همه چیز درباره نهاد پاسدار "شرع مقدس" و "قانون اساسی"/ با 12 عضو شورای نگهبان بیشتر آشنا شوید

گروه سیاسی: شورای نگهبان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارای جایگاه ویژه‌ای است.

 شورای نگهبان مأموریت نظارت بر انتخابات را داشته و مرجع رسمی تفسیر قانون اساسی نیز به شمار می‏آید. از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌شود كه علت اصلی پیش‌بینی نهاد شورای نگهبان، دو مسئله حراست و نگهبانی از «احكام اسلام» و صیانت از «قانون اساسی» بوده است؛ به همین دلیل از این نهاد به شورای «نگهبان» تعبیر شده است. اصل 91 قانون اساسی در عبارتی كوتاه و گویا به این مطلب اشاره كرده است. در قسمتی از این اصل آمده است:«به منظور پاسداری از احكام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها، شورایی به نام شورای نگهبان  تشكیل می‌شود».

 

 

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، برای شورای نگهبان وظایف متعددی را بر شمرده است. عمده این وظایف به طور مشترك بر عهده فقها و حقوقدانان است و تعدادی دیگر، وظایف اختصاصی فقها می‌باشد. از میان مجموعه وظایف شورای نگهبان، سه مورد «نظارت بر قانونگذاری»، «تفسیر قانون اساسی» و «نظارت بر انتخابات» دارای اهمیت بسیاری هستند و مباحث زیادی نیز در خصوص هر كدام وجود دارد.

 

 

در این میان به وظیفه شورای نگهبان در امر نظارت بر انتخابات اشاره می‌کنیم؛ چرا که همواره بیشترین هجمه‌ها از این ناحیه به شورای نگهبان وارد آمده است؛ اصل 99 قانون اساسی تصریح دارد:«شورای‏ نگهبان‏ نظارت‏ بر انتخابات‏ مجلس‏ خبرگان‏ رهبری‏، ریاست‏ جمهوری‏، مجلس‏ شورای‏ اسلامی‏ و مراجعه‏ به‏ آراء عمومی‏ و همه‏پرسی‏ را بر عهده‏ دارد.»

 

با توجه به این اصل، نظارت بر انتخابات به طور كلی در صلاحیت شورای نگهبان است. به جز در مورد انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا كه قانون اساسی نظارت بر آن را به شورای نگهبان محوّل نكرده است.

 

طبق تفسیر شورای نگهبان ،«نظارت مذكور در اصل 99 قانون اساسی استصوابی است و شامل تمام مراحل اجرایی انتخابات از جمله تأیید و رد صلاحیت كاندیداها می‏شود.»

 

همچنین در ماده 3 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مصوب هفتم آذر 1378 راجع به ماهیت نظارت شورای نگهبان بر انتخابات چنین آمده است:«نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی، به عهده شورای نگهبان می‌‏باشد. این نظارت استصوابی و عام و در تمام مراحل در كلیة امور مربوط به انتخابات جاری است.»

 

 

پنجشنبه شب اسامی داوطلبین احراز صلاحیت شده دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از سوی شورای نگهبان اعلام شد و بر این اساس آقایان حجت‌الاسلام و المسلمین رئیسی، حجت الاسلام روحانی، محمد باقر قالیباف، اسحاق جهانگیری، سید مصطفی میرسلیم و مصطفی هاشمی‌طبا به عنوان 6 کاندیدای نهایی انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم که در روز 29 اردیبهشت انجام می‌گیرد، انتخاب شدند.

 

کار بررسی احراز صلاحیت 1636 داوطلب ثبت نام کرده برای انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم، از روز یکشنبه 27 فروردین ماه در هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات آغاز شد و شورای نگهبان به صورت جدی و جهت اعمال نظر نهایی پیرامون احراز صلاحیت داوطلبین از روز چهارشنبه جلسات خود را به صورت فشرده آغاز کرد.

 

 به موجب تبصره ماده 57 قانون انتخابات ریاست جمهوری، شورای نگهبان می‌توانست مهلت 5 روزه احراز صلاحیت داوطلبین را برای مدت 5 روز دیگر یعنی تا پنجم اردیبهشت تمدید کند اما گویا اعضای شورای نگهبان نیازی به این تمدید ندیدند و در جلسه پنجشنبه شب اسامی احراز صلاحیت شدگان را اعلام کردند.

 

از آنجاییکه  برای انتخابات ریاست جمهوری باید شرایط اصل ۱۱۵ قانون اساسی در داوطلبان احراز شود،عدم تأیید یا رد صلاحیت مطرح نیست، بنابراین در قانون فرصتی برای اعتراض به نتایج بررسی صلاحیت‌ها پیش‌بینی نشده است و به نظر می‌رسد همان 6 شخصیت فوق‌الذکر اعلام شده، کاندیداهای نهایی انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم باشند.

 

 

شورای نگهبان دارای 12 عضو است؛ 6 عضو فقیه و 6 عضو حقوقدان که هر بار برای دوره‌ای 6 ساله منصوب می‌شوند. از دیروز اخبار ضدونقیضی پیرامون آرای هر یک از اعضای شورای نگهبان در فرآیند احراز صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری دوازدهم در فضای مجازی پخش شده که البته هیچکدام از سوی مرجع رسمی مورد تایید واقع نشده است.

 

اخبار کذب فوق الذکر بیشتر از اغراض سیاسی منتشر کنندگان آن ها نشات می گیرد چرا که آرای اعضای شورای نگهبان انتشار عمومی نمی‌یابد و گمانه زنی ها در این رابطه نیز باطل است چرا که اعضای شورای نگهبان اشخاصی هستند که به هیچ وجه تمایلات سیاسی خود را در امر احراز صلاحیت‌ها دخیل نمی کنند و صرفا به مر قانون عمل می‌کنند.

 

 

به موجب اصل 91 قانون اساسی، انتخاب فقهای شورای نگهبان با مقام معظم رهبری است. معظم له، از میان فقیهان، كسانی را كه واجد شایستگی و شرایط لازم برای عضویت در شورای نگهبان باشند، به این سِمَت منصوب می‌كنند. علاوه بر اصل 91، بند (6) اصل 110 نیز «نصب، عزل و قبول استعفای فقهای شورای نگهبان» را جزء وظایف و اختیارات رهبری دانسته است. بدین ترتیب، هرگاه یكی از اعضای فقیه شورای نگهبان نتواند وظایف خود را به درستی انجام دهد، مقام معظم رهبری می‌توانند وی را بر كنار كنند. همچنین اگر عضوی از فقها از سِمَت خود استعفا دهد، پذیرش استعفای وی با  رهبری می‌باشد.

 

در قسمتی از اصل 91 قانون اساسی آمده است:«... شورایی به نام شورای نگهبان با تركیب زیر تشكیل می‌گردد: شش نفر از فقهای عادل و آگاه به مقتضیات زمان و مسایل روز. انتخاب این عده با مقام رهبری است...» به موجب این اصل، «فقاهت»، «عدالت» و «آگاهی به مقتضیات زمان و مسایل روز»، شرایط عضویت در شورای نگهبان است.

 

 

در بخش دیگری از اصل 91، در مورد شرایط عضویت حقوقدانان در شورای نگهبان چنین آمده است:«... شش نفر حقوقدان در رشته‌های مختلف حقوقی، از میان حقوقدانان مسلمانی كه به وسیله رئیس قوه قضاییه به مجلس شورای اسلامی معرفی می‌شوند و با رأی مجلس انتخاب می‌گردند.»

 

در این عبارت نیز به شرایط نیمی دیگر از اعضای شورای نگهبان و نحوه تعیین آنان اشاره شده است و تأكید دارد كه این گروه باید «حقوقدان» باشند. حقوق در یك معنا دانشی است كه قوانین و مقررات موضوعه را تحلیل و بررسی می­كند به كسی كه از این دانش برخوردار باشد، حقوقدان گفته می‌شود.

 

حقوقدانان شورای نگهبان باید مسلمان باشند. اسلام، اعتراف به وحدانیت خدا، رسالت حضرت محمد (ص) و معاد بوده و از لوازم آن ، پایبندی عملی به احكام اسلام است.

 

 

آیت الله احمد جنتی با سابقه ترین عضو فقهای شورای نگهبان است و پس از منصوب شدن از سوی حضرت امام خمینی(ره) در اسفند 1358 در تمام ادوار شورای نگهبان حضور داشته است.

 

سوابق این فقیه عالیقدر عبارت است از: عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای بازنگری قانون اساسی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، رئیس ستاد احیای امر به معروف و نهی از منكر، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، عضو شورای عالی تبلیغات خارج از كشور، عضو و رئیس شورای مركزی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، نماینده مقام معظم رهبری در امور بالكان، نماینده مقام معظم رهبری در اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان،امام جمعه موقت تهران، قم، اهواز و كرمانشاه، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ،قاضی دادگاه های انقلاب اسلامی اهواز و دبیر شورای نگهبان ، رئیس مجلس خبرگان رهبری.

 

آیت الله مومن از فقهای شورای نگهبان است؛ سوابق وی عبارت است از: عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای عالی قضایی، نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای عالی سیاستگذاری و رئیس حوزه علمیه قم، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو مجمع جهانی اهل بیت(س)، عضو هیئت امنای دانشگاه قم و رئیس دادگاه عالی قم.

 

 

آیت الله محمد یزدی از فقهای شورای نگهبان است؛ در پی استعفای آیت الله صافی گلپایگانی در تیرماه 1367 ، آیت الله یزدی از سوی حضرت امام خمینی(ره) به جای وی به عضویت شورا درآمد. وی در سال 1368 به عنوان رئیس قوه قضائیه منصوب شد. پس از پایان خدمت در قوه قضائیه در سال 1378 مجددا به عضویت شورای نگهبان در آمد.

 

سوابق وی عبارت است از رئیس دفتر حضرت امام (ره) در قم، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، عضو مجلس خبرگان رهبری، نماینده مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضاییه، رئیس دادگاه انقلاب اسلامی قم و باختران، عضو موسس و دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو جامعه روحانیت مبارز تهران، امام جمعه موقت تهران، عضو هیأت امنای حوزه علمیه شهید شاه آبادی و عضو هیأت امنای دانشگاه فاطمیه قم.

 

 

آیت الله هاشمی شاهرودی از فقهای شورای نگهبان است؛ وی در اسفند 1373 به جای آقای محمدی گیلانی به عضویت شورای نگهبان در آمد. در تیر 1378 به عنوان رئیس قوه قضائیه منصوب شد و آقای یزدی به جای ایشان به عضویت شورای نگهبان درآمد. پس از پایان خدمت در قوه قضائیه مجددا در مرداد 1388 به جای آيت الله آملی لاريجانی به عضویت شورای نگهبان درآمد.

 

سوابق وی عبارت است از عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو مؤسس جامعة روحانیت مبارز عراق، مؤسس و رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، رئیس دایره المعارف فقه اسلامی،رئیس قوه قضائیه و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

 

 

آیت الله مدرسی یزدی از فقهای شورای نگهبان است؛ سوابق وی عبارت است از عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،سابقه سی سال تدریس در حوزه علمیه قم(بیش از دو دهه درس خارج فقه و اصول)، مدرس دانشگاه و عضو هیأت امناء بنیاد ملی نخبگان.

 

 

آیت‌الله شب زنده دار، پس از رحلت آیت الله شیخ غلامرضا رضوانی خمینی در سال 1392 به عضویت شورای نگهبان منصوب شد.

 

سوابق وی عبارت است از عضو شورای عالی حوزه علمیه قم و نمایندگی شورای عالی در هیأت امنای مركز جهانی علوم اسلامی و سازمان مدارس و حوزه‌های علمیه خارج از كشور ، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ، عضو مجمع مشورتی‌ـ ‌فقهی شورای نگهبان، مدیر طرح نوین آموزش دروس خارج حوزه علمیه قم. مدیر مؤسسه‌ و مدرسه‌ بقیة‌الله‌(عج‌)

 

 

عباسعلی کدخدایی عضو حقوقدان شورای نگهبان است؛ سوابق وی عبارت است از استاد دانشگاه تهران، قائم مقام دبیر شورای نگهبان، معاون اجرایی و امور انتخابات شورای نگهبان و سخنگوی شورای نگهبان

 

 

محمدرضا علیزاده با سابقه ترین عضو حقوقدان شورای نگهبان است. سوابق وی عبارت است از معاون رئیس قوه قضائیه و رئیس سازمان ثبت اسناد و املاك كشور، معاون بازرسی كل كشور، دادستان انقلاب اسلامی قائمشهر، مدیركل ارزشیابی قضات و قائم مقام دبیر شورای نگهبان.

 

 

 

محسن اسماعیلی عضو حقوقدان شورای نگهبان است؛ وی رئیس دانشكده حقوق دانشگاه امام صادق (ع) و استاد دانشگاه است و در دوره پنجم مجلس خبرگان نیز به عنوان نماینده مردم تهران حضور دارد.

 

 

فضل الله موسوی عضو حقوقدان شورای نگهبان است؛ سوابق وی عبارت است از استاد دانشگاه تهران، رئیس دانشكده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، مدیر گروه حقوق عمومی و بین الملل دانشگاه تهران، نمایندة دورة هفتم مجلس شورای اسلامی،عضو هیأت مركزی نظارت بر انتخابات دوره دهم و میاندوره‌ای مجلس شورای اسلامی ومجلس خبرگان رهبری، رئیس كمیسیون حقوقی ستاد نقشه جامع علمی كشور در شورای انقلاب فرهنگی

 

 

سام سوادکوهی از اعضای حقوقدان شورای نگهبان است؛ سوابق وی عبارت است از دادیار در دادگستری استان‌های مازندران، گیلان، خوزستان، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی، سرپرست دادسرای شمیران، رییس دادگستری اسلامشهر، معاون دادگستری تهران، مدیركل تدوین لوایح و مقررات وزارت دادگستری، دادیار دیوان عالی كشور، عضو معاون در شعب دیوان عالی كشور، مستشار دیوان عالی كشور، عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه

 

 

نجات‌الله ابراهیمیان عضو حقوقدان شورای نگهبان است؛ سوابق وی عبارت است از دادیار دادگستری، ریاست شعب دادگاه عمومی و مستشاری، ریاست شعب دادگاه تجدیدنظر استان تهران، مدیركل امور پارلمانی وزارت دادگستری، معاون دادستان انتظامی قضات و عضو هیأت علمی دانشگاه و سخنگویی شورای نگهبان.