باز اجتماعی کردن، یکی از راهبردهای اصلی در نظام پیشگیری است

مهدی امیری اصفهانی قائم مقام معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه در گفت‌وگو با خبرنگار گروه حقوقی و قضایی به موضوع باز اجتماعی کردن مجرمین اشاره کرد و گفت: یکی از وظایفی که بر عهده قوه قضائیه که در بند 5 از اصل 156 قانون اساسی به آن اشاره شده، اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین است.

قائم مقام معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه گفت: پیشگیری از وقوع جرم چند مرحله دارد که اصلی ترین مرحله، قبل از وقوع جرم و در حوزه ایجاد انگیزه و قصد است که باید پیشگیری صورت گیرد.

وی ادامه داد: به همین دلیل اقدامات پیشگیرانه در مرحله اول را ناظر به اقدامات فرهنگی، تقویت بنیان‌های دینی و اخلاقی و فرهنگی می‌دانند که اصلا شخص به فکر ارتکاب جرم نیفتد.

امیری اصفهانی توضیح داد: علی‌رغم این وضعیت ممکن است کسانی با این که آموزش‌های مرتبط به جرم و بزهکاری را دیده‌اند؛ اما بازهم انگیزه بزهکاری و وقوع جرم در وجودشان شکل بگیرد، لذا در مرحله دوم فرصت ابزار ارتکاب جرم را از فرد دارای انگیزه می‌گیرند. به عنوان مثال با نصب دوربین مدار بسته یا از بین بردن محیط‌های وقوع جرم یا حذف مکان‌های تاریک، ابزار و امکانات وقوع جرم را از بین می‌برند که مرحله ثانویه است.

وی اظهار کرد: با وجود این دو مرحله ممکن است شخصی باشد که مرتکب جرم شود. در این مرحله پیشگیری‌های ثالثیه باید انجام شود که دارای رویکردی قضایی است. در واقع با تعقیب مجرم و اعمال مجازات است که پیشگیری‌های ثالثیه بر جلوگیری از تکرار جرم از یک طرف و عبرت آموزی برای دیگران برای عدم ارتکاب جرم از طرف دیگر تاکید دارد.

قائم مقام معاونت اجتماعی قوه قضائیه به یکی از نمونه های پیشگیری ثالثیه اشاره کرد و گفت: به صورت طبیعی زندان یکی از محیط‌های بازدارنده است. یعنی در مرحله سوم پیشگیری کسانی که مرتکب جرم می شوند وارد زندان می‌شوند. به خاطر این که معمولا فراوانی مجازات‌های ما حبس است. البته مجازات‌های دیگر هم بازدارنده هستند، مانند جزای نقدی، شلاق و محرومیت از حقوق اجتماعی.

وی عنوان کرد: اما آن چه که امروز بیشتر فراوانی دارد حبس است. باید گفت یک محیطی را در اختیار است به نام زندان که افراد قابل توجهی مدتی از عمر خود را در این محیط می‌گذارنند. این محیط، محیطی است که از یک طرف زمینه افزایش انگیزه و تکرار جرم را به دنبال دارد، یعنی به علت ارتباط با دیگر مجرمان احتمال یادگیری و ارتکاب دوباره جرم وجود دارد و از طرف دیگر یک فرصت مناسب است که فرد در این مقطع که حبس است توان‌مندی های لازم را کسب کند که بعدا که از زندان آزاد می‌شود جرم را تکرار نکند.

امیری اصفهانی ادامه داد: یکی از راهبردهای اصلی در نظام پیشگیری، باز اجتماعی کردن است. یعنی فردی که مرتکب یک رفتار ناهنجار می‌شود باید با دریافت آموزش‌های مناسب و کسب مهارت‌های لازم مجددا وارد جامعه شود و جامعه هم آن فرد بپذیرد. یعنی بازاجتماعی کردن با بازاجتماعی شدن و جامعه پذیری یک پیوند کاملا منسجم دارد.

قائم مقام معاونت اجتماعی قوه قضائیه در بیان سه ضلع مورد نیاز برای بازاجتماعی شدن گفت: باز اجتماعی کردن وظیفه قوه قضائیه است، باز اجتماعی شدن ناظر به فردی است که مرتکب به جرم شده است و جامعه پذیری هم ناظر به آحاد جامعه است. چون خیلی از اوقات علت برگشت بزهکاران به زندان به خاطر پذیرفته نشدن آن‌ها توسط جامعه است.

وی گفت: البته در قانون مجازات اسلامی جدید این موضوع مورد توجه قرار گرفته است که بعضی از مجازات‌ها در این دایره قابل عدول است. به این معنا که اگر فردی در بعضی مجازات‌ها مدت زمان مشخصی را مرتکب جرم نشود سابقه کیفری حذف او شود. پس با این وصف خود مجازات فی نفسه می‌تواند بازدارنده باشد. بنابراین نکته ای که باید به آن توجه کرد موضوع بازاجتماعی شدن است. چون بازاجتماعی شدن، امر بسیار مهمی در عرصه پیشگیری به ویژه پیشگیری‌های مرحله سوم است. باید موضوع بازاجتماعی کردن و جلوگیری از تکرار جرم را به عنوان یک سیاست جدی مورد توجه قرار دهیم و نهایتا برای این کار برنامه‌هایی توسط معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه ترتیب داده شده است که البته بخش عمده‌ای از این برنامه‌ها با مشارکت حوزه زندان بانی کشور عملیاتی می‌شود.