طنین "سنج و دمام" بوشهری و شیوه عزاداری اصیل/"نخل گردانی" از کهن‌ترین رسوم عزاداری حسینی+ عکس

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، هر سال با فرا رسیدن ماه محرم، علاوه بر شور و غوغایی که در برپایی عزای حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) در تهران به پا می شود، در سایر شهرهای ایران نیز مراسم های ویژه ای برگزار می شود که اغلب آن ها با آداب و رسوم محلی ویژه ای همراه است.

نخل گردانی، علم بران، تعزیه، چغچغه زنی، طشت گذاری، چاوش عزا، چابینه زنان، حمل شیدونه، سوگ سیاوش و واحد، از جمله رسم های مختلفی است که در گوشه و کنار ایران و در روزهای عزاداری امام سوم، دیده می شود.

در این گزارش به برخی از مشهورترین شیوه های عزاداری در شهرهای مختلف کشورمان می پردازیم.

نخل گردانی یکی از رایج ترین شیوه های عزاداری در شهرها و روستاهای مختلف استان مرکزی است و این رسم کهن، در برخی از شهرها حتی با یکدیگر تفاوت دارد.

این مراسم با بیرون آمدن نخل از جایگاه شروع می شود و با گرداندن آن در خیابان های اصلی و همچنین مکان های قدیمی شهر، ادامه پیدا می کند.

این مراسم کهن و باشکوه در شهرهای همچون خمین، نراق، یزد، تفرش و روستاهایی مانند هزاوه هر سال اجرا می شود.

علم بران یکی از مراسم های ویژه ای است که در عزاداری حسینی در برخی شهرها از جمله تفرش به صورت ویژه برگزار می شود.

این مراسم بیشتر در محله های کوچک این شهر و همچنین محله هایی که دارای تکیه هستند، برگزار می شود.

برگزاری مراسم علم بران به گونه ای است که مردم محله با چند علم سیاه به در خانه های صاحبان علم می روند و با نوحه خوانی و چاوش خوانی، آن ها را برای بیرون آوردن علم از منزل، دعوت می کنند.

مراسم عزاداری علم بران در شهر تفرش، از سابقه تاریخی برخوردار است به گونه ای که می توان زمان قاجار را برای آغاز آن، در نظر گرفت.

روستای هزاوه در جنوب غرب دشت فراهان قرار گرفته و در گستره فرهنگی فراهان سادات جای می‌گیرد، در این روستای تاریخی در ماه محرم به اتفاق سادات مراسمی تحت عنوان علم‌گردانی انجام می‌پذیرد.

سادات روستا از روز نخست ماه محرم علمی قدیم را می آرایند و در محله های آبادی می‌گردانند.

یکی از مشهورترین و در عین حال پرطرفدارترین شیوه های عزاداری ایرانیان، به بوشهر و مردم این شهر باز می گردد.

طنین آوای سنج و دمام مردم بوشهر در عزاداری هایشان برای امام حسین(ع)، یکی از خالص ترین شیوه های سوگواری برای سید و سالار شهیدان محسوب می شود.

در عزاداری به شیوه بوشهری، در گردا گرد فرد نوحه خوان، 5 تا 20 حلقه تشکیل می شود و تمامی افراد حاضر در آن حلقه، به صورت دایره وار و به شکل هماهنگ با یکدیگر سینه می زنند.

این نوع سینه‌زنی حالا از بوشهر به بقیه شهرهای جنوب هم راه یافته است. اوج اجرای سینه‌زنی، هنگام اعلام واحد توسط نوحه‌خوان است که در آخرین لحظات سینه‌زنی و دمام که دریای امواج سینه زنان در اوج هیجان و شور و خلسه فرو رفته، پس از یک مکث کوتاه با صدای رسا می‌گوید «واحد» و گروه سینه‌زن یک صدا جواب می‌دهند «الله واحد» و نوحه‌خوان نوحه واحد را مطابق و مناسب با روز عزا می‌خواند.

چغچغه ابزاری چوبی و خراطی شده است که با به هم کوبیدن آنها به هم آهنگ‌های موزون ایجاد می‌شود.

انجدان یکی از روستاهای تاریخی استان مرکزی در 28 کیلومتری جنوب شرق شهر اراک است، این روستا همچنین از دو محله بالا و پائین تشکیل شده و مردم این دو محله با انجام چغچغه زنی به عزاداری می‌پردازند.

یکنفر آواها و نوحه های محلی سر داده و چغچغه زن‌ها با هماهنگی‌های خاص با چغچغه ،جواب می‌دهند، این مراسم ریشه در گذشته مردم انجدان داشته و حداقل از دوره قاجار برگزار می‌شود.

هر سال محرم مراسم عزاداری سیدالشهداء (ع) در استان آذربایجان و شهرهایی مانند اردبیل با دو رسم خاص "طشت گذاری" و دسته های عزاداری "شاخسی، واخسی" برگزار می شود.

در عزاداری با حضور دسته های "شاخسی، واخسی"، از چند روز مانده به ماه محرم، شب‌ها در حسینیه‌ها و مساجد تشکیل شده و با حضور عزاداران، در صف‌هایی طویل و زنجیروار، راهی کوچه و خیابان شده و مرثیه‌ها و اشعار مذهبی در رثای سالار شهیدان و یارانش سرمی دهند. اوج این مراسم درظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداری ظهر عاشوراست که عزاداران، با ذکر «شاخسی، واخسی»، پس از طی کردن مسیری طولانی نهایتا خود را به خیمه‌های به آتش کشیده شده (نماد خیمه‌های امام حسین(ع) و یارانش در کربلا) رسانده و به سوگ واقعه می‌نشینند.

در شیوه عزاداری به صورت "طشت گذاری" نیز، طشت، نماد مشک سقای کربلا، نماد آب رود فراتی است که به روی حسین(ع) و یارانش بسته شد. چرا که واقعه کربلا و بسته شدن فرات به روی امام حسین(ع)، یارانشان و ایثارگری‌های سقای کربلا برای رسانیدن آب به تشنگان و حماسه آفرینی آنانی که با لبانی تشنه به شهادت رسیدند، به یقین قداست و جایگاه والای آب را در فرهنگ شیعیان و بخصوص ایرانیان، بیش از پیش عمق بخشیده است تا آنجا که انعکاس این امر را در فرهنگ مردم و بخصوص در شکل گیری آداب و رسوم و آیین‌های آن ها شاهد هستیم.