرفیت بازار اوراق منتشر کند و اجازه دهد بازار بدهی عمیق شود و پس از آن در حجم بالا اوراق منتشر کند در این صورت بازار سهام و بدهی می‌توانند مکمل یکدیگر باشند و به رشد هم کمک کنند.

در این شرایط با توجه به وضعیت نظام بانکی اگر نقدینگی از بازار پول خارج شود و بخشی از آن وارد بازار سهام شود و با ورود نقدینگی حجیم به بازار سرمایه می‌توانیم شاهد بزرگ شدن همزمان بازار بدهی و بازار سهام باشیم. تاکید دارم این دو بازار مکمل هم هستند و جایگزین یکدیگر نخواهند شد.