تشریح آخرین وضعیت درختواره واژگان حقوقی / انتشار 100 عنوان گزارش و کتاب در سال گذشته/ برگزاری نشست‌های نقد رای با حضور قاضی پرونده تحول خوبی برای دستگاه قضا است
پورسید گفت: در سال گذشته حدود 100 عنوان گزارش و کتاب منتشر کردیم و از حدود 40 جلسه نقد رای، حدود 17 جلد گزارش منتشر شده است.
به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، با تاسیس پژوهشگاه قوه قضائیه در سال 91، آراء قضایی در این مرکز خوانده و پالایش می‌شود و سپس با ارائه کلید واژه مستند سازی می‌شود و از بین آراء خوانده شده انتخابی صورت می‌گیرد و سپس آن رای انتخابی انتشار می‌یابد. در واقع با راه اندازی این پژوهشگاه اقدامات تحقیقاتی و مطالعاتی در دستگاه قضا رنگ و بوی جدیدی گرفت. پژوهشگاه قوه قضائیه زیر نظر معاونت منابع انسانی قوه قضائیه قرار دارد و دستاوردهای ارزشمندی در چند ساله اخیر داشته است که در مصاحبه با دکتر بهزاد پورسید قائم مقام این پژوهشگاه به بررسی این اقدامات پرداخته‌ایم.
بخش اول مصاحبه با قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه را اینجا بخوانید.
متن بخش دوم مصاحبه خبرنگار گروه حقوقی و قضایی با قائم مقام این پژوهشگاه به شرح زیر است:
طراحی درختواره واژگان حقوقی در حال انجام است
پورسید درخصوص درختواره واژگان حقوقی تصریح کرد: این روش مطالعاتی ما در پژوهشگاه در یک قالب مشخص قرار می گیرد که آن هم با این هدف است که یک درختواره واژگان حقوقی را ایجاد کنیم که در متون تخصصی به آن می گویند تزاروس. این تزاروس برای فرهنگ نامه نویسی، دایره المعارف نویسی و ایجاد بانک‌های اطلاعاتی مفید است.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه گفت: با توجه به اهمیت این درختواره و جایگاه آن در پژوهش‌های علمی، ما تقریبا تمام مجموعه کارهایی که در کشور انجام شده است چه در نهاد ریاست جمهوری، چه مجلس و حتی مجموعه کارهای خود قوه قضائیه در روزنامه رسمی را بررسی و مطالعه کرده ایم. حتی سفری به قم داشته و یک کار که با موضوع ما تناسب داشته است را مورد ارزیابی قرار داده ایم.
پورسید ادامه داد: اکنون به این نتیجه رسیده ایم که مجموعه کارهای تزاروس در کشور مشکل دارد. به دنبال این هستیم که با این کاری که در حال انجام است یک درختواره و یک مدل واحد در کشور عرضه کنیم. خوبی این مدل این است که وقتی تزاروس تهیه شود شما قوانین‌تان را با آرای قضایی، با مصوبات هیات وزیران، با نظرات مشورتی اداره حقوقی دادگستری، با آرای هیات عمومی دیوان عالی کشور و ... می‌توانید پیوند دهید واین ارتباطات هم به درد قضات می‌خورد و هم به درد دانشجو و استاد و غیره.
وی اظهار کرد: در حال حاضر طراحی این کار بزرگ در پژوهشگاه در حال انجام است و امیدوار هستیم که هرچه زودتر آماده شود که امری بسیار ارزشمند و مفید واقع گردد.در حال حاضر نتایج کار درختواره حقوقی به 60 الی 70 درصد رسیده است. یعنی حدود 60 تا 70 درصد کار انجام شده است و تقریبا شاکله طراحی درختواره شکل گرفته است. درحال حاضر هم شروع کرده‌ایم به این که آن کلید واژه‌ها را سرجای خود بگذاریم. فکر می‌کنیم که احتمالا آخر امسال بتوانیم این مدل را طراحی کنیم و و عرضه شود.
پژوهشکده پایه عمدتا مطالعات بین رشته ای را انجام می‌دهد
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه در خصوص پژوهشکده مطالعات پایه گفت: پژوهشکده مطالعات پایه به رشته خاصی اختصاص ندارد. بیشتر موضوعات بین رشته ای است. مثلا مباحث مربوط به موضوعات منابع انسانی، مدیریت در قوه قضائیه، آموزش در قوه قضائیه و امثال آن در این پژوهشکده مد نظر قرار گرفته است. حتی مطالعاتی اکنون در حوزه تحول در قوه قضائیه ویا مبارزه با مفاسد اقتصادی و بحث های فلسفه حقوق در این پژوهشکده در دسترس مطالعه است.
وی ادامه داد: این پژوهشکده عمدتا مطالعات بین رشته ای را انجام می‌دهد وگرایشات مختلف که ممکن است حقوق هم نباشند را مطالعه می‌کند. مدیریت، روان شناسی، جامعه شناسی، استرس شغلی قضات، نظام حقوق دستمزدها که در این مورد آخر ما کارهای مطالعاتی خوبی انجام داده ایم. مطالعات پژوهشکده اطلاعات پایه می‌تواند باعث تغییر و تحولات بسیاری در فرآیند تصمیم گیری‌های کلان شود.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه گفت: همه اینها نشان دهنده این است که ما به دنبال این هستیم که با مجموعه معاونت‌ها و سازمان‌های مرتبط در قوه قضائیه ارتباط داشته وهمکاری علمی داشته باشیم. با تعامل دو طرفه و کمک به هم بتوانیم نیازها را شناسایی و برطرف کنیم.
وی اظهار کرد: به طور کلی پژوهشگاه یک بستر تعامل برای همه علاقه‌مندان به کار پژوهشی است. البته در ابتدای کار بسیاری ما را نمی‌شناختند و این به دلیل نوپا بودن پژوهشگاه است. اما اکنون فضای خیلی خوبی ایجاد شده است. تقریبا همکاری‌های جدی با همه معاونت‌ها شروع شده است تا پژوهشگاه بتواند درخدمت مجموعه دستگاه قضایی کشور باشد.
ارتباط پژوهشگاه با مرکز پژوهش مجلس شورای اسلامی، ارتباط خوبی است
پورسید تصریح کرد: ما در پژوهشگاه با یکسری مجموعه‌های دانشگاهی انجام کارهای علمی را شروع کرده ایم. به عنوان مثال با دانشگاه علوم قضایی جلساتی برگزار و مقدمات همکاری‌ها انجام شده است، ایده‌هایی رد و بدل شده و امیدواریم که بتوانیم به طورعملیاتی کار مشترک را آغاز کنیم.
وی افزود: با دانشگاه‌های دیگر نیز هماهنگی وهمکاری‌ها وجود دارد. به عنوان نمونه با دانشگاه علامه، تهران، شهید بهشتی وامام صادق(ع) همکاری داشته ایم. حتی در شهرستان‌ها این همکاری را شروع کرده ایم. مثلا با دانشگاه بوعلی همدان همکاری داشته و یا با دانشگاه کرمان موافقت نامه امضا کرده ایم تا بتوانیم از ظرفیت کشوری اساتید برجسته دانشگاهی استفاده کنیم.
پور سید اظهار کرد: ارتباط پژوهشگاه با مرکز پژوهش مجلس شورای اسلامی، ارتباطی خوبی است. در حال حاضر کار مشترکی درباره اصلاح قانون تعزیرات آغاز کرده اند. ما در پژوهشگاه به دنبال این هستیم همکاری‌های علمی خود را با مجلس به معنای عام یعنی مرکز پژوهش، کمیسیون حقوقی و قضایی و نمایندگان گسترش دهیم.
نشست‌های نقد رای با حضور خود قاضی صادر کننده رای در حال برگزاری است
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه به یکی دیگر از اقدامات ارزشمند پژوهشگاه اشاره کرد و گفت: در پژوهشگاه نتایج خوبی در سال‌های اخیر به دست آمده است که یکی از این موارد بحث نشست‌های نقد رای بوده است. تاکنون در قوه قضائیه خیلی همکاران قضایی این رویکرد را نداشته اند که بیایند در یک جلسه بنشیند و رایی را که صادر کرده‌اند نقد شود. بحمدالله به همت پژوهشگاه2-3 سالی است که این اتفاق افتاده و نشست‌های نقد رای با حضور خود قاضی صادر کننده رای در حال برگزاری است.
وی ادامه داد: چیزی که بسیار ارزشمند است پذیرش نظرات و انتقادات توسط قضات است. فضا بسیار خوب وعالی است. تقریبا در طول یک سال و نیم گذشته جلسات فراوانی را در دادگاه تجدیدنظر استان تهران شروع کرده‌ایم. تقریبا جلسات نقد رای با حضور قضات بسیار شلوغ می‌شود و دوستان قاضی به شدت استقبال کرده اند. نکته جالب این است که قضات کاملا آماده بحث هستند، یعنی از قبل مطالعه دقیق داشته اند و با دست پر و اطلاعات زیاد وارد جلسه نقد رای می‌شوند.
پورسید تصریح کرد: این جلسات آنقدرعلمی و حساس است که مثلا بر روی یک موضوع و نظر خاص که افراد ابراز عقیده کردند رای گیری انجام می‌شود که کدام رای و نظر بهتر و مقبول تر است. در قبل روال بدین گونه بود که قاضی صادر کننده رای دلایل خود برای صدور رای بیان می‌کرد و اساتید دیگر بر روی دلایل آن قاضی بحث می کردند، اما الان به گونه ای شده است که اساتید با این چالش روبه رو هستند که قضات قبلا مطالعه کرده و آمده اند در جلسه. یعنی اساتید هم در این جلسات در معرض نقد هستند.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه افزود: براساس آمار ما در سال گذشته 40 جلسه نقد رای در تهران داشته‌ایم. این جلسات رای چند بار در دانشگاه‌ها برگزار شده است، مثل دانشگاه تهران، علامه، امام صادق(ع). اما عمده جلسات در دادگاه تجدید نظر و برخی از محاکم تهران تشکیل شده است. باید گفت نشست نقد رای در پژوهشگاه انجام نمی‌شود و همه را در بدنه قضایی و محاکم برده‌ایم که باعث استقبال بیشتر قضات می‌شود.
وی توضیح داد: این نشست‌های نقد رای واقعا تحول خوبی برای دستگاه قضا است که روز به روز در حال افزایش کیفیت و کمیت جلسات هستیم. این جلسات به صورت آزاد برگزار می‌شود. یعنی هر قاضی با هر جایگاهی که باشد می‌تواند در این نشست‌ها شرکت کند. طوری نیست که از قضات خاصی دعوت شود و اساتید حقوق و وکلا هم بعضا در این جلسات حضور می‌یابند، حتی در یک نشست نقد رای یکی از اساتید با تمامی دانشجویان دکترای خود در جلسه حضور پیدا کرد.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه اظهار کرد: علت این آزادی حضور این است که ما به دنبال اساتید، قضات وعلاقه‌مندان به پژوهش هستیم و این جلسات بابی است برای ورود این عزیران به کار پژوهشی و کمک به پژوهشگاه. تعداد افراد در این نشست ها گاهی تا 70 الی 80 نفر هم می‌شود و چندین ساعت طول می کشد که نشان دهنده علاقه فراوان به کار پژوهشی است. گاهی بعضی از جلسات به خاطر چالشی بودن و فراوان بودن نظرات به جلسات بعد هم کشیده می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: قابل توجه است که در خصوص این جلسات ما حتی گاهی یک موضوع را در 2 مجتمع قضایی برگزار کرده ایم که به علت فراوانی و استقبال زیاد بوده است.این جلسات نقد رای کمک بسیاری کرده در افزایش صبوری و انتقاد پذیری قضات که بسیار برای قوه قضائیه ارزشمند است.
پورسید تصریح کرد: یکی دیگر از اقدامات پژوهشگاه تبدیل متن و نتیجه این نشست‌ها به گزارشات نقد رای و ارسال آن به قوه قضائیه و قضات محاکم است. البته در بعضی از کتاب فروشی‌ها این گزارشات به فروش می‌رسد که با کسب اطلاعات متوجه شده ایم که از این گزارشات استقبال به شدت خوب بوده است.
در پژوهشگاه قوه قضائیه به مطالعه تطبیقی توجه می‌شود
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه در خصوص مطالعات تطبیقی انجام شده در پژوهشگاه اظهار کرد: یکی دیگر از کارهایی که در پژوهشگاه صورت گرفته و مورد استقبال مسئولین قوه قضائیه قرار گرفته است ، بحث استفاده از مطالعات تطبیقی است. ما برای این که بخواهیم یک تحول در قوه قضائیه ایجاد کنیم، نیازمند این هستیم که تجارب دنیا را درباره موضوعات قوه قضائیه بشناسیم وببینیم که در موضوعات مشترک و حتی غیر مشترک در دنیا چه کارهایی انجام شده و روند کار چگونه است.
وی ادامه داد: بنابراین سعی کرده ایم که یک بحث جدی را در پژوهشگاه تحت عنوان مطالعات تطبیقی دنبال کنیم و تمرکزمان هم بر استفاده از تجارب دنیا است. نتیجه این مطالعات هم انتشار کتب و گزارشات خوبی بوده است. مطالعات تطبیقی واقعا می‌تواند در مدل کلانی که در قوه قضائیه نیازمند آن هستیم برای تصمیم گیری یا صادر کردن بخش‌نامه و .... به ما کمک کند.
این قاضی قوه قضائیه تصریح کرد: خیلی از مسائل مشترک مربوط به کشورهای اسلامی و عربی در مطالعات تطبیقی بررسی می‌شود. خیلی‌ها نیز مربوط به کشورهای پیشرفته دنیا مثل فرانسه، آلمان و آمریکا هستند که تجارب آن ها برای ما کارساز است.
پورسید در خصوص مجلات منتشر شده توسط این پژوهشگاه گفت: یکی دیگر از کارهایی که در پژوهشگاه انجام می‌شود انتشار فصلنامه است. ما 2 فصلنامه در اختیار داریم. یکی مجله حقوقی دادگستری است که قدمت 80،70 ساله دارد. این مجله در حال حاضر عملا به پژوهشگاه واگذار شده است. این مجله قبل از انقلاب در اختیار وزارت دادگستری بود و بعد از انقلاب در اختیار قوه قضائیه قرار گرفته و مدتی در اختیار دادستان بوده است. اکنون این مجله حدود سه سال است که در اختیار پژوهشگاه است و شکل و شمایلی جدید پیدا کرده است. در این مجله هم سعی ما این است که به سمت مطالعات مورد نیاز و کاربردی قوه قضائیه برویم.
وی توضیح داد: فصلنامه دیگری هم تحت عنوان فصلنامه رای در پژوهشگاه منتشر می‌شود. این فصلنامه متعلق به خود پژوهشگاه است و به آرای صادر شده توسط قضات اختصاص دارد. در این فصلنامه آرایی که صادر می‌شود نقد می شود، آرا خوب در آن مجله معرفی می‌شود، حتی برخی از مطالعات نظری مثل نحوه علمی صادر شدن رای منتشر می‌شود.این مجله رای یک مجله کاملا کاربردی است و برای قضات پیش بینی شده است.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه اظهار کرد: تاکنون 4 شماره از مجله رای منتشر شده است. البته مدتی انتشار را به علت بازنگری کلی در شکل و شمایل مجله کند کرده ایم. خوشبختانه در حال حاضر 5 شماره آتی فصلنامه بسته شده است و به زودی منتشر می‌شود. این فصلنامه به قدری مفید است که مورد حمایت حجت الاسلام امینی معاونت منابع انسانی قوه نیز قرار گرفته و ایشان معتقد هستند که این مجله با فرض معین القضات بودن بسیار کاربردی است و باید در معرض استفاده عموم قضات قرار گیرد. امیدواریم که بتوانیم فصلنامه را به ماهنامه تبدیل کنیم.
آموزش‌های پودمانی قضات در پژوهشگاه انجام می‌شود
وی درخصوص دیگر اقدامات انجام شده در این پژوهشگاه گفت: یکی دیگر از کارهایی ما در پژوهشگاه که از سال گذشته شروع شده است بحث آموزش‌های پودمانی قضات است. این قضات در چارچوب آیین نامه آموزشی، حدود 500 ساعت کار آموزشی را باید طی کنند. در گذشته روال به این صورت بود که قضات پس از 500 ساعت آموزش دیدن یک رساله می‌نوشتند و بعد می‌توانستند از امتیازات و مزایای یک درجه بالاتر استفاده کنند. در این خصوص با مرکز آموزش قوه قضائیه یک توافقی شد و اکنون بخش ارائه رساله که قضات باید انجام دهند به پژوهشگاه واگذار شده است.
پورسید توضیح داد: قضاتی که دوره 500 ساعته را طی کرده اند و موظفند رساله تحقیقی ارائه دهند، حال باید رساله تحقیقی خود را با پژوهشگاه هماهنگ کرده و به این جا ارائه دهند. چیزی شبیه به همان پایان نامه دانشگاهی که ابتدا باید موضوع را مشخص کرده و سپس شروع به کار کنند. در این مورد هم باز به دبنال این هستیم که موضوعات کاربردی خود قضات موضوع رساله باشد. به همین جهت برای این افراد استاد ناظر تعیین می‌شود و بعد از ارائه رساله، ارزیابی کرده وجلسه دفاع برگزار می‌شود و پس از قبولی تاییدیه آن را برای مرکز آموزش صادر می کنیم.
در سال گذشته حدود 100 عنوان گزارش و کتاب منتشر کردیم
وی آماری از جلسات و خروجی کتب پژوهشگاه ارائه داد و گفت: در خصوص آمار و ارقام عددی از خروجی پژوهشگاه باید گفت که در سال گذشته حدود 100 عنوان گزارش و کتاب منتشر کردیم. از حدود 40 جلسه نقد رای، حدود 17 جلد گزارش منتشر شده است.همچنین حدود 53 طرح آموزشی در پژوهشگاه اجرا شده، 32 نشست علمی، 40 نشست نقد رای، 72 گزارش منتشره و 40 میزگرد تخصصی وهمایش داشتیم.
پورسید ادامه داد: همچنین 4 شماره مجله منتشر کرده ایم. 100 جلد کتاب منتشر شده است و تاکنون حدود 108 جلسه هم جلسات مرتبط با نقد رای داشته ایم. مثلا جلساتی برای تعیین موضوع جلسه و رای، هماهنگی های اولیه، پیگیری ها برای چاپ گزارشات و امثال آن.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه به بر لزوم ایجاد کتابخانه ای کامل اشاره کرد و گفت: یکی از برنامه‌های مهمی که به دنبال آن هستیم ساخت و تجهیز کتابخانه‌ای کامل و به معنای واقعی برای تمامی قضات، اساتید، دانشجویان و پژوهشگران است. حدود دو سالی است پیگیر هستیم که اگر بتوانیم یک کتابخانه تخصصی حقوقی که واقعا منحصر به فرد باشد برای قوه قضائیه در داخل پژوهشگاه ایجاد کنیم. هرچند ما هر ساله کتاب‌هایی خریداری می‌کنیم و به کتابخانه اضافه می‌شود اما بسیار مصر هستیم در تجهیز کتابخانه به منابع و کتب خارجی که مورد نیاز قوه قضائیه است.
وی افزود: البته برای این‌که در تهیه کتب زیاد هزینه نشود به دنبال منابع الکترونیک و فایل‌های این کتب و مجلات خارجی هستیم وصرفا دنبال کتابخانه فیزیکی نیستیم. بلکه کتابخانه دیجیتال هم بخشی از اهداف ما است. اکنون کتابخانه دیجیتال ما حدود 3 الی 4 هزار منبع دارد وکتاب‌های انگلیسی، فرانسوی، عربی، فارسی و دیگر زبان را در حال تهیه هستیم.
پورسید اظهار کرد: امیدواریم که کتابخانه پژوهشگاه بتواند یک کتابخانه تخصصی برای کل قوه قضائیه شود و یک مرجع برای کارهای پژوهشی باشد به نحوی که وجود این کتابخانه هم بابی باشد برای باز شدن پای قضات به پژوهشگاه.
چشم اندار پژوهشگاه قوه قضائیه چیست؟
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه در رابطه با چشم انداز پژوهشگاه گفت: امیدواریم که اولا پژوهشگاه را به عنوان یک نهاد علمی تثبیت شده در قوه قضائیه جا بیندازیم. به این معنی که هم ارتباط نهادینه ای با مجموعه کل قوه قضائیه شکل بگیرد وهم این که بتوانیم با اخذ مجوزهای رسمی از طریق وزارت علوم، هیات علمی پژوهشی برای پژوهشگاه قوه قضائیه داشته باشیم. یعنی پژوهشگران حرفه ای مختص خود قوه قضائیه را در داخل این پژوهشگاه داشته باشیم.
پورسیدتصریح کرد: این موضوع هیات علمی کمک می‌کند به حفظ قضات دارای تحصیلات عالی که پس از چند سال کار قضاوت از کار خود خسته شده اند و مایل هستند از قوه خارج شوند. وجود این هیات علمی کمک می‌کند که این قضات به کار خود دلگرم شده و بدانند که جایی برای انجام کارهای علمی و پژوهشی در قوه قضائیه وجود دارد.
وی خاطر نشان کرد: یکی دیگر از اهداف و چشم اندازهای ما این است که خود را آنقدر ارتقا دهیم که در تمام نیازهایی که قوه قضائیه دارد بتوانیم راه حل علمی ارائه دهیم.
پورسید اظهار کرد: چشم انداز بلند مدتی هم در نظر داریم که بتوانیم برای نهادهای حکومتی فرا قوه مثل قوه مجریه در موضوعات قضایی راه حل علمی ارائه کنیم. چون بسیاری از مشکلات موجود و پرونده‌های موجود در دادگاه‌ها مربوط به حقوق و علوم حقوقی است. ما امیدواریم که بتوانیم در مباحثی که مربوط به قوه قضائیه و نظام حقوقی و قضایی کشور است به کل مجموعه کشوری سرویس بدهیم و در عین حال بتوانیم در موضوعات قضایی در سطح دنیا خودمان را مطرح کنیم.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه گفت: نکته‌ای که باید اشاره کنم و لازم است بیان شود این است که درکارهای پژوهشی نه فقط در قوه قضائیه بلکه در کل کشور پراکندگی زیادی وجود دارد. در خود قوه قضائیه هم یک پراکندگی در کارهای پژوهشی وجود دارد. گاهی اوقات مشاهده می‌شود که پژوهش‌های پراکنده ای انجام شده است. یعنی ما کارهایی انجام می‌دهیم و سپس می‌بینیم که همان کار را جای دیگری هم انجام داده است که به نوعی هدر رفت منابع را باعث می‌شود. البته ریاست قوه با تصویب اساسنامه پژوهشگاه به نوعی دنبال جای مشخص و ثابتی برای انجام کارهای پژوهشی بوده اند.
وی عنوان کرد: نکته دیگر این که عملا هم افزایی نسبت به هم نداریم. یعنی ما یک کار می کنیم و معاونت دیگری کار دیگری می‌کند. به نظر می‌رسد که برای قوه قضائیه و کار پژوهشی باید به نوعی یک تمرکز حاصل شود.هر چند در این خصوص اقداماتی انجام شده است. مثلا ذی حسابی قوه قضائیه هزینه‌های پژوهشی که بدون اطلاع ما در حوزه‌های دیگر می باشد را گاهی اوقات تایید نمی‌کند.
پورسید گفت: این مشکل برای همه است و امیدواریم که اقدامات مربوط به تمرکز و ساماندهی کارهای پژوهشی را در پژوهشگاه بتوانیم به نحو مطلوبی به ثمر برسانیم.
وی در پایان گفت: در حال حاضر برای معرفی، آشنایی و نیز پیگیری امور مربوط به رساله تحقیقی قضات پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه قوه قضائیه را به آدرس jpri.ir را راه اندازی کرده ایم و پژوهشگرانی که علاقه‌مند به همکاری و آشنایی با پژوهشگاه قوه قضائیه هستند نیز می‌توانند از طریق این سایت اعلام همکاری کنند.
گفت‌وگو از سید هادی مظلوم
بخش اول مصاحبه با قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه را اینجا بخوانید.
متن بخش دوم مصاحبه خبرنگار گروه حقوقی و قضایی با قائم مقام این پژوهشگاه به شرح زیر است:
طراحی درختواره واژگان حقوقی در حال انجام است
پورسید درخصوص درختواره واژگان حقوقی تصریح کرد: این روش مطالعاتی ما در پژوهشگاه در یک قالب مشخص قرار می گیرد که آن هم با این هدف است که یک درختواره واژگان حقوقی را ایجاد کنیم که در متون تخصصی به آن می گویند تزاروس. این تزاروس برای فرهنگ نامه نویسی، دایره المعارف نویسی و ایجاد بانک‌های اطلاعاتی مفید است.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه گفت: با توجه به اهمیت این درختواره و جایگاه آن در پژوهش‌های علمی، ما تقریبا تمام مجموعه کارهایی که در کشور انجام شده است چه در نهاد ریاست جمهوری، چه مجلس و حتی مجموعه کارهای خود قوه قضائیه در روزنامه رسمی را بررسی و مطالعه کرده ایم. حتی سفری به قم داشته و یک کار که با موضوع ما تناسب داشته است را مورد ارزیابی قرار داده ایم.
پورسید ادامه داد: اکنون به این نتیجه رسیده ایم که مجموعه کارهای تزاروس در کشور مشکل دارد. به دنبال این هستیم که با این کاری که در حال انجام است یک درختواره و یک مدل واحد در کشور عرضه کنیم. خوبی این مدل این است که وقتی تزاروس تهیه شود شما قوانین‌تان را با آرای قضایی، با مصوبات هیات وزیران، با نظرات مشورتی اداره حقوقی دادگستری، با آرای هیات عمومی دیوان عالی کشور و ... می‌توانید پیوند دهید واین ارتباطات هم به درد قضات می‌خورد و هم به درد دانشجو و استاد و غیره.
وی اظهار کرد: در حال حاضر طراحی این کار بزرگ در پژوهشگاه در حال انجام است و امیدوار هستیم که هرچه زودتر آماده شود که امری بسیار ارزشمند و مفید واقع گردد.در حال حاضر نتایج کار درختواره حقوقی به 60 الی 70 درصد رسیده است. یعنی حدود 60 تا 70 درصد کار انجام شده است و تقریبا شاکله طراحی درختواره شکل گرفته است. درحال حاضر هم شروع کرده‌ایم به این که آن کلید واژه‌ها را سرجای خود بگذاریم. فکر می‌کنیم که احتمالا آخر امسال بتوانیم این مدل را طراحی کنیم و و عرضه شود.
پژوهشکده پایه عمدتا مطالعات بین رشته ای را انجام می‌دهد
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه در خصوص پژوهشکده مطالعات پایه گفت: پژوهشکده مطالعات پایه به رشته خاصی اختصاص ندارد. بیشتر موضوعات بین رشته ای است. مثلا مباحث مربوط به موضوعات منابع انسانی، مدیریت در قوه قضائیه، آموزش در قوه قضائیه و امثال آن در این پژوهشکده مد نظر قرار گرفته است. حتی مطالعاتی اکنون در حوزه تحول در قوه قضائیه ویا مبارزه با مفاسد اقتصادی و بحث های فلسفه حقوق در این پژوهشکده در دسترس مطالعه است.
وی ادامه داد: این پژوهشکده عمدتا مطالعات بین رشته ای را انجام می‌دهد وگرایشات مختلف که ممکن است حقوق هم نباشند را مطالعه می‌کند. مدیریت، روان شناسی، جامعه شناسی، استرس شغلی قضات، نظام حقوق دستمزدها که در این مورد آخر ما کارهای مطالعاتی خوبی انجام داده ایم. مطالعات پژوهشکده اطلاعات پایه می‌تواند باعث تغییر و تحولات بسیاری در فرآیند تصمیم گیری‌های کلان شود.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه گفت: همه اینها نشان دهنده این است که ما به دنبال این هستیم که با مجموعه معاونت‌ها و سازمان‌های مرتبط در قوه قضائیه ارتباط داشته وهمکاری علمی داشته باشیم. با تعامل دو طرفه و کمک به هم بتوانیم نیازها را شناسایی و برطرف کنیم.
وی اظهار کرد: به طور کلی پژوهشگاه یک بستر تعامل برای همه علاقه‌مندان به کار پژوهشی است. البته در ابتدای کار بسیاری ما را نمی‌شناختند و این به دلیل نوپا بودن پژوهشگاه است. اما اکنون فضای خیلی خوبی ایجاد شده است. تقریبا همکاری‌های جدی با همه معاونت‌ها شروع شده است تا پژوهشگاه بتواند درخدمت مجموعه دستگاه قضایی کشور باشد.
ارتباط پژوهشگاه با مرکز پژوهش مجلس شورای اسلامی، ارتباط خوبی است
پورسید تصریح کرد: ما در پژوهشگاه با یکسری مجموعه‌های دانشگاهی انجام کارهای علمی را شروع کرده ایم. به عنوان مثال با دانشگاه علوم قضایی جلساتی برگزار و مقدمات همکاری‌ها انجام شده است، ایده‌هایی رد و بدل شده و امیدواریم که بتوانیم به طورعملیاتی کار مشترک را آغاز کنیم.
وی افزود: با دانشگاه‌های دیگر نیز هماهنگی وهمکاری‌ها وجود دارد. به عنوان نمونه با دانشگاه علامه، تهران، شهید بهشتی وامام صادق(ع) همکاری داشته ایم. حتی در شهرستان‌ها این همکاری را شروع کرده ایم. مثلا با دانشگاه بوعلی همدان همکاری داشته و یا با دانشگاه کرمان موافقت نامه امضا کرده ایم تا بتوانیم از ظرفیت کشوری اساتید برجسته دانشگاهی استفاده کنیم.
پور سید اظهار کرد: ارتباط پژوهشگاه با مرکز پژوهش مجلس شورای اسلامی، ارتباطی خوبی است. در حال حاضر کار مشترکی درباره اصلاح قانون تعزیرات آغاز کرده اند. ما در پژوهشگاه به دنبال این هستیم همکاری‌های علمی خود را با مجلس به معنای عام یعنی مرکز پژوهش، کمیسیون حقوقی و قضایی و نمایندگان گسترش دهیم.
نشست‌های نقد رای با حضور خود قاضی صادر کننده رای در حال برگزاری است
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه به یکی دیگر از اقدامات ارزشمند پژوهشگاه اشاره کرد و گفت: در پژوهشگاه نتایج خوبی در سال‌های اخیر به دست آمده است که یکی از این موارد بحث نشست‌های نقد رای بوده است. تاکنون در قوه قضائیه خیلی همکاران قضایی این رویکرد را نداشته اند که بیایند در یک جلسه بنشیند و رایی را که صادر کرده‌اند نقد شود. بحمدالله به همت پژوهشگاه2-3 سالی است که این اتفاق افتاده و نشست‌های نقد رای با حضور خود قاضی صادر کننده رای در حال برگزاری است.
وی ادامه داد: چیزی که بسیار ارزشمند است پذیرش نظرات و انتقادات توسط قضات است. فضا بسیار خوب وعالی است. تقریبا در طول یک سال و نیم گذشته جلسات فراوانی را در دادگاه تجدیدنظر استان تهران شروع کرده‌ایم. تقریبا جلسات نقد رای با حضور قضات بسیار شلوغ می‌شود و دوستان قاضی به شدت استقبال کرده اند. نکته جالب این است که قضات کاملا آماده بحث هستند، یعنی از قبل مطالعه دقیق داشته اند و با دست پر و اطلاعات زیاد وارد جلسه نقد رای می‌شوند.
پورسید تصریح کرد: این جلسات آنقدرعلمی و حساس است که مثلا بر روی یک موضوع و نظر خاص که افراد ابراز عقیده کردند رای گیری انجام می‌شود که کدام رای و نظر بهتر و مقبول تر است. در قبل روال بدین گونه بود که قاضی صادر کننده رای دلایل خود برای صدور رای بیان می‌کرد و اساتید دیگر بر روی دلایل آن قاضی بحث می کردند، اما الان به گونه ای شده است که اساتید با این چالش روبه رو هستند که قضات قبلا مطالعه کرده و آمده اند در جلسه. یعنی اساتید هم در این جلسات در معرض نقد هستند.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه افزود: براساس آمار ما در سال گذشته 40 جلسه نقد رای در تهران داشته‌ایم. این جلسات رای چند بار در دانشگاه‌ها برگزار شده است، مثل دانشگاه تهران، علامه، امام صادق(ع). اما عمده جلسات در دادگاه تجدید نظر و برخی از محاکم تهران تشکیل شده است. باید گفت نشست نقد رای در پژوهشگاه انجام نمی‌شود و همه را در بدنه قضایی و محاکم برده‌ایم که باعث استقبال بیشتر قضات می‌شود.
وی توضیح داد: این نشست‌های نقد رای واقعا تحول خوبی برای دستگاه قضا است که روز به روز در حال افزایش کیفیت و کمیت جلسات هستیم. این جلسات به صورت آزاد برگزار می‌شود. یعنی هر قاضی با هر جایگاهی که باشد می‌تواند در این نشست‌ها شرکت کند. طوری نیست که از قضات خاصی دعوت شود و اساتید حقوق و وکلا هم بعضا در این جلسات حضور می‌یابند، حتی در یک نشست نقد رای یکی از اساتید با تمامی دانشجویان دکترای خود در جلسه حضور پیدا کرد.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه اظهار کرد: علت این آزادی حضور این است که ما به دنبال اساتید، قضات وعلاقه‌مندان به پژوهش هستیم و این جلسات بابی است برای ورود این عزیران به کار پژوهشی و کمک به پژوهشگاه. تعداد افراد در این نشست ها گاهی تا 70 الی 80 نفر هم می‌شود و چندین ساعت طول می کشد که نشان دهنده علاقه فراوان به کار پژوهشی است. گاهی بعضی از جلسات به خاطر چالشی بودن و فراوان بودن نظرات به جلسات بعد هم کشیده می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: قابل توجه است که در خصوص این جلسات ما حتی گاهی یک موضوع را در 2 مجتمع قضایی برگزار کرده ایم که به علت فراوانی و استقبال زیاد بوده است.این جلسات نقد رای کمک بسیاری کرده در افزایش صبوری و انتقاد پذیری قضات که بسیار برای قوه قضائیه ارزشمند است.
پورسید تصریح کرد: یکی دیگر از اقدامات پژوهشگاه تبدیل متن و نتیجه این نشست‌ها به گزارشات نقد رای و ارسال آن به قوه قضائیه و قضات محاکم است. البته در بعضی از کتاب فروشی‌ها این گزارشات به فروش می‌رسد که با کسب اطلاعات متوجه شده ایم که از این گزارشات استقبال به شدت خوب بوده است.
در پژوهشگاه قوه قضائیه به مطالعه تطبیقی توجه می‌شود
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه در خصوص مطالعات تطبیقی انجام شده در پژوهشگاه اظهار کرد: یکی دیگر از کارهایی که در پژوهشگاه صورت گرفته و مورد استقبال مسئولین قوه قضائیه قرار گرفته است ، بحث استفاده از مطالعات تطبیقی است. ما برای این که بخواهیم یک تحول در قوه قضائیه ایجاد کنیم، نیازمند این هستیم که تجارب دنیا را درباره موضوعات قوه قضائیه بشناسیم وببینیم که در موضوعات مشترک و حتی غیر مشترک در دنیا چه کارهایی انجام شده و روند کار چگونه است.
وی ادامه داد: بنابراین سعی کرده ایم که یک بحث جدی را در پژوهشگاه تحت عنوان مطالعات تطبیقی دنبال کنیم و تمرکزمان هم بر استفاده از تجارب دنیا است. نتیجه این مطالعات هم انتشار کتب و گزارشات خوبی بوده است. مطالعات تطبیقی واقعا می‌تواند در مدل کلانی که در قوه قضائیه نیازمند آن هستیم برای تصمیم گیری یا صادر کردن بخش‌نامه و .... به ما کمک کند.
این قاضی قوه قضائیه تصریح کرد: خیلی از مسائل مشترک مربوط به کشورهای اسلامی و عربی در مطالعات تطبیقی بررسی می‌شود. خیلی‌ها نیز مربوط به کشورهای پیشرفته دنیا مثل فرانسه، آلمان و آمریکا هستند که تجارب آن ها برای ما کارساز است.
پورسید در خصوص مجلات منتشر شده توسط این پژوهشگاه گفت: یکی دیگر از کارهایی که در پژوهشگاه انجام می‌شود انتشار فصلنامه است. ما 2 فصلنامه در اختیار داریم. یکی مجله حقوقی دادگستری است که قدمت 80،70 ساله دارد. این مجله در حال حاضر عملا به پژوهشگاه واگذار شده است. این مجله قبل از انقلاب در اختیار وزارت دادگستری بود و بعد از انقلاب در اختیار قوه قضائیه قرار گرفته و مدتی در اختیار دادستان بوده است. اکنون این مجله حدود سه سال است که در اختیار پژوهشگاه است و شکل و شمایلی جدید پیدا کرده است. در این مجله هم سعی ما این است که به سمت مطالعات مورد نیاز و کاربردی قوه قضائیه برویم.
وی توضیح داد: فصلنامه دیگری هم تحت عنوان فصلنامه رای در پژوهشگاه منتشر می‌شود. این فصلنامه متعلق به خود پژوهشگاه است و به آرای صادر شده توسط قضات اختصاص دارد. در این فصلنامه آرایی که صادر می‌شود نقد می شود، آرا خوب در آن مجله معرفی می‌شود، حتی برخی از مطالعات نظری مثل نحوه علمی صادر شدن رای منتشر می‌شود.این مجله رای یک مجله کاملا کاربردی است و برای قضات پیش بینی شده است.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه اظهار کرد: تاکنون 4 شماره از مجله رای منتشر شده است. البته مدتی انتشار را به علت بازنگری کلی در شکل و شمایل مجله کند کرده ایم. خوشبختانه در حال حاضر 5 شماره آتی فصلنامه بسته شده است و به زودی منتشر می‌شود. این فصلنامه به قدری مفید است که مورد حمایت حجت الاسلام امینی معاونت منابع انسانی قوه نیز قرار گرفته و ایشان معتقد هستند که این مجله با فرض معین القضات بودن بسیار کاربردی است و باید در معرض استفاده عموم قضات قرار گیرد. امیدواریم که بتوانیم فصلنامه را به ماهنامه تبدیل کنیم.
آموزش‌های پودمانی قضات در پژوهشگاه انجام می‌شود
وی درخصوص دیگر اقدامات انجام شده در این پژوهشگاه گفت: یکی دیگر از کارهایی ما در پژوهشگاه که از سال گذشته شروع شده است بحث آموزش‌های پودمانی قضات است. این قضات در چارچوب آیین نامه آموزشی، حدود 500 ساعت کار آموزشی را باید طی کنند. در گذشته روال به این صورت بود که قضات پس از 500 ساعت آموزش دیدن یک رساله می‌نوشتند و بعد می‌توانستند از امتیازات و مزایای یک درجه بالاتر استفاده کنند. در این خصوص با مرکز آموزش قوه قضائیه یک توافقی شد و اکنون بخش ارائه رساله که قضات باید انجام دهند به پژوهشگاه واگذار شده است.
پورسید توضیح داد: قضاتی که دوره 500 ساعته را طی کرده اند و موظفند رساله تحقیقی ارائه دهند، حال باید رساله تحقیقی خود را با پژوهشگاه هماهنگ کرده و به این جا ارائه دهند. چیزی شبیه به همان پایان نامه دانشگاهی که ابتدا باید موضوع را مشخص کرده و سپس شروع به کار کنند. در این مورد هم باز به دبنال این هستیم که موضوعات کاربردی خود قضات موضوع رساله باشد. به همین جهت برای این افراد استاد ناظر تعیین می‌شود و بعد از ارائه رساله، ارزیابی کرده وجلسه دفاع برگزار می‌شود و پس از قبولی تاییدیه آن را برای مرکز آموزش صادر می کنیم.
در سال گذشته حدود 100 عنوان گزارش و کتاب منتشر کردیم
وی آماری از جلسات و خروجی کتب پژوهشگاه ارائه داد و گفت: در خصوص آمار و ارقام عددی از خروجی پژوهشگاه باید گفت که در سال گذشته حدود 100 عنوان گزارش و کتاب منتشر کردیم. از حدود 40 جلسه نقد رای، حدود 17 جلد گزارش منتشر شده است.همچنین حدود 53 طرح آموزشی در پژوهشگاه اجرا شده، 32 نشست علمی، 40 نشست نقد رای، 72 گزارش منتشره و 40 میزگرد تخصصی وهمایش داشتیم.
پورسید ادامه داد: همچنین 4 شماره مجله منتشر کرده ایم. 100 جلد کتاب منتشر شده است و تاکنون حدود 108 جلسه هم جلسات مرتبط با نقد رای داشته ایم. مثلا جلساتی برای تعیین موضوع جلسه و رای، هماهنگی های اولیه، پیگیری ها برای چاپ گزارشات و امثال آن.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه به بر لزوم ایجاد کتابخانه ای کامل اشاره کرد و گفت: یکی از برنامه‌های مهمی که به دنبال آن هستیم ساخت و تجهیز کتابخانه‌ای کامل و به معنای واقعی برای تمامی قضات، اساتید، دانشجویان و پژوهشگران است. حدود دو سالی است پیگیر هستیم که اگر بتوانیم یک کتابخانه تخصصی حقوقی که واقعا منحصر به فرد باشد برای قوه قضائیه در داخل پژوهشگاه ایجاد کنیم. هرچند ما هر ساله کتاب‌هایی خریداری می‌کنیم و به کتابخانه اضافه می‌شود اما بسیار مصر هستیم در تجهیز کتابخانه به منابع و کتب خارجی که مورد نیاز قوه قضائیه است.
وی افزود: البته برای این‌که در تهیه کتب زیاد هزینه نشود به دنبال منابع الکترونیک و فایل‌های این کتب و مجلات خارجی هستیم وصرفا دنبال کتابخانه فیزیکی نیستیم. بلکه کتابخانه دیجیتال هم بخشی از اهداف ما است. اکنون کتابخانه دیجیتال ما حدود 3 الی 4 هزار منبع دارد وکتاب‌های انگلیسی، فرانسوی، عربی، فارسی و دیگر زبان را در حال تهیه هستیم.
پورسید اظهار کرد: امیدواریم که کتابخانه پژوهشگاه بتواند یک کتابخانه تخصصی برای کل قوه قضائیه شود و یک مرجع برای کارهای پژوهشی باشد به نحوی که وجود این کتابخانه هم بابی باشد برای باز شدن پای قضات به پژوهشگاه.
چشم اندار پژوهشگاه قوه قضائیه چیست؟
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه در رابطه با چشم انداز پژوهشگاه گفت: امیدواریم که اولا پژوهشگاه را به عنوان یک نهاد علمی تثبیت شده در قوه قضائیه جا بیندازیم. به این معنی که هم ارتباط نهادینه ای با مجموعه کل قوه قضائیه شکل بگیرد وهم این که بتوانیم با اخذ مجوزهای رسمی از طریق وزارت علوم، هیات علمی پژوهشی برای پژوهشگاه قوه قضائیه داشته باشیم. یعنی پژوهشگران حرفه ای مختص خود قوه قضائیه را در داخل این پژوهشگاه داشته باشیم.
پورسیدتصریح کرد: این موضوع هیات علمی کمک می‌کند به حفظ قضات دارای تحصیلات عالی که پس از چند سال کار قضاوت از کار خود خسته شده اند و مایل هستند از قوه خارج شوند. وجود این هیات علمی کمک می‌کند که این قضات به کار خود دلگرم شده و بدانند که جایی برای انجام کارهای علمی و پژوهشی در قوه قضائیه وجود دارد.
وی خاطر نشان کرد: یکی دیگر از اهداف و چشم اندازهای ما این است که خود را آنقدر ارتقا دهیم که در تمام نیازهایی که قوه قضائیه دارد بتوانیم راه حل علمی ارائه دهیم.
پورسید اظهار کرد: چشم انداز بلند مدتی هم در نظر داریم که بتوانیم برای نهادهای حکومتی فرا قوه مثل قوه مجریه در موضوعات قضایی راه حل علمی ارائه کنیم. چون بسیاری از مشکلات موجود و پرونده‌های موجود در دادگاه‌ها مربوط به حقوق و علوم حقوقی است. ما امیدواریم که بتوانیم در مباحثی که مربوط به قوه قضائیه و نظام حقوقی و قضایی کشور است به کل مجموعه کشوری سرویس بدهیم و در عین حال بتوانیم در موضوعات قضایی در سطح دنیا خودمان را مطرح کنیم.
قائم مقام پژوهشگاه قوه قضائیه گفت: نکته‌ای که باید اشاره کنم و لازم است بیان شود این است که درکارهای پژوهشی نه فقط در قوه قضائیه بلکه در کل کشور پراکندگی زیادی وجود دارد. در خود قوه قضائیه هم یک پراکندگی در کارهای پژوهشی وجود دارد. گاهی اوقات مشاهده می‌شود که پژوهش‌های پراکنده ای انجام شده است. یعنی ما کارهایی انجام می‌دهیم و سپس می‌بینیم که همان کار را جای دیگری هم انجام داده است که به نوعی هدر رفت منابع را باعث می‌شود. البته ریاست قوه با تصویب اساسنامه پژوهشگاه به نوعی دنبال جای مشخص و ثابتی برای انجام کارهای پژوهشی بوده اند.
وی عنوان کرد: نکته دیگر این که عملا هم افزایی نسبت به هم نداریم. یعنی ما یک کار می کنیم و معاونت دیگری کار دیگری می‌کند. به نظر می‌رسد که برای قوه قضائیه و کار پژوهشی باید به نوعی یک تمرکز حاصل شود.هر چند در این خصوص اقداماتی انجام شده است. مثلا ذی حسابی قوه قضائیه هزینه‌های پژوهشی که بدون اطلاع ما در حوزه‌های دیگر می باشد را گاهی اوقات تایید نمی‌کند.
پورسید گفت: این مشکل برای همه است و امیدواریم که اقدامات مربوط به تمرکز و ساماندهی کارهای پژوهشی را در پژوهشگاه بتوانیم به نحو مطلوبی به ثمر برسانیم.
وی در پایان گفت: در حال حاضر برای معرفی، آشنایی و نیز پیگیری امور مربوط به رساله تحقیقی قضات پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه قوه قضائیه را به آدرس jpri.ir را راه اندازی کرده ایم و پژوهشگرانی که علاقه‌مند به همکاری و آشنایی با پژوهشگاه قوه قضائیه هستند نیز می‌توانند از طریق این سایت اعلام همکاری کنند.
گفت‌وگو از سید هادی مظلوم
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *