نگاهی به تاریخچه بزکشی در "افغانستان"

به گزارش سرویس بین الملل   "بزکشی" از بازی‌های اصیل، پر طرفدار و کهن افغانستان محسوب می‌شود.
 
تاریخ ایجاد بزکشی به دوران باستان باز می‌گردد و نام این ورزش به معنای کشتن بز است که از شکار بزهای کوهای توسط قهرمانان اسب سوار گرفته شده است.
 
بازیکنان این ورزش سنتی، بر پشت اسب‌ قرار می‌گیرند و تلاش می‌کنند که جسد گوساله یا بزی که پیش از بازی ذبح شده را به میدان بزرگی که با خط سفید و پرچمی مشخص شده است و به آن دائره حلال می‌گویند، برسانند. هر یک از سوارکاران تلاش می‌کنند که جسد گوساله یا بز را از دیگری بربایند.
 
در وبلاگ افغانستان فردا آمده است: اولین کتابی که در مورد نام‌ها و انواع و رنگ‌های اسب بصورت مفصل توضیح داده بنام آداب الحرب و الشجاعه تالیف «محمد بن منصور بن سعید» ملقب به مبارکشاه معروف به فخر مُدبر است. مؤلف 3 فصل کتاب خود را به موضوع به اسب اختصاص داده است.
 
اثری دیگر بنام «اسپ نامه» یا «فرس‌نامه» از «عبدالله بهادر فیروز» است که به دستور شاه جهان پادشاه گورگانی هند( 1628 - 1658 م ) در 12 فصل ترجمه و تدوین شده است.
 
این اثر که از فرس‌نامه هندی که به زبان سانسکریت نوشته شده بود و همچنان فرس نامه‌های بعدی ازجمله فرس‌نامه‌ای که در زمان سلطان محمود غزنوی تحریر یافته بود استفاده شایانی شده است.
 
این اثر با وجود اینکه مشابهت زیادی به کتاب «آداب الحرب و الشجاعه» فخر مُدبر دارد اما نکاتی جالبی نیز درآن وجود دارد. مؤلف از وجود 12 هزار اسب در اسطبل گورگانی حرف‌هایی دارد که قابل تعمق می‌باشد.
 
در هیج کدام از اثرهای فوق از بازی یا ورزش بزکشی صحبت نشده است اما این به آن معنی نیست که این ورزش وجود نداشته است.
 
ورزش بزکشی توام با جنگ‌ها و سواری کاری همراه ایجاد شده است. از اینکه نژاد اسب‌ها در افغانستان از نژاد خون گرم بوده که دارای اندام کوچک و لاغر و چابک و تند مزاج می‌باشد.
 
این گونه اسب‌ها سریع الحرکت، تند مزاج مخصوص دویدن و سواری است که برای بزکشی قابل اعتماد و مورد استفاده می‌باشد. نژادهای معروف اسب در افغانستان مزاری، قطغنی « قته غنی»، هراتی، گرگ و غیره می‌باشد.
 
بنابر گزارش دایرة‌المعارف آریانا مبداء تاریخی بزکشی فقط سه کلمه: آریا، اسب و باختر بوده است.
 
بزکشی امروز که رسوم دیرینه مردم ما را تشکیل میدهد در حقیقت با اسب و تربیت و آموزش او ، سواری، گله‌داری و سوارکاری و بالاخره برای کشیدن عراده‌های جنگی و حملات گروهی و دسته جمعی روابط مستقیم دارد.
 
برای اولین بار توسط آریایی‌ها اهلی ساخته شد که خود نشان‌دهنده ارزش و اهمیت اسب را بین آریایی میرساند.
 
اصطلاح بزکشی تا جایی که دیده میشود در آثار قدما به کار نرفته است. احتمالاً اولین بار در کتاب « رهنمای قطغن و بدخشان» از ورزش بزکشی نامبرده شده که دختران جوان بعد از اینکه با هم دوست می‌شوند در کنار اهدای هدایا مختلف به بزرگان، پهلوانان ورزش  بزکشی را نیز اجرا می‌کردند.
 
اما معلوم نیست این اصطلاح از چه زمانی معمول بوده است؟ یک مهندس انگلیسی به نام «فرانک مارتین» همراه با «سردار نصرالله خان» در سال 1895 میلادی از لندن به افغانستان آمد.
 
وی 8 سال در زمان «امیر عبدالرحمن خان» و «امیر حبیب الله خان» در ماشینخانه کابل به کار کردن مشغول بود.
 
بنا به گفته «میرمحمد صدیق فرهنگ»، فرانک مارتین که جانشین مستر پاین بود به عنوان سرمهندس کارخانه و مامور خریداری لوازم ماشین خانه امیر از اروپا اجرای وظیفه می‌کرد.
 
مارتین که هنگام بازگشت به وطن در سال 1903 میلادی از طریق جلال‌آباد به پیشاور می‌رفت از مسابقات بزکشی در جلال‌آباد نام می‌برد.
 
اما اصطلاحی را به کار برده که خلاف توقع ما است. او این مسابقات را که برای بار اول مشاهده نموده؛ آنرا بنام ( Usbeg game ) « بزبازی» ( Buz-bazee ) (literally - goat play ) نام برده است.
 
وی که شاهد این مسابقات بوده از بز و گوسفند یادآور می‌شود که سر وپاهای آن تا زانو بریده شده بود.
 
در حالیکه امروز در کنار بز از گوساله نیز استفاده می‌نمایند. آغاز مسابقه با سیگنال شروع میشود که قبلاً همه بازیکنال در یک خط مشخص مقابل بز یا گوسنفد ذبح شده، آماده مسابقه بودند و مسابقه با چابکی آغاز می‌شد.
 
بازیکنِ که بز را از زمین بر می داشت با سرعت و چهار نعل به طرف دیگر میدان اسب می‌راند.
 
در صورتیکه حیوان از دست بازیکن رها می‌شد بازیکن تنها با یک پا و یک دست خم شده و بز را در صورتیکه حریف میگذاشت، از زمین دوباره برداشته و یا برعکس حریف آنها همین کارا انجام داده و موفق به برداشتن بز میگردید و مسابقه ادامه می‌یافت . تعداد بازیکنان و زمان مسابقه قید نشده است.
 
باتوجه به نکات گفته شده نمی‌توان با قطعیت گفت که اصطلاح بزکشی از قدیم الایام مروج و مورد استعمال قرار گرفته است.
 
می‌توان گفت در زمان امیر حبیب الله و قبل از وی اصطلاح بز بازی به بزکشی اطلاق می‌گردید.
 
/