معاهده پاریس؛ مبنای توسعه سبز یا سیاهچاله ای برای پیشرفت؟

اگر چه در گرم شدن کره زمین شکی نیست ولی آنچه محل اختلاف است چند نکته کلیدی است. یکی از این محل های اختلاف در منشا این گرمایش است و یکی دیگر دائمی یا موقتی بودن آن.

به عبارت ساده تر موافقان پدیده گرمایش می گویند عامل این پدیده، افزایش پدیده های صنعتی انسان است که از یک سو محیط زیست را تخریب کرده و از سوی دیگر موجب افزایش تولید گازهای گلخانه شده است و تخریب لایه ازن و رخداد پدیده گلخانه ای در جو موجب گرم شدن زمین شده است.

اما در سوی دیگری مخالفان نیز استدلال ها و تئوری های خاص خود را که بعضا بسیار نیز محکم است، دارند و می گویند زمین در طول حیات خود چندبار گرم شدن و سرد شدن را تجربه کرده و این پدیده، غیرطبیعی نیست. در مورد علت گرم شدن هم این افراد گازهای گلخانه ای را عامل اصلی نمی دانند و پدیده هایی همچون افزایش تحرکات خورشید و تابش ها قوی تر را عامل اصلی می دانند.

علت پدیده گرم شدن زمین هرچه که باشد آنقدر اهمیت داشته که بارها و بارها کشورهای جهان را دور هم جمع کرده و پروتکل ها و معاهده های بین المللی را سبب شده که اگرچه در بسیاری مواقع از سوی کشورهای عمدتا صنعتی از جمله آمریکا یا پذیرفته و یا جدی گرفته نمی شد اما در برخی موارد از جمله در سال های اخیر این موضوع رنگ دیگری به خود گرفته است.

از جمله معاهده پاریس در تاریخ 12 دسامبر 2015 که در آن 195 کشور جهان در بیست و یکمین اجلاس کنوانسیون تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل متحد به سندی دست یافتند که مبتنی بر آن تمامی کشورهای عضو موظف شدند برنامه خود را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساخت خصوصاً دی‌اکسید کربن کاهش دهند.

این سند با این پیش‌فرض به امضا رسید که انتشار دی اکسید کربن باعث تشدید اثر گلخانه‌ای و در نتیجه باعث گرمای غیر طبیعی کره زمین ناشی از فعالیت بشر خواهد شد.

بنابر آمارهای جهانی منتشر شده در زمینه انتشار کربن، کشورهای توسعه‌یافته تا سال 2014 به دلیل استفاده از انرژی های نو و تجدید پذیر، افزایش بهره وری و کاهش مصرف سوخت های فسیلی توانسته اند سیر تولید دی اکسید کربن خود را ثابت و حتی در مواردی منفی کنند.

این در حالیست که در کشورهای در حال توسعه به دلیل افزایش فعالیت های صنعتی و اقتصادی و به دنیال آن افزایش مصرف سوخت، تولید دی اکسید کربن سیر صعودی به خود گرفته است.

حالا سئوالی که برخی از کارشناسان را نگران کرده این است که آیا متعهد شدن کشورهای در حال توسعه به کاهش گازهای گلخانه ای، مانعی در جهت کاهش رشد اقتصادی آنها نخواهد شد؟ و چرا کشورهای توسعه یافته تا قبل از این در مورد کاهش گازهای گلخانه ای به اجماع نرسیده بودند و حالا که در مراحل توسعه خود به صورت افسارگسیخته اقدام به مصرف انرژی و تولید گازهای گلخانه ای کرده و به پیشرفت های بزرگی دست یافته اند به فکر کاهش گازهای گلخانه ای افتاده اند؟ عمده انتشار دی‌اکسید کربن تاکنون به دلیل فعالیت‌های صنعتی کشورهای توسعه‌یافته بوده است اما این کشورها در توافق‌نامه پاریس از کشورهای درحال‌توسعه می‌خواهند که مصرف سوخت‌های فسیلی خود را به‌صورت داوطلبانه محدود کنند.

هر ایرانی 5 برابر هر انسان در جهان گاز گلخانه ای تولید می کند

برای نمونه ایران پذیرفته است تا 4 درصد میزان تولید گازهای گلخانه ای خود را کاهش دهد و بسیاری از کارشناسان مسائل اقتصادی معتقدند در پذیرش این میزان هیچ مطالعه ای صورت نگرفته است؟ آیا تاثیرات این کاهش را بر اقتصاد در نظر گرفته شده است؟ آیا این امر دیده شده که این تعهد در چه شرایطی پذیرفته شده است؟ اصلا بررسی شده است که چگونه سازوکاری باید به کار گرفته شود تا ضمن اجرای این تعهد به مسیر توسعه کشور لطمه نخورد؟ یا همین طور اصلاحا گز نکرده پاره کرده ایم.

آیا با اجرای این تعهد با محدودیت ساخت زیرساخت‌هایی همچون نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع پایه‌ای همچون فولاد، مس و آلومینیوم، صادرات نفت و گاز روبرو نخواهیم بود و رشد اقتصادی کشور با مشکل روبه رو نمی شود؟

در این میان اما عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور معتقد است باید جور دیگری به این ماجرا نگاه کرد؛

" باید زمانی روی این مسئله شک و تردید داشته باشیم که سهم ایران در کاهش تولید میزان گازهای گلخانه ای را با رشد اقتصاد آن به نسبت رتبه اقتصادی آن در جهان، به نسبت میزان GDP و میزان انتشار گازهای گلخانه ای ببینیم."

محمد درویش با بیان این مطلب توضیح می دهد: ایران در حال حاضر جزو 9 کشور تولید کننده گازهای گلخانه ای است و این در حالیست که ما در میان 20 کشور برتر جهان از نظر قدرت اقتصادی هم نیستیم اما رتبه 17 جهان را از جمعیت در اختیار داریم.

چین، آمریکا، اتحادیه اروپا، هند، روسیه، ژاپن، آلمان، کره جنوبی، ایران و عربستان 10 کشوری هستند که بیشترین میزان انتشار گازهای گلخانه ای را در نتیجه مصرف انرژی به خود اختصاص داده اند.

وی این وضعیت را اسفناک توصیف می کند و می گوید: این به آن معناست که که تقریبا هر ایرانی به طور متوسط 5 برابر هر انسان روی کره زمین گاز گلخانه ای تولید می کند یا به نامش ثبت می شود.

"بنابراین وقتی ما اعلام کردیم 4 درصد میزان تولید گاز گلخانه ای را کاهش می دهیم، این یعنی خیلی ما ماجرا را دست کم گرفته و ملاحظه کاری کردیم."

این کارشناس محیط زیست معتقد است انتقاد جدی که کارشناسان محیط زیست به دولت و سازمان حفاظت محیط زیست دارند این است که چرا تنها 4 درصد؟ با 4 درصد همچنان به نسبت جمعیت و تولید اقتصادیمان گازهای گلخانه ای بیشتر را منتشر می کنیم و بعد از سال 2020 نه تنها نمی توانیم از مزایای تسهیلاتی که برای کشورهای ترسیب کننده کربن و کاهنده گازهای گلخانه ای حرکت می کنند برخوردار باشیم که بعدها ممکن است با مشکلات جدی اقتصادی و جریمه های سنگین رو به رو شویم.

به گفته وی استفاده از منابع طبیعی و به دنبال آن تولید و انتشار آلودگی تنها حق خودمان نیست که آن را استفاده می کنیم بلکه حق بقیه ساکنان کره زمین است و آنها خواهند گفت که چرا ما باید اینهمه صرفه جویی کنیم اما در ایران بدون ضابطه و رابطه ای گاز گلخانه ای در هوا منتشر شود و دولتش به تعهدات بین المللی پای بند نیست.

"بنابراین 4 درصد کف آن چیزی است که می تواند اتفاق بیفتد و این در حالیست که ما قبول داریم که جزو 9 کشور آلوده کننده دنیا هستیم."

در این میان درویش به یک نکته دیگر نیز اشاره دارد و آن اینکه آیا اصولا چنانچه ما به سمت رعایت ملاحظات اکولوژیکی و محیط زیستی برویم این منجر به سقوط اقتصاد ما خواهد شد؟

"اگر که اقتصاد ما برمبنای اصول توسعه پایدار و برمبنای مزیت های نسبی و آمایش سرزمین انجام شود. نه تنها این به ضرر ما نیست بلکه می تواند برای محیط زیست کشورمان در دراز مدت سودمند باشد."

وی ادامه می دهد: پرسش اصلی این است چرا یک کشور مانند سوئد حاضر شده حتی 15 درصد بیش از تعهداتش به استکهلم و تعهد نامه کیوتو عمل کند؟چرا نروژی ها آمده اند و گفته اند تا سال 2019 ما هر گونه تردد وسایل نقلیه موتوری را در مرکز کشورمان یعنی اسلو متوقف می کنیم و دارند بیش از تعهدات خود در کیوتو و پاریس عمل می کنند؟

این عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور معتقد است اجرای این تعهدات به خاطر اینکه است که آنها برای سلامت شهروندان خود و برای یک اقتصاد پایدار ارزش بیشتری قائلند.

"اگر ما بخواهیم همچنان با این صنعت تاسف بار که سهم بزرگی را از انرژی گازی در دودکش ها و فلرها از دست می دهیم، نیروگاه های ما همچنان با مازوت کار می کنند و خودروهای ما زیر استاندارد یورو 4 و متوسط مصرف خودروهای ما بالای 10 لیتر در 100 کیلومتر است ادامه بدهیم مشخص است که هر نوع محدودیت می تواند چرخ این نوع صنایع ناپایدار و به تاراج برنده محیط زیست کشور را لکنت های جدی روبه رو کند."

درویش معتقد است: چقدر خوب است که چنین تعهداتی صنعت ما را با لکنت روبه رو کند، چقدر خوب که موجب شود خط تولیدهای پرمصرف ما تعطیل شود شاید بتواند تلنگری به ما باشد تا یاد بگیریم که باید محصولات با کیفیت تولید کنیم، باید بهره وری مان را افزایش دهیم.

"من امیدوارم تعهد ایران موجب ایجاد رقابت شود و سبب شود تا کارخانه هایی مانند تولید خودرو به سمت تکنولوژی هایی بروند که قابلیت رقابت جهانی داشته و قابلیت مصرف زیر 5 لیتر داشته باشند.بتوانیم محصولاتی را در زمینه فولاد، آهن و سیمان تولید کنیم که قابل رقابت در عرصه های بین المللی باشد و این اتفاقا همان اتفاقی است که می تواند بیفتد و این اقدام و عمل حقیقی در راستای اقتصاد مقاومتی است."

وی ادامه می دهد: آیا شرایط فعلی شرایط خوبی است که ما بی ضابطه و بی رابطه و به هر بهایی منابعمان را مصرف کنیم و محیط زیست را نابود می کنیم که تولید داشته باشیم.

درویش در پاسخ به این سوال که پس چرا در این میان کشورهای مثل آمریکا سال های سال رویه مصرف انرژی و تولید گازهای گلخانه ای را ادامه می دادند می گوید: ابن قصه، قصه سرمایه داری است، داستان این است که رئسای جمهور آمریکا به ویژه زمانی که جمهوری خواهان بر سر کار باشند را در بسیاری از مواقع کارتل های بزرگ نفتی و صاحبان صنایع سوخت های فسیلی حمایت می کنند و هر نوع محدودیتی در زمینه سوخت های فسیلی می تواند آنها را به رعشه بیندازد.

آمریکا به این دلیل زیر بار پیمان کیوتو نرفت که دولت جرج بوش در قدرت بود شاید اگر که الگور آن زمان می توانست رئیس جمهور شود اوضاع فرق می کرد.

اما اوضاع برای آنان نیز اکنون فرق کرده است؛ اتفاقا آمریکا با زمامداری دموکرات ها اجلاس پاریس را امضا کرد که باعث شد طرف های دیگر هم پای قرارداد بیایند.در این تفاهمنامه تاریخی که آمریکا این بار تعهداتش را امضا کرده متعهد شده است که بیش از 30 درصد انتشار گازهای گلخانه اش را کاهش دهد و یک تحول بسیار بزرگ است.

هرچند اکنون که ترامپ جمهوری خواهان قرار است برسر قدرت بیاید می گوید" من به گرمایش زمین اعتقادی ندارم و همین که اکنون دارد برف میاید یعنی اینکه گرمایش زمین مسخره است".

باید تاسف خود به حال مردم کشوری که اجازه می دهند افرادی با این تفکر وارد کاخ سفید شوند ولی واقعیت این است که به هر حال دولت آمریکا این تعهدات را امضا کرده و هر دولتی هم روی کار بیاید به این راحتی می تواند آن را کتمان کند، می تواند شتاب آن را بگیرد ولی نمی تواند بدعهدی کنند.