جست وجوی بقایای ادامه دیوار گرگان در خراسان شمالی

به گزارش گروه جامعه ،میثم لباف خانیکی سرپرست گروه باستان شناسی گفت: تعریف دیوارهای خراسان به عنوان امتداد شرقی دیوار دفاعی گرگان سبب شد تا ضمن همکاری با متخصصان پروژه دیوار دفاعی گرگان ، سازه های دفاعی شمال خراسان به عنوان بخشی از یک نظام دفاعی گسترده موردمطالعه قرار گیرد.

وی افزود: برای رسیدن به این هدف گروهی متشکل از باستان شناسان ایرانی و انگلیسی شامل جبرئیل نوکنده مدیر پروژه و مشاور علمی و راهبری طرح ، ابرهارد سوئر و کریستین هاپر ، علی حسن آبادی به عنوان ناظر استان و اینجانب به عنوان سرپرست طرح به بررسی منظر باستان شناختی نقاط حساس استراتژیک دیوار شمالی خراسان پرداخته و به ایجاد یک گمانه در ارگ فرودکلات و گمانه ای دیگر در یکی از برجهای دیوار دفاعی کلات اقدام کنیم.

به گفته این باستان شناس خواناسازی یکی از چاله های حفاری غیرمجاز در ارگ فرود به شناسایی و مستند نگاری بقایای فضاهای معماری که با استفاده از سنگ های نامنظم ساخته شده بودند،منجر شد.
 
 کشف سه نمونه ذغال

خانیکی در ادامه اظهار داشت : کاوش در گمانه کوچکی در فضای داخلی یکی از برجهای کلات نیز به کشف 3 نمونه ذغال منجر شد.

وی تاکید کرد که این کشف امکان مناسبی را برای تاریخ گذاری مطلق زمان بهره برداری از این دیوار و برجهای منضم به آن را فراهم می کند.

به گفته خانیکی با عملیات عکسبرداری هوایی نیز به بررسی دقیق امتداد و محدوده سازه های مورد اشاره و نیز ارتباط فضایی سازه های جانبی پرداخته شد.

این باستان شناس با اشار به مطالعه و بررسی ارتفاعات شمالی شهر مزداوند واقع در جنوب شهرستان سرخس افزود:بررسی و شناسایی مجموعه منسجمی از دیوارها ، برجها و قلعه های دفاعی دراین منطقه ازاهمیت استراتژیک آن و نیز بهره گیری از سازه های دفاعی در تکمیل دیوار طبیعی هزار مسجد حکایت می کند.

خانیکی در پایان اظهار داشت : پس از پیمایش منطقه مورد اشاره کلیه عوارض معماری ثبت و مستند نگاری شد و امید می رود با تدوین گزارش نهایی افق جدیدی در شناسایی سازه های دفاعی شمال خراسان و امتداد شرقی دیوار دفاعی گرگان گشوده شود.برنامه گمانه زنی به منظور تعیین قدمت دیوارهای شمالی خراسان با مجوز رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اجرا شد.

گفتنی است،شرایط مساعد جغرافیایی شمال شرق ایران و دشت های حاصلخیزی که در پای کوه ها و یا در حدفاصل ارتفاعات گسترده شده اند، در طول تاریخ بستر مناسبی را برای شکل گیری استقرارهای انسانی فراهم ساخته اند.

وجود محوطه های باستانی مربوط به عصر نوسنگی تا دوران معاصر در نوار شمالی استان خراسان گویای اهمیت و مطلوبیت این منطقه برای مکان گزینی و توسعۀ استقرارهای انسانی است. 

منطقۀ جغرافیایی مساعد شمال خراسان شامل درۀ اترک، دشت مشهد و دیگر دشت های میانکوهی با رشته کوه کپه داغ هزار مسجد از سرزمین های خشک قره قوم در جنوب ترکمنستان امروزی جدا می شود.

به عبارت دیگراین رشته کوه، مرزی میان اقلیم خشک کوهپایه های شمالی کپه داغ و سرزمین های حاصلخیز کوهپایه های جنوبی کپه داغ پدید می آورده است. 

کپه داغ بسان حصاری رفیع، جوامع کوچ نشین و صحرا گرد شمالی را از کشاورزان و روستانشینان ساکن در دشت ها و دره های خراسان جدا می کرده و همواره به عنوان دیوار دفاعی طبیعی، حافظ و ضامن بقای اهالی خراسان در برابر یورش های صحرانوردان شمالی بوده است.
با این وجود، گردنه ها و دره هایی که در دیوارۀ کپه داغ رخنه ایجاد کرده بودند، معابری را برای نفود مهاجمان فراهم می ساختند. 

در محل این گردنه ها و نیز در مناطقی که کپه داغ هزار مسجد به پستی می گرایید و رخنه پذیر می شد، اهالی خراسان سازه های دفاعی برآورده و دیوارهای طویل ساخته اند.

این سازه های دفاعی از یکسو عبور از کپه داغ را تحت نظارت داشتند و از سوی دیگر، در مواقع لزوم، به مثابه سنگر و پناهنگاه مدافعان و مرزبانان خراسان عمل می کردند. 

رشته کوه کپه داغ به انضمام سازه های دفاعی مورد اشاره در غرب، به دیوار دفاعی گرگان می پیوست و در پناه این دیوار طویل، سرزمین های شمال شرقی ایران از تهاجم و غارت و دست اندازی مهاجمان شمالی مصون می ماند.