«فارسی» چهاردهمین زبان علم دنیا شد+عکس

به گزارش گروه فضای مجازی به نقل از ایسنا، محمدجواد دهقانی، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با اعلام این خبر اظهار کرد: مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید دانشگاه‌ها در مرداد ماه 1392 استفاده از پیشرفت علمی برای گسترش و نفوذ زبان فارسی را مورد تاکید قرار داده و اشاره فرمودند که باید گسترش و نفوذ فرهنگی زبان فارسی در سطح جهان روز به روز بیشتر شود و باید کاری کرد که در آینده، آن کسانی که از پیشرفت‌های علمی کشور ما استفاده می‌کنند، ناچار شوند بروند زبان فارسی را یاد بگیرند، اما جایگاه زبان فارسی در دنیای علم چگونه است؟

دهقانی با بیان اینکه در نقشه جامع علمی کشور، 8 هدف کلان برای نظام علم و فناوری کشور برشمرده شده که ششمین آن ارتقای جایگاه زبان فارسی در بین زبان‌های بین‌المللی علمی است، اظهار داشت: در این نقشه اقدامات مختلفی برای رسیدن به این هدف برشمرده شده است که شامل افزایش پذیرش دانشجویان خارجی، نگارش مقالات علمی تخصصی به زبان روان فارسی، تاسیس رشته‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های مختلف دنیا و توسعه و ابداع روش‌های سهل و سریع فارسی آموزی می‌شوند، اما آیا گسترش زبان فارسی به عنوان یک زبان علمی در سطح بین‌المللی افزایش یافته است؟

وی افزود: محققان در سرتاسر دنیا از طریق نشریات از آخرین تحولات و دستاوردهای رشته علمی‌شان مطلع می‌شوند. نشریات علمی یکی از مهمترین ابزارهای تبادل اطلاعات در دنیای علم امروز هستند، اما هر نشریه علمی ابزار موثری برای تبادل اطلاعات محسوب نمی‌شود. از مجموع کل نشریاتی که در سطح بین‌المللی منتشر می‌شوند، پایگاه‌های استنادی بین المللی معتبرترین‌ها را نمایه سازی می‌کنند، بنابراین این پایگاه‌ها شریان اصلی علمی دنیا را پوشش داده اند، اماتا چه حد نشریات فارسی توانسته‌اند در شریان اصلی علم بین‌المللی وارد شوند؟

سرپرست ISC ادامه داد: پایگاه‌های استنادی علاوه بر نشریات علمی، کنفرانس‌های علمی را نیز نمایه‌سازی می‌کنند. این کنفرانس‌ها نیز ابزاری برای تبادل اطلاعات در جوامع علمی هستند. پایگاه‌های استنادی بین‌المللی به نمایه‌سازی محتوای کنفرانس‌های علمی می‌پردازند. سالانه کنفرانس‌های متعددی در سطح کشور برگزار می‌شوند، اما چه تعداد از این کنفرانس ها در پایگاه های بین المللی همانند نظام های استنادی نمایه سازی می شوند؟

دهقانی گفت: هر چند امروزه زبان انگلیسی زبان اصلی علم محسوب می‌شود، اما کمیت تولید علم به زبان فارسی در پایگاه‌های استنادی بین‌المللی رشد داشته است. این کمیت شامل مجلات علمی و همچنین کنفرانس‌هایی است که به زبان فارسی تولید و در پایگاه استنادی بین‌المللی نمایه‌سازی می‌شوند. بر اساس اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس، جمهوری اسلامی ایران در سال 2005 میلادی رتبه 28 دنیا را از لحاظ تعداد مدارک منتشر شده به زبان فارسی در اختیار داشت. هر چند این رتبه در سال 2009 میلادی به رتبه 30 تنزل پیدا کرد، اما از سال 2010 میلادی کمیت تولید علم منتشر شده به زبان فارسی روندی صعودی داشته، بطوری‌که درسال‌های 2010 ، 2011 ، 2012 و 2013‌ میلادی به ترتیب جایگاه زبان فارسی به رتبه‌های 28، 24 ، 21 و 17 ارتقاء یافته است. همچنین در سال 2014 و 2015 میلادی زبان فارسی به ترتیب رتبه‌های 17 و 16 دنیا را در اختیار دارد. زبان فارسی از ابتدای سال 2016 تاکنون نیز رتبه 14 را دارد.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: نباید نادیده گرفت که تقریباً سهم زبان‌های غیرانگلیسی زبان در مقایسه با زبان انگلیسی از کل تولید علم بین‌الملل اندک است و از سهم زبان انگلیسی در طی 10 سال گذشته نه تنها کاسته نشده است، بلکه این سهم افزایش نیز یافته است.

وی افزود: در سال 2005 میلادی از کل تولید علم دنیا 87 درصد به زبان انگیسی تولید می‌شد، اما این میزان در سال 2014 میلادی به 92 درصد افزایش یافته است. زبان چینی دومین زبان علمی دنیا است و به طور متوسط 4 درصد تولید علم دنیا به زبان چینی است. زبان اسپانیایی و آلمانی بعد از زبان چینی رتبه‌های بعدی را در اختیار دارند. هر چند سهم زبان اسپانیایی از سال 2005 میلادی تاکنون 1 درصد از کل تولید علم دنیا بوده است، اما زبان آلمانی افت یک درصدی را نشان می‌دهد. در سال 2005 میلادی دو درصد تولید علم دنیا به زبان آلمانی بود، در حالی‌که در سال 2014 یک درصد علم دنیا به این زبان تولید می‌شود.

دهقانی گفت: سهم زبان فارسی از کل تولید علم دنیا از 0.01 درصد در سال 2005 میلادی به 0.06 درصد در سال 2014 و 2015 میلادی ارتقاء پیدا کرده است.  در سال 2014 میلادی سهم زبان عربی از علم دنیا 0.01 درصد بود، این در حالی است که سهم این زبان در سال 2011 و 2012 میلادی حدود 0.03 درصد بوده است، بنابراین به نظر می‌رسد کشورهای عربی این مساله مهم را در سیاست‌های علمی خود نگنجانده‌اند. در سال 2015 میلادی سهم زبان‌های نروژی، کرواتی، اوکراینی، مجارستانی، اسلوونی، اسلواکی، بوسنی، لیتوانیایی، فنلاندی و دانمارکی از زبان فارسی کمتر شده است.

وی افزود: از سال 2005 میلادی تاکنون 10 هزار و 116 مقاله علمی به زبان فارسی در پایگاه استنادی اسکوپوس نمایه‌سازی شده است که با توجه به تعداد 371 هزار و 355 مدرکی که از جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه نمایه‌سازی شده است باید گفت سهم زبان فارسی 2.7 درصد از کل تولید علم کشور بوده است. در سال 2005 میلادی تعداد 226 مقاله به زبان فارسی در سطح بین المللی منتشر شده بود، اما این میزان درسال 2015 به 1579 مورد افزایش یافت که برابر با 3.7 درصد از کل تولید علم کشور در سال 2015 است.

بر اساس اعلام روابط عمومی ISC، دهقانی گفت: به نظر می‌رسد علیرغم رشد زبان فارسی به عنوان زبان علم بین‌الملل، کشور نیاز دارد تا گام‌های بزرگی در این زمینه بردارد. یکی از مناسب‌ترین راه‌های عملی برای گسترش زبان فارسی سرمایه گذاری در صنعت نشر حرفه‌ای و تشویق نشریات و کنفرانس‌های علمی فارسی به عنوان زبان علم است. بازار نشر علم دنیا یک بازار انحصاری بوده به گونه‌ای که تنها 7 ناشر بین‌­المللی بیش از 50 درصد مقالات دنیا را منتشر می‌کنند، بنابراین توسعه زبان فارسی به عنوان زبان علم بین‌المللی نیازمند سرمایه‌گذاری، برنامه‌ریزی، آموزش و تشویق مولفه‌های اثرگذار در نشر علم است.