تدابیر کشورهای مختلف برای مقابله با زلزله

به گزارش گروه فضای مجازی به نقل از ایسنا، رویارویی با قهر طبیعت یکی از مظاهر ضعف انسان در برابر بسیاری از پدیده‌های این جهان است. در طول تاریخ "زلزله" یکی از نگرانی‌های دائمی بشر بوده است و پیشرفت فناوری در موارد زیادی توانسته‌ جلوی بروز فجایع ناشی از این بلای طبیعی را بگیرد.

در ادامه برترین اقدامات کشورهای زلزله‌خیز جهان را بررسی می‌کنیم:

با توجه به قرارگیری ژاپن در محل اتصال سه صفحه اوراسیا، اقیانوس آرام و فیلیپین، این کشور با زلزله‌ها و سونامی‌های عظیمی روبرو بوده است و به همین دلیل اقدامات پیشگیرانه و مهمی در راستای کاهش تلفات و خسارات ناشی از زلزله انجام داده است.

ژاپن در حد فاصل سال‌های 1945 تا 1995، 14 زلزله با بزرگای بیشتر از 6.55 درجه را تجربه کرده است و تا قبل از زلزله کوبه در سال 95 میلادی مجموعا بیش از 8000 نفر جان خود را بر اثر زلزله از دست دادند.

زلزله فوکوشیما نیز یکی از نقاط عطف تاریخ زلزله‌ای جهان بود. این زلزله با بزرگی حدود 9 درجه بزرگترین زلزله ژاپن از سال 1900 میلادی بوده است که تمام محاسبات دقیق محققان ژاپنی و دیگر کشورها را دگرگون کرد.

این زلزله بر اساس آمار رسمی با 15هزار و 650 کشته ، 6011 مجروح و 3287 ناپدید و تخریب یا آسیب به 125 هزار ساختمان خسارات فراوانی بر جای گذاشت.

اقدامات ژاپن در زمینه مقابله با زلزله بسیار تاثیرگذار بوده است که در ادامه به مواردی از آنها اشاره می‌شود.

1- ضرورت افزایش سطح استانداردهای ایمنی در ساختمان‌ها و زیرساخت‌های شهری، حتی در مناطقی که احتمال زمین‌لرزه در آن‌ها کمتر است.

جدیدترین فناوری مورد استفاده در ژاپن جداسازی یا ایزوله‌سازی ساختمان از لرزش نام دارد که تحقیقات مربوط به آن از 15 سال پیش آغاز شده است.

در این فناوری ساختمان با استفاده از سازه‌های بلبرینگ‌ مانند از پی جدا می‌شود و در واقع نسبت به لرزش‌های پی ساختمان ایمن می‌ماند.

2- تقویت و ایمن‌سازی شبکه‌های حیاتی شهری مانند خطوط ارتباطاتی، شبکه‌های برق، آب و گاز در شهرهای بزرگ.

3- ضرورت افزایش سطح هماهنگی میان نیروهای کمکی و دستگاههای شهری.

4- توجه علمی و سازمان‌یافته به ناهنجاری‌های اجتماعی و مشکلات روانی.

5-  برنامه‌های مطالعاتی و دانشگاهی در زمینه پیش‌بینی و کاهش خطرات زلزله

در بسیاری از دانشگاه‌های ژاپن پس از وقوع زلزله کوبه برنامه‌هایی برای پیش‌بینی تلفات و خسارات در صورت وقوع زلزله‌های مختلف در ژاپن به اجرا درآمد و نتایج این مطالعات نشان داد در بسیاری از مناطق ژاپن خسارات بیشتر از زلزله کوبه خواهد بود. آمارهای منتشر شده نشان می‌داد که 80 درصد تلفات زلزله کوبه به خاطر آوار و سقوط لوازم منزل بر سر افراد بوده است و این مرگ‌ها در فاصله 15 دقیقه پس از وقوع زلزله اتفاق افتاده است و  این موضوع نشان می‌داد که هر چقدر تیم‌های نجات سریع عمل کنند باز هم عده زیادی جان خود را از دست می‌دهند. به همین خاطر مجموعه قوانین و دستورالعمل‌هایی برای مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی سازه‌ها و ساختمان‌های قدیمی و نظارت شدید بر ساخت‌وسازهای جدید ابلاغ شد.

ایالتهای کالیفرنیا و آلاسکا در آمریکا زلزله‌های شدیدی را تجربه کرده‌اند و به همین دلیل برنامه‌های وسیعی برای مقابله با این پدیده دارند.

زلزله منطقه "نورت‌ریج" کالیفرنیا که در سال 1994 میلادی با بزرگی 6.7 درجه در مقیاس بزرگای گشتاوری رخ داد، باعث آسیب دیدن 40 هزار ساختمان، بی‌خانمانی 20 هزار نفر و حدود 170 نفر کشته و زخمی شد و در آلاسکا نیز زمین لرزه آلاسکا در 28 مارس 1964 برابر با هشتم فروردین ماه 1343 با بزرگی 9.2 ریشتر رخ داد.

محققان زلزله‌شناسی اعلام کرده‌اند که با توجه به وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ در 20 سال گذشته در این ایالت، احتمال وقوع زلزله‌ای با بزرگی بیشتر از هفت درجه تا سال 2024 بالای 80 درصد است و به همین دلیل نقشه‌های دقیقی از مناطق زلزله‌خیز و گسل‌های حساس در این ایالت تهیه شده است تا مقامات به طور محسوس‌تر و دقیق‌تری بتوانند برای وقوع زلزله در این مناطق آماده شوند و اقدامات لازم برای مدیریت بحران را انجام دهند.

مقاوم‌سازی سازه‌ها و بزرگراه‌های کالیفرنیا با صرف بودجه‌ شش میلیارد دلار انجام شده و مقامات این ایالت با دفاع از این هزینه‌ها، اعلام کرده اند که هزینه بازسازی و جبران خسارت‌های احتمالی پس از زلزله‌های بزرگ چندین برابر این مبالغ بوده و بخشی از اثرات آن بر اقتصاد و درآمدهای دولتی، جبران‌ناپذیر است.

در زلزله سال 1971  سه بزرگراه اصلی و 42 پل بزرگ در کالیفرنیا به شدت آسیب دیدند و این تعداد در زلزله نورت‌ریج افزایش یافت به طوریکه در این زلزله بیش از 100 بزرگراه و آزادراه با آسیب جدی مواجه شده و تخریب آنها سبب کند شدن روند امدادرسانی گردید.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که زلزله بعدی در کالیفرنیا حدود سه دقیقه به طول می‌انجامد و در صورت عدم آمادگی، 213 میلیارد دلار خسارت مالی و 2 هزار نفر کشته و 50 هزار زخمی برجای خواهد گذاشت.

در آلاسکا پس از وقوع زلزله، "مرکز هشدار سونامی ساحل غربی" تاسیس شد و دولت ایالت آلاسکا صدها میلیون دلار برای توسعه و تجهیز این مرکز هزینه کرد. به علاوه موسسات خیریه آمریکایی نیز در این زمینه همکاری ویژه‌ای داشتند.

این مرکز مسئولیت دیده‌بانی و گزارش تغییرات جغرافیایی در محدوده آلاسکا را دارد و علاوه بر ایالت‌های ساحلی آمریکا، سواحل کانادا و مکزیک را نیز پوشش می‌دهد.

حسگرهای این مرکز توانایی شناسایی سونامی‌های بسیار عمیق در اقیانوس را دارد و می‌توانند تا عمق شش هزار متری سونامی را تشخیص دهند. زمانی که شدت این امواج از محدوده مجاز فراتر برود هشدارهای ایالتی، ملی و یا بین‌المللی براساس شدت سونامی فرستاده می‌شوند.

شیلی کانون رخداد بزرگترین زلزله  تاریخ بوده است و بزرگترین زلزله تاریخ با شدت 9.5 ریشتر در این کشور در سال 1960 میلادی به وقوع پیوسته است.

در سال 1960 زلزله‌ای با بزرگی 9.5 و سونامی بسیار بزرگ شیلی را لرزاند که از آن به عنوان نقطه عطف مبارزه با زلزله در این کشور نام برده می‌شود.

پس از این زلزله‌ مقامات این کشور به این نتیجه رسیدند که زلزله مانند بارش باران و برف برای شیلی پدیده‌ای متناوب و همیشگی محسوب می‌شود و اگر قرار باشد پس از هر زلزله یک فاجعه انسانی رخ دهد این کشور هیچ‌گاه روی آرامش را به خود نخواهد دید.

یکی از ویژگی‌های مردم شیلی درباره زلزله این است که آنها به طور کامل درباره اقدامات پیشگیرانه، رفتارهای حین زلزله و پس از آن به خوبی آموزش می‌بینند و این موضوع به کاهش تلفات کمک شایانی می‌کند. برای مثال سرعت تخلیه مردم از بنادر و مناطق حساس در پی اعلام هشدارهای زلزله و سونامی به خاطر آموزش صحیح و تمرین اصولی، بسیار زیاد است.

کشور شیلی از کشورهای نسبتا پیشرفته در زمینه مطالعات زلزله شناسی و مهندسی زلزله و مدیریت بحران است. متخصصان این کشور از دانشمندان شناخته شده در دنیا هستند. پس از زلزله‌های دهه 60 و 80 میلادی، مقامات این کشور با شبیه‌سازی اصول مقابله با زلزله در کالیفرنیا و کانادا مجموعه قوانینی برای ساختمان‌سازی در این کشور وضع کردند که کمک شایانی به کاهش تلفات در زلزله‌های بعدی کرده است. ساختمان‌هایی که در مناطق شهری ساخته می‌شوند، در برابر نیروهای عمودی و افقی که بر اثر زلزله به پی ساختمان وارد می‌شوند، مقاومت بسیار خوبی دارند و می‌توان گفت مقاوم‌ترین ساختمان‌ها در شیلی ساخته می‌شوند.‌

تلاش‌های علمی و آکادمیک شیلی نیز در این زمینه بسیار گسترده بوده است. برای نمونه دکتر رائول ماداریاگا که استاد برجسته زلزله‌شناسی در دانشگاه پاریس بوده است(اکنون بازنشسته شده) تبار شیلیایی دارد. در زمینه‌های علمی این کشور در عرصه‌های بین‌الملی بسیار فعال است به نحوی که شانزدهمین کنفرانس جهانی مهندسی زلزله در شهر سانتیاگو در سال 2016 در این کشور برگزار شد. از نظر توسعه زیرساخت‌های مناسب نیز در سال‌های اخیر هم از نظر ایجاد سامانه هشدار پیش هنگام سونامی و هم ایجاد سازمان مستقل برای مساله مدیریت سانحه (ONEMI) شیلی کارنامه مثبتی دارد. همچنین آیین نامه‌های ساختمانی زلزله در این کشور به طور منظم به روز می‌شود.

چین به خاطر قرارگیری بر روی صفحات اورآسیا و اقیانوس هند زلزله‌های شدیدی را تجربه می‌کند و به همین دلیل در سال‌های اخیر اقداماتی کاملا سازمان یافته برای مقابله با زلزله و کاهش تلفات انجام داده است.

محققان و دانشمندانی که در چین در رابطه با زلزله کار می‌کنند با پیچیدگی‌های خاصی مواجه هستند. تنوع و گستردگی وضعیت زمین و جنس خاک در مناطق مختلف، تفاوت میزان فعالیت گسل‌ها در بخش‌های مختلف، رشد اقتصادی سریع، گسترش بی‌رویه شهرها، کنار هم قرار گرفتن بافت‌های فرسوده و مدرن و مهم‌تر از همه جمعیت زیاد و متراکم در این کشور از جمله چالش‌های پیش روی مدیران و محققان این کشور بوده است.

پروفسور "ژانگ هن" یکی از محققان این کشور در زمینه زلزله، سامانه اطلاعاتی و لرزه‌نگاری قدرتمندی را ایجاد کرده است که دارای یک پایگاه داده 1800 ساله از زلزله‌های رخ داده در این کشور است و براساس آنها فعالیت گسل‌های فعال این کشور مورد ارزیابی و پیش‌بینی قرار می‌گیرد.

در چین یک تیم تحقیقات ملی و 26 تیم تحقیقاتی استانی در زمینه مواجهه علمی با زلزله فعالیت می‌کنند که مجموعا بیش از 3000 نفر در آنها در حال فعالیت هستند. در حال حاضر یک لرزه‌نگار سراسری توسط محققان چینی در دست تولید و توسعه است که نمونه‌های قبلی آن در بسیاری از کشورها نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

پروژه‌های مطالعاتی در زمینه زمین‌شناسی و بررسی تغییرات ساختاری در پوسته زمین نیز اهمیت ویژه‌ای در چین پیدا کرده است و چندین آزمایشگاه در این زمینه در دانشگاه‌های مختلف راه‌اندازی شده است.

در حال حاضر چین با بیش از 50 کشور در زمینه همکاری‌های تحقیقاتی و علمی در زمینه زلزله ارتباط دارد.همچنین در پروژه‌های دانشگاهی طراحی سامانه‌های پیش‌بینی زلزله مورد توجه بسیاری از اساتید قرار دارد.

چین توانسته است در حال حاضر بیش از 40 درصد جمعیت این کشور را با اقدامات و آموزش‌های لازم در جهت مقابله با زلزله و کاهش تلفات آشنا کند و بیش از 200 هزار نفر نیروی داوطلب برای آموزش این موارد در اختیار دارد.

تحقیقات در زمینه مهندسی زلزله یکی از اجزای جدانشدنی سیاست‌های دولت چین برای مقابله با فجایع ناشی از این پدیده است و به همین دلیل محققان و متخصصان این رشته هیچ محدودیتی برای ایجاد و پیگیری پروژه‌های تحقیقاتی خود ندارند.

در حال حاضر یک شبکه سراسری فعالیت کلیه گسل‌های چین را تحت نظر دارد و براساس داده‌های زلزله‌های گذشته و تغییرات صفحات زمین، می‌تواند وقوع زلزله‌های احتمالی را پیش‌بینی کند. میزان حساسیت این سامانه به‌ اندازه‌ای است که لرزه‌هایی را که اندازه آنها از یک درجه نیز کمتر است اندازه‌گیری می‌کند.

در سال 1998 سیاست‌های کلی دولت چین در چهار زمینه پاسخ سریع به زلزله، مدیریت لرزه‌نگاری، مدیریت ایمن‌سازی در برابر زلزله و پیش‌بینی زلزله ابلاغ شده است و در تمام استان‌ها با توجه به میزان زلزله‌خیز بودن آنها اقدامات مقتضی انجام گرفته است.

در مناطق روستایی پروژه‌ای با عنوان "امنیت مناطق روستایی" اجرا می‌شود. این پروژه جنبه‌های مختلفی دارد که می‌توان از بخش‌های مهم آن به برنامه‌های آموزشی برای ساکنان روستاها در زمینه آمادگی پیش از بحران، مقاوم‌سازی خانه‌های روستایی و ایجاد ایستگاه‌های امداد اختصاصی اشاره کرد. این برنامه در حال حاضر برای  بیش از پنج میلیون خانوار روستایی اجرا شده است و همچنان ادامه دارد. نکته جالب توجه این است که مناطق ایمن‌سازی شده در زلزله‌های سال 2005 و 2008 تلفات بسیار پایینی داشتند.

چین یک تیم بین‌المللی نیز برای فجایع بزرگ جهان ایجاد کرده است. تیم بین‌المللی امداد و نجات چین(سیسا) فعالیت گسترده ای در زمان وقوع زلزله‌های بزرگ در جهان داشته است. اعضای تیم سیسا در پی وقوع زلزله‌های بزرگ به کشورهای ایران، الجزایر و پاکستان اعزام شده و علاوه بر امدادرسانی در این کشورها به مطالعه و فعالیت‌های تحقیقاتی نیز پرداخته‌اند.

رشد قارچ‌گونه ساختمان‌های ضعیف و نامقاوم در هند در کنار ساختمان‌های عظیم و لوکس و ساختمان‌های بزرگ دولتی و مراکز خرید در کنار یک جمعیت فوق‌العاده متراکم به منزله یک بمب ساعتی در هند است.

این کشور در 15 سال اخیر بیش از 10 زلزله بزرگ را تجربه کرده که این زلزله ها باعث مرگ بیش از 20 هزار نفر شده است.

بر اساس مطالعات زمین‌شناسی در هند حدود 60 درصد مساحت این کشور در معرض زلزله قرار دارد. در واقع کمربند زلزله هیمالیا هر 50 سال در هند یک زلزله با بزرگای بیش از هشت ریشتر را ایجاد می‌کند که جان مردم این کشور را تهدید می‌کند.

مرکز مدیریت بحران ملی هند برنامه‌های ویژه‌ای برای مقابله با زلزله دارد که در ادامه بخشی از این برنامه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد:

نکته جالب توجه در این کمپین، تلاش برای آموزش مردم در رابطه با ساختن خانه‌های مقاوم با حداقل امکانات است.

سازمان ملی مدیریت بحران هند ضمن بررسی مقاومت تمام مناطق این کشور، فهرستی از مناطق آسیب‌پذیر را منتشر کرده است و مقامات هر ایالت را موظف کرده است برای مقاوم‌سازی مناطق مختلف برنامه‌ریزی کرده وآموزش‌های لازم را به جامعه ارائه دهند.

یکی از اقدامات جالبی که سازمان ملی مدیریت بحران هند انجام داده است، تدوین قوانین ساخت‌وساز برای انواع مصالح است.

در قوانینی که این سازمان تدوین کرده است، تمام مصالح متنوعی که در این کشور به کار می‌روند، مورد ارزیابی قرار گرفته و برای هر کدام قوانینی وضع شده است.

نکته جالب توجه در این زمینه این است که برای خانه‌هایی که با استفاده از بامبو، چوب، نی و دیگر مصالح ابتدایی ساخته می‌شوند نیز استانداردهای مقاومتی تدوین شده است.

دانشگاه‌های هند به خصوص در رشته‌های عمران و شهرسازی مطالعات فراگیری در رابطه با بلایای طبیعی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها انجام می‌دهند.

در این مطالعات، محققان سناریوهای مختلفی را در رابطه با زلزله، سیل، سونامی و دیگر بلایای طبیعی شبیه‌سازی کرده و با استفاده از نرم‌افزارهای مهندسی میزان مقاوت سازه‌های مختلف را در شرایط مختلف می‌سنجند.

نحوه اتصال دیوارها به یکدیگر، میزان مقاومت پی و استحکام درها و پنجره‌ها از جمله مواردی است که در این شبیه‌سازی‌ها مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌گیرد.

در سال 2005 نیروی ملی واکنش به بلایای طبیعی در هند تاسیس شد. این سازمان تحت نظر وزارت کشور هند فعالیت می‌کند و آموزش‌های مدرن و تجهیزات به‌روز در اختیار نیروهای آن قرار دارد.

همکاری‌های بین‌المللی هند و استخدام مدرسان خارجی در پیشرفت و بهبود کارآیی این نیرو تاثیر بسزایی داشته است و بیش از 17 برنامه آموزشی بین‌المللی در زمینه آموزش‌های مقابله با زلزله، سیل، سونامی و حملات بیولوژیکی و شیمیایی در فاصله سال‌های 2006 تا 2009 برای این سازمان برگزار شده است.

این سازمان برنامه‌های آموزش عمومی زیادی را در سراسر هند برگزار می‌کند تا میزان آمادگی در برابر زلزله را در میان شهروندان هندی بالاتر ببرد.