خیز بلند ایران برای صادرات گاز

به گزارش گروه اقتصاد ،هم اکنون ترکیه با دریافت روزانه ٣٠ میلیون مترمکعب گاز، تنها مشتری ایران به شمار می رود و بر اساس قرارداد ٢٥ ساله ای که اوت ١٩٩٦ میلادی امضا شد، ایران سالانه ١٠ میلیارد مترمکعب گاز به این کشور صادر می کند. از سوی دیگر، با توجه به راه اندازی فازهای جدید پارس جنوبی، ایران افزون بر ترکیه به دنبال جذب مشتری های جدید به‎ویژه کشورهای همسایه است. صادرات گاز به عراق، از دیگر برنامه های وزارت نفت برای افزایش حضور در تجارت جهانی گاز است که این برنامه با ارسال روزانه پنج میلیون مترمکعب آغاز می شود و بر اساس توافق انجام شده این مقدار به تدریج افزایش می یابد. بر اساس قرارداد صادرات گاز به عراق، روزانه ٢٥ میلیون مترمکعب گاز به این کشور صادر و امکان افزایش این مقدار تا ٣٥ میلیون مترمکعب در فصول گرم نیز وجود دارد.
 
حسن منتظر تربتی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در گفت‎و‎گو با مشعل درباره زیرساخت‎های احداث شده برای صادرات گاز به منطقه بغداد می‎گوید: تاکنون بخشی از قطعه دوم خط لوله ششم سراسری با انشعاب های آن شامل بیستون - دهگلان، چارمله - نفتشهر، بیستون - کرمانشاه و دهگلان - سنندج از سوی این شرکت اجرا شده است.
 
وی اعلام می كند: این خطوط لوله قرار است به‎زودی افتتاح شود.
 
خط انتقال گاز ششم سراسری حدفاصل بیستون - دهگلان با هدف توسعه زیرساخت‎ها و تقویت گازرسانی استان‌های غرب و شمال غرب کشور و صادرات گاز به عراق تعریف و از سوی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران اجرا شده است.
 
این پروژه به طول ١٢٢ کیلومتر و قطر ٥٦ اینچ از بیستون آغاز و به خط لوله دهگلان - سنندج متصل و افزون بر افزایش پایداری تامین گاز استان های کرمانشاه و کردستان، زمینه صادرات گاز به کشور عراق و نیروگاه‌های بغداد را فراهم خواهد کرد.
 
از سوی دیگر، خط لوله انتقال گاز صادرات به عراق به طول ٢٣٠ کیلومتر و با قطر ٤٨ اینچ با فشار طراحی ١٠٥٠ پوند بر اینچ مربع (PSI) با هدف صادرات روزانه ٢٥ میلیون مترمکعب گاز به کشور عراق در دو فاز برنامه ریزی شده است.
 
تربتی یادآور می شود: با ساخت فاز نخست این پروژه حدفاصل چارمله - نفتشهر به طول ١٠٠ کیلومتر، امکان صادرات روزانه پنج میلیون مترمکعب گاز به کشور عراق فراهم و در فاز دوم، شامل بخش ابتدایی پروژه (حدفاصل کوهدشت - چارمله) به طول ١٣٠ کیلومتر، امکان صادرات روزانه ٢٥ میلیون مترمکعب گاز مهیا می شود.
 
وی ادامه می دهد: خط انتقال گاز بیستون - کرمانشاه نیز که با هدف تقویت گازرسانی به استان های غرب و شمال غرب کشور و صادرات گاز به کشور عراق در منطقه نفت شهر اجرا شده، شرایط را برای پایداری صادرات گاز به بغداد فراهم می‎کند.
 
رمضانعلی سنگدوینی، مجری طرح خطوط لوله پنجم و ششم سراسری درباره این پروژه می گوید: این خط لوله به طول ٣٥ کیلومتر و قطر ٣٠ اینچ از منطقه بیستون آغاز و به خط لوله ایلام متصل می شود و هم اکنون آماده بهره برداری است.
 
به گفته وی، خط لوله انتقال گاز دهگلان - سنندج، از دیگر پروژه‎هایی به شمار می آید که با هدف افزایش پایداری انتقال گاز استان های غرب و شمال غرب کشور و جلوگیری از افت فشار شبکه گاز استان کردستان اجرا شده است و به نوعی در زمینه صادرات گاز به عراق نقش خواهد داشت. خط لوله انتقال گاز دهگلان - سنندج به طول ٣٤ کیلومتر و قطر ٣٠ اینچ از منطقه دهگلان آغاز و در فاز نخست، ١٣ کیلومتر آن به خط لوله بیجار متصل و به بهره برداری رسیده است.
 
عراق، بزرگترین مشتری گاز ایران می شود
 
در ادامه فعالیت‎های شرکت ملی گاز ایران برای حضور خیره کننده در تجارت جهانی گاز، مذاکراتی نیز برای صادرات به منطقه بصره در دستور کار قرار گرفت و آبان ماه پارسال، قرارداد صادرات گاز به این منطقه از سوی حمیدرضا عراقی، معاون وزیر نفت ایران و خالد حسن صالح، معاون وزیر برق عراق امضا شد.
 
در قالب این قرارداد ٦ ساله، در فاز نخست روزانه هفت میلیون مترمکعب، ١٢ ماه پس از مرحله نخست، ١٤ تا ١٨ میلیون مترمکعب و در نهایت حجم صادرات گاز به مرز ٢٠ تا ٣٥ میلیون مترمکعب می رسد.
 
احداث زیرساخت های صادرات گاز از طریق خرمشهر و مرز شلمچه نیز در دست اجراست و عراق با امضای دو قرارداد واردات گاز از ایران در مجموع روزانه ٤٠ تا ٧٠ میلیون مترمکعب گاز دریافت می کند و به بزرگ ترین مشتری ایران بدل شده است.
 
گاز ایران به قاره سبز می رود؟
 
در حالی که بر اساس نظر کارشناسان حوزه انرژی، اولویت نخست صادرات گاز ایران باید کشورهای همسایه باشد، در سال‎های گذشته مذاکراتی رسمی و غیر رسمی مختلفی برای صادرات گاز به اروپا انجام شده است.
 
ایران می تواند با ساخت حداکثر ٢٠٠ کیلومتر خط لوله، گاز را به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر کند و طبیعی است که این کشورها به دلیل هزینه، زمان کمتر و منافع بیشتر، اولویت نخست صادرات گاز هستند.
 
از سوی دیگر صادرات گاز به اروپا، از دیگر برنامه هایی به شمار می آید که می تواند در افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز نقش داشته باشد.
 
اتحادیه اروپا هم اکنون حدود ٢٢ تا ٢٣ درصد انرژی موردنیاز خود را از گاز طبیعی تامین می کند و براساس مطالعات پارلمان اروپا، امکان صادرات گاز از سوی ١٢ کشور به این قاره وجود دارد که ایران نیز از جمله این کشورها و بهترین منبع تامین گاز است. ایران ظرفیت صادرات سالانه ٢٥ تا ٣٠ میلیارد مترمکعب گاز از هشت مسیر را به اروپا دارد.
 
مسیر ایران- عراق- سوریه، مسیر ترکیه که خود شامل چند مسیر از جمله دریای سیاه از طریق آذربایجان، گرجستان و دریای سیاه و دیگری از طریق ارمنستان، گرجستان و دریای سیاه است، از دیگر مسیرهای صادرات گاز به اروپا به شمار میرود. در این مسیر، اجرای خطوط لوله سراسری برای انتقال گاز با حجم و فشار بالا از جمله برنامه های شرکت ملی گاز ایران بوده که در این حوزه تاکنون بیش از ٩ خط لوله در سطح کشور اجرا شده است.
 
از سوی دیگر با توجه به برنامه‎های کلان صنعت گاز برای افزایش سهم خود در تجارت جهانی این سوخت، اجرای خطوط نهم و یازدهم سراسری که امکان افزایش ظرفیت انتقال و صادرات گاز را فراهم می کند، در دستور کار قرار گرفته است.
 
صادرات گاز ایران به غربی ترین نقطه اروپا
 
اجرای این خطوط با بهره گیری از روش های نوین می تواند افزون بر مقرون به صرفه بودن، تاثیر چشمگیری بر افزایش حجم و فشار گاز داشته باشد و ظرفیت صادرات گاز به اروپا را با خط لوله را ایجاد کند و افزایش دهد.
 
عبدالرحیم نجمی، رئیس امور پژوهش و فناوری شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در این زمینه می گوید: بحث استفاده از لوله‎های پر فشار برای انتقال گاز، یکی از پروژه های بسیار مهم شرکت ملی گاز ایران به شمار می آید.
 
وی یادآور می شود: هم اکنون گاز با فشار ١٣٥٠ پوند بر اینچ مربع (PSI) در خطوط انتقال جابه جا می شود و این در حالی است که برای انتقال گاز به خصوص برای خطوط صادراتی، خطوط با فشار زیاد و کیلومتر زیاد (سه هزار کیلومتر) از آلیاژهای با فناوری بالاتر شامل x٨٠، x١٠٠ و  x١٢٠ در دنیا استفاده می شود. با توجه به اینکه از فشار گاز بالای ٢٠٠٠ و ٢٥٠٠psi در این خطوط استفاده می شود، با بهره گیری از این فناوری می توانیم سایز لوله را کوچک کنیم که این موضوع به صرفه جویی در مصرف ورق منجر می شود.
 
با توجه به محاسبات انجام شده، توصیه می شود انتقال گاز تا چهار هزار کیلومتر با خط لوله و پس از آن در قالب ال‎ان‎جی انجام شود.
 
بر همین اساس، اگر از خطوط پرفشار استفاده کنیم، امکان افزایش طول مسیر از چهار هزار کیلومتر به ٦ یا هشت هزار کیلومتر وجود دارد که در این صورت، بدون نیاز به فناوری ال‎ان‎جی می توانیم گاز را به وسیله خط لوله به غربی ترین نقطه اروپا صادر کنیم. شاید بتوان گفت یکی از راهکارهای صادرات گاز به اروپا استفاده از خطوط پرفشار است و میتوانیم گاز را با خط لوله تا هلند هم ارسال کنیم.
 
رئیس امور پژوهش و فناوری شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران درباره اینکه آیا امکان استفاده از خطوط پرفشار گاز در همه مناطق و شرایط وجود دارد؟ می گوید: خطوط لوله پرفشار گاز در مکان هایی مورد استفاده قرار می گیرد که امکان برداشت گاز از خط، محدود بوده یا هیچگونه برداشتی از آن انجام نشود و عموما خطوط صادراتی چنین خصوصیتی دارند.
 
بر این اساس، در عمل از خط لوله دو هزار کیلومتری صادرات گاز در کشور برداشتی انجام نمی شود و برداشت گاز در خارج از کشور آغاز می شود.
 
در این زمینه، خطوط پرفشار، بسیار کاربردی هستند و ما می توانیم از این خطوط لوله پرفشار با سایزهای کوچکتر، ایستگاه های تقویت فشار کمتر و طبیعتا مصرف گاز کمتر برای صادرات استفاده کنیم.
 
صادرات گاز که از جمله اولویت های برنامه ششم توسعه به شمار می آید، در سال های گذشته به طور ویژه در دستور کار وزارت نفت قرار گرفته است.
 
ایران هم اکنون با کشورهای ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، ترکمنستان، پاکستان در حوزه واردات، صادرات و سوآپ گاز قرارداد تجاری دارد. افزون بر کشورهای یادشده، مذاکره با کشورهای افغانستان، عمان، کویت و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس ادامه دارد و ایران امیدوار است بتواند بخش عمده اهداف تعریف شده را با صادرات به کشورهای همسایه محقق کند. بر این اساس، با افزایش تولید و ورود فازهای جدید پارس جنوبی، ظرفیت صادرات روزانه ٢٠٠ میلیون مترمکعب گاز ایجاد می شود و با بهره گیری از طرح های بهینه سازی میتوان این مقدار را تا ٣٥٠ میلیون مترمکعب نیز افزایش داد. هم اکنون ایران با وجود دارا بودن بیش از ٣٠ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز اثبات شده تنها ١,٥ درصد از تجارت جهانی گاز را در اختیار دارد و با توجه به فعالیت های در دستور کار و اولویت گذاری های انجام شده، این رقم تا سال های آینده تغییرات خیره کننده خواهد داشت.