پیشگیری رشدمدار سرمایه‌گذاری پایدار است

به گزارش گروه حقوقی و قضایی ، انسان به عنوان موجودی اجتماعی بلافاصله پس از تولد و حتی قبل از آن نیز تحت تاثیر محیط اجتماعی خود قرار می‌گیرد و به واقع شخصیتش در تعامل با این محیط است که شکل می‌گیرد.

با توجه به اینکه که فرد اولین ارتباطات خود را با خانواده، مدرسه، گروه همسالان و رسانه ها برقرار می‌کند و از آنها تاثیر می‌پذیرد ریشه‌های گرایش افراد به بزهکاری را نیز باید در دوران کودکی و در ارتباط با محیط جست.

چنانکه دیوید فرینگتون در نظریه معروف خود بزهکاری را جزیی از رفتار ضد اجتماعی می‌داند که نقطه آغاز آن خردسالی است که تا بزرگسالی نیز ادامه می‌یابد و چنانچه انحراف و بزهکاری نوجوانان و کودکان زود پاسخ داده نشود منجر به مزمن شدن ناسازگاری در آن‌ها می‌شود؛

لذا ریشه‌های شخصیت ضد اجتماعی که در بین بزهکاران دیده می‌شود را می توان در نوجوانی تشخیص داد و نسبت به درمان آن اقدام کرد. از همین روی فرینگتون پیشگیری‌های زودرس یا رشدمدار را به عنوان مداخلاتی که برای جلوگیری از رشد پتانسیل جرم در افراد موثر است معرفی کرده است.

همه تئوری‌ها و پژوهش‌های روان شناختی و عصب شناختی به تاثیر مهم دوران کودکی در شکل‌گیری و زمینه سازی آسیب‌ها، جرایم و بیماریها اذعان دارند.

مطالعات متعدد پیشگیری رشد مدار نیز حاکی از آن است که موقعیت ضعیف اجتماعی- اقتصادی خانواده، الگوهای تربیتی نادرست والدین و قرار گرفتن در جمع همسالان نابهنجار به شدت کودک را در معرض خطر بزهکاری و گرایش به مواد مخدر در آینده قرار می‌دهد.

به همین دلیل مداخله مناسب در مسیر و مراحل رشد (خانواده، مدرسه و اجتماع) به منظور پیشگیری از گرایش آنان به ارتکاب جرم و تقویت عوامل حمایتی برای تقویت مقاومت افراد در برابر گرایش به بزهکاری راهبرد اصلی پیشگیری رشد مدار است.

از جمله دلایل انتخاب این راهبرد کارکرد ضعیف سایر انواع اقدامات پیشگیرانه است. چرا که به باور متخصصان این حوزه اعمال مجازات به تنهایی نتوانسته است بر کاهش میزان جرم تاثیر بسزایی بگذارد و خلافکاران بالقوه به دلیل امکان اعمال مجازات و شرمساری در انظار عمومی از ارتکاب جرم منصرف نمی شوند.

چرا که در مجازات به عنوان راهکاری پیشگیرانه به علل زیربنایی جرم توجه نمی‌شود. در حالی که در پیشگیری‌های رشد مدار شناسایی عوامل خطر در مسیر رشد اطفال و انجام مداخلات مناسب در مراحل رشد کودک مورد تاکید است.

در برنامه‌های پیشگیری‌های رشد مدار با محوریت خانواده، آموزش والدین کودک به عنوان اولین گام در راستای پیشگیری از آسیبها به شمار می‌رود. این برنامه ها شامل آموزش مهارت‌هایی هستند كه به والدین كمك می‌كند تا عوامل و محیط رشد صحیح فرزندان شان را فراهم سازند.

همانگونه که خانواده مي‌تواند عامل مهم بزهكاري باشد و شرايط نامطلوب آن بزهكار پرورش دهد، به همان نسبت وجود شرايط مطلوب در خانواده رشد ذهنی، عاطفی، روانی و اجتماعی نوجوان را امكان‌پذير ساخته، مهمترين گام در پيشگيری از بزهكاری است.

در کنار خانواده مدرسه نیز با  توجه به کارکردهای ویژه محیط آموزشی، نقش موثری در شکل گیری شخصیت فرد ایفا می‌کند. اجرای برنامه‌های پیشگیری‌های رشد مدار در سطح مدرسه، می‌تواند در شیوه تصمیم گیری کودکان در امور مختلف، افزایش اعتماد به نفس آنها، افزایش شرکت در فعالیتهای مدرسه به همراه مسئولیت پذیری و توانایی حل مسئله کودکان نقش مهمی ایفا کند.

این برنامه‌های آموزشی با کمک کردن به دانش آموزان در به دست آوردن احترام کافی نسبت به خود، تصویری مناسب از شخصیتشان در ذهنشان شکل می‌دهد و از این رو کمتر تحت تاثیر فشارهای نابهنجار همسالان خود در محیط مدرسه قرار گیرند.

در سال‌های اخیر اهمیت آموزش پیشگیری‌های رشد مدار به والدین و دانش آموزان مورد توجه قرار گرفته است و آموزش و پرورش درهای مدارس را برای ورود دستگاه‌های مختلف جهت ارائه خدمات آموزشی به والدین و دانش آموزان بازکرده است؛

معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه نیز از سال‌های پیش ارائه آموزش‌های پیشگیری رشد مدار را مورد توجه ویژه قرار داده است و با ابلاغ این برنامه به معاونت‌های استانی سعی در بسط و گسترش این آموزش‌ها در کشور را داشته است.

تدوین "سند نظام مراقبت اجتماعی دانش آموزان" نیز در شورای عالی رفاه و تامین اجتماعی کشور در سال 1394 بعنوان میثاق همکاری‌های چند جانبه بین 9 دستگاه ذیربط موید اهمیت آموزش پیشگیری های رشد مدار به دانش آموزان و والدین آنها است چرا که صراحتاً در این سند آموزش‌های رشد مدار در زمینه پیشگیری از رفتارهای پرخطر، آسیب‌های اجتماعی و بزهکاری مورد تاکید قرار گرفته است.

مطابق این سند از سال 95 در چند استان کشور از جمله استان البرز به صورت پایلوت مجموعه‌ای نظام یافته از خدمات و برنامه‌ها، شامل غربالگری، آموزش‌های رشد مدار به دانش آموزان، والدین و معلمان، توانمندسازی و حمایت‌های روانی اجتماعی، به منظور مراقبت دانش‌آموزان در برابر رفتار‌های پرخطر، آسیب‌های اجتماعی و جرائم از طریق مداخله بموقع و موثر توسط دستگاه‌های ذیربط ارائه می‌شود.

امید است با اجرای برنامه های پیشگیری رشد مدار بسیاری از آسیب‌های اجتماعی که کودکان جامعه را تهدید می‌کند کاهش یابد و راهکارهای مقابله با این آسیب‌ها در میان دانش آموزان، والدین و آموزگاران درونی شده و نسلی سالم و مقاوم در برابر آسیب‌های اجتماعی تربیت شود، تا تحقق جامعه‌ای مقاوم در برابر آسیب‌ها رویایی دست نیافتنی نباشد.

مهدی جوهری معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان البرز